blaðið - 27.06.2006, Blaðsíða 14

22 I HEILSA
ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚNÍ 2006 blaöið
Bandar íkj amenn
einangrast félagslega
Fjórðungur Bandaríkjamanna segist ekki eiga náinn vin en það
getur haft áhrifá andlega og líkamlega heilsu.
Bandaríkjamenn eru félagslega ein-
angraðri nú en þeir voru fyrir tutt-
ugu árum samkvæmt niðurstöðum
nýlegrar rannsóknar. Fjórðungur
Bandaríkjamanna sem tóku þátt
í rannsókninni sögðust ekki eiga
neinn náinn vin sem þeir gætu rætt
persónuleg málefni við. Rúmlega
helmingur þátttakenda tiltók tvo
eða færri trúnaðarvini sem oftar
en ekki voru fjölskyldumeðlimir.
Tengsl einstaklings við vinahópa
sína skapa félagslegt öryggisnet sem
er gott fyrir samfélagið og fyrir ein-
staklinginn. Lynn Smith-Lovin, pró-
fessor við Duke háskólann, segir að
þessar niðurstöður bendi til þess að
mikil félagsleg breyting hafi orðið
í bandarísku samfélagi og þetta sé
ekki jákvæð breyting. En þó verður
að hafa i huga að erfitt er að segja til
um hvort Bandaríkjamenn eigi raun-
verulega færri vini eða hvort þeir
skilgreini hugtakið vinur á annan
hátt en þeir gerðu áður.
Vinna meira og giftast seinna
Rannsakendur notuðu gögn úr
landskönnun sem hefur verið lögð
fyrir 1500 Bandaríkjamenn síðan
árið 1972. Smith-Lovin segir að
könnunin sýni að fólk eigi töluvert
færri nána vini í dag en árið 1985. Á
Polarolje
Selolía frá Noregi ~
Olían hefuráhrif á:
- Ónæmiskerfiö
- Liöi
- Exem
- Maga- og þarmastarfsemi
Kólestról og blóðþrýsting
Pc larolii
Fæst i öllum
apótekum
og heilsubúðum
Tengsl einstaklings við vinahópa sína skapa félagslegt öryggisnet sem er gott fyrir sam-
félagið og fyrir einstaklinginn.
þeim tíma var algengast að Banda-
ríkjamenn ættu um þrjá nána vini
sem þeir höfðu þekkt lengi, hittu
oft og áttu með þeim sameiginleg
áhugamál. Bandaríkjamenn voru
allt eins líklegir til að nefna að þeir
ættu fjóra til fimm nána vini árið
1982. Þátttakendur voru ekki spurðir
hvers vegna þeir ættu færri nána
vini en Smith-Lovin segir að hluti or-
sakarinnar gæti verið að Bandaríkja-
menn vinna meira, giftast seinna,
eignast færri börn og ferðast lengri
leiðir. „Fólk vinnur meira, býr á
dreifðum svæðum í úthverfum og er
í sambandi við annað fólk í gegnum
tæknilegar leiðir í miklu meira mæli
en á níunda áraugnum," segir Smith-
Lovin. „Ef litið er til Hollands og
Ungverjalands má sjá svipaðar nið-
urstöður í þarlendum rannsóknum."
Hætta á þunglyndi
Niðurstöður rannsóknarinnar
benda líka til þess að félagsleg ein-
angrun endurspegli annars konar
stéttaskiptingu. Bandaríkjamenn
sem eru af öðrum kynþætti en
hvítum og fólk með minni menntun
á færri vini en þeir sem eru meira
menntaðir og eru hvítir. Þessar nið-
urstöður merkja að þeir sem eru
með fæstar bjargir eiga færri vini
til að hringja í þegar þeir þurfa á
því að halda, eins og til dæmis þegar
fellibylurinn Katrína rústaði fjölda
bandarískra heimila. „Það er eitt að
þekkja einhvern og skiptast á tölvu-
pósti. Það er allt annað að biðja hinn
sama um að flytja allar þínar eigur
og fá að gista hjá honum í nokkra
mánuði,“ segir Smith-Lovin. En af-
leiðingarnar eru fleiri og afdrifarík-
ari heldur en einungis þær að Banda-
ríkjamenn séu einmana því það að
eiga færri trúnaðarvini getur haft
áhrif á líkamlega og andlega heilsu.
Til að mynda er þeim sem eiga fáa
trúnaðarvini hættara við að þjást af
þunglyndi og háum blóðþrýstingi
samkvæmt Redford William sem
stjórnaði rannsókn um hjartasjúk-
linga og sambönd þeirra árið 1992.
í ljós kom að helmingur þeirra sjúk-
linga sem voru með hjartasjúkdóm
og áttu ekki maka eða trúnaðarvin
dó innan fimm ára miðað við 18%
þeirra sem áttu trúnaðarvin.
svanhvit@bladid.net
Fólk er líklegra til að lifa hundraðasta afmælisdaginn ef móðir þeirra átti þau ung.‘'M//"9<’
Ungarmœður eign
ast langlíf börn
Lykillinn að langlífi getur verið
aldur móður við fæðingu. Nýleg
rannsókn gefur til kynna að fólk
er líklegra til að lifa hundraðasta
afmælisdaginn ef móðirin var
ung. Aldur móður þegar hún
fæðir barn hefur því mikil áhrif
á hve lengi barn hennar mun
lifa samkvæmt rannsakendum
við öldrunardeild Háskólans í
Chicago.
Möguleikinn á að lifa í hundrað ár
og lengur tvöfaldast ef móðir barns-
ins er yngri en 25 ára. Samkvæmt
rannsóknum Dr. Leonids Gavrilovs
og Dr. Nataliu Gavrilovu skiptir
aldur föðurins ekki eins miklu máli,
þegar litið er til langlífis. I eldri rann-
sókn töldu hjónakornin Gavrilov og
Gavrilova að fæðingarröð gæti sagt
til um langlífi. Þau fundu út að frum-
burður hjóna, sérstaklega ef það er
stúlka, er líklegri til að lifa lengi. Ný
rannsókn þeirra bendir hins vegar
til þess að það sé ungur aldur móður
frekar en fæðingarröðin sem hafi
áhrif á langlífi.
Langlífir alast upp í sveit
Með því að nota gagnaskrár og ætt-
fræðileg gögn fundu hjónin 198 ein-
staklinga sem voru 100 ára eða eldri
og höfðu fæðst á árunum 1890-1893.
Gavrilov og Gavrilova endurbyggðu
fjölskyldusögu þessara einstaklinga
til að reyna að finna mögulegar
breytur sem spáðu fyrir um lang-
lífi. Leit þeirra leiddi til þess að
þau ályktuðu að jafnvel þó sú stað-
reynd að ung móðir væri mikilvæg
breyta til að ná 100 ára aldri voru
aðrir þættir sem höfðu líka áhrif á
langlífi. Þessir þættir voru meðal
annars að alast upp á vesturströnd
Bandaríkjanna, að alast að hluta til
upp á sveitabýli og vera frumburður.
„Aldurshópurinn 100 ára og eldri
vex hraðar en nokkur annar aldurs-
hópur í iðnríkjunum, samt sem áður
er ekki fyllilega búið að skýra þætt-
ina sem spá fyrir um langlífi,“ segja
Gavrilov og Gavrilova.
Félagslegar afleiðingar
I yfirlýsingu sem Gavrilov gaf kom
fram að sú niðurstaða að börn sem
eiga ungar mæður séu líklegri til að
verða 100 ára eða meira gæti haft fé-
lagslegar afleiðingar vegna þess að
margar konur fresta barneignum
vegna frama síns. Rannsakendurnir
leggja þó áherslu á að rannsaka
þurfi betur af hverju börn sem eiga
ungar mæður eru líklegri til að ná
100 ára aldri.
Hollusta
í hverjum bita!
Auknar líkur á dauðs-
falli eftir uppsögn
Samkvæmt nýlegri rannsókn getur
það verið banvænt að vera rekinn
úr vinnu, sérstaklega ef einstak-
lingurinn er miðaldra. í rannsókn
sem gerð var við Yale háskólann
voru 4301 einstaklingur á aldr-
inum 51-61 sem voru útivinnandi
árið 1992 rannsakaðir. Á tíu ára
tímabili fengu 23 hjartaáfall og 13
heilablóðfall af þeim 582 sem var
sagt upp. Dr. William Gallo stjórn-
aði rannsókninni og hann segir að
það að missa vinnuna geti valdið
mjög miklu álagi hjá miðaldra fólki.
„Samkvæmt okkar niðurstöðum er
raunverulegur kostnaður atvinnu-
leysis meiri en efnahagslegur kostn-
aður auk þeirra afleiðinga sem það
hefur á heilsu.“
2,5% líkur á hjartaáfalli
Það voru alls um 202 einstaklingar
sem fengu hjartaáfall og 140 sem
fengu heilablóðfall af þeim hópi
sem var rannsakaður og í honum
var fólk sem hafði verið rekið, farið
á eftirlaun, tekið sér tímabundið
leyfi eða voru enn í vinnu. Þegar
búið var að reikna með áhættu-
þáttum eins og reykingum, offitu,
sykursýki og háum blóðþrýstingi áfall og 2,4% líkur á að það fengi
voru 2,5% líkur á að miðaldra heilablóðfall.
fólk sem var rekið fengi hjarta-