Orðlaus - 01.10.2002, Blaðsíða 37

Orðlaus - 01.10.2002, Blaðsíða 37
Margrét Thatcher (f. 1925) Breska járnfrúin er mörgum kunn sem hinn skapmikli for- sætisráðherra Breta.Sem flokksleiðtogi Ihaldsflokksins tók Thatcher við embættinu eftir mikinn kosningasigur 1979 og hélt því til ársins 1990. Hún var ennfremur fyrst kvenna í Evrópu til að vera kjörin í embætti forsætisráðherra. Hún ætlaði sér að rétta efnahagslífið við,en það stóð fremur höllum fæti, og beitti sér því fyrir miklum niðurskurði ríkis- útgjalda, snerist gegn verkalýðsfélögum og lækkaði skatta svo nokkuð sé nefnt. En árangurinn vartakmarkaður, atvinnuleysi jókst og bilið milli fátækra og ríkra breikkaði gífurlega, yfir- og millistéttirnar högnuðust, en hinir sátu eftir, jafnvel snauðari en áður. Vigdís Finnbogadóttir (f.1930) Fá orð þarf að hafa um hinn stórglæsilega fyrrum forseta okkar Islendinga, Vigdísi Finnbogadóttur.svo vel er hún þekkt.Hún var fyrst kjörin árið 1980,þá fyrst kvenna til að verða forseti í vestrænu ríki,og hélt embættinu í sextán ár. Vigdís helgaði sig ræktun lands og þjóðar.tungumálinu, menningunni og ungdómnum.Hún varötull talsmaður mannréttindaog þásérstaklegaréttindakvennaogerheiðursfélagiíKvenréttindasam- bandi (slands. Eftir að Vigdís lét af starfi sínu sem forseti lýðveldisins settist hún ekki í helgan stein. Hún situr í nefnd„lnternational Women's Leadership Council" (ráð kven- na í æðstu stöðum) og var útnefnd menningar-fulltrúi hjá UNESCO árið 1998.Vigdís Finnbogadóttir er tvímælalaust ein stórbrotnasta kona sem Island hefur alið. i ■Æmrn m Simone de Beauvoir (1908-1986) Kvenréttindabaráttan hefur átt fáa jafn öfluga talsmenn frá upphafi og Simone de Beauvoir og er hún af mörgum talin móðirfeminismans.Tímamótaverk hennar„Hitt kynið"sem kom út árið 1949, gegndi þýðingarmiklu hlutverki og olli straumhvörfum í baráttunni. Hún átti drjúgan þátt í að breyta hugsun fólks um samskipti karla og kvenna.Beauvoir rannsakaði stöðu kvenna í samfé- laginu og benti á að það er undir manni sjálfum komið hvern- ig lífi maður lifir, hvort maður standi uppi sem sjálfstæður einstaklingur eða í skugganum sem„verri útgáfa"karlmanns- ins.„Maður fæðist ekki kona, heldur verður kona"eru orð sem höfð eru eftir henni. Kynhlutverkið er þannig ekki meðfætt. \ X X X BonnieParker (1910-1934) Hin alræmda Bonnie var kvenhelmingur glæþadúettsins„Bonnie og Clyde"sem fyllti íbúa Bandaríkjanna skelfingu á þriðja áratugnum.Árangurslaust reyndi lögreglan að klófesta þau en afleiðingarnar urðu einungis mannfall úr þeirra sveitum. Þau rændu verslanir, banka og bensínstöðvar og náði glæpaalda þeirra allt frá Nýju Mexíkó til Missouri. En fljótt skiptast á skin og skúrir og þann 23. ma( 1934 skaut lögreglan þau til bana eftir að hafa setið fyrir þeim í Black Lake, Louisiana. Þrátt fyrir að hafa ekki náð háum aldri náði Bonnie þó að verða ein frægasta glæpakona sögunnar. ■'ST" T T S\ V X x: Marie Curie (1867-1934) Marie Curie er einn frægasti eðlis- og efnafræðingur sögunnar. Hún fæddist (Varsjá í Póllandi en lauk prófi (eðlisfræði og stærðfræði frá Sorbonne háskólanum í París. Hún gerði rannsóknir á geislavirkni og uppgötvaði ásamt eiginmanni sínum, Pierre Curie,frumefnin polenium og radium árið 1898. Þau unnu sannkallað brautryðjendastarf og ollu mikilli byltingu í vísindaheiminum. Hún uppgötvaði meðal annars að geislar gætu læknað húðkrabbamein. Fyrir rannsóknir sínar fékk hún tvívegis Nóbelsverðlaun, bæði í eðlisfræði og í efnafræði.öll vinnan í kringum geislavirku efnin hafði þó skaðleg áhrif á hana, hún lést úr hvítblæði sem hún hefur líklega fengið af völdum geislunar.Marie Curie hefur sýnt og sannað að konur standa jafn framarlega og karlmenn á sviði raunvísinda og hefur hún í seinni tíð orðið eins konar tákn vísindakvenna. x—r Indira Gandhi (1917-1984) Indira Gandhi, ein af þekktustu konum tutt- ugustu aldar, var forsætisráðherra Indlands á árunum 1966-77 og 1980-84. Metnaður og þrautseigja einkenndu hana og barðist hún þrotlaust fyrir sjálfstæði lands síns. Gandhi starfaði með Þjóðþingsflokknum og var fyrsta konan sem kjörin var til að stjórna lýðveldi. Hún reyndi að berjast gegn fátækt og hvatti til notkunar getnaðarvarna til að stöðva hina öru fólksfjölgun sem reið yfir Indland. Sambandið við Sovétríkin batnaði til muna í valdatíð henn- arog efnahagslífið tókað blómstra.Miskunnar- lausar og einræðislegar aðferðir hennar voru þó oft í mótsögn við lýðræðislegar kennisetn- ingar, hún lét handtaka pólitíska andstæðinga sína og borgaraleg réttindi voru takmörkuð en hún gerði það, að hennar sögn, í neyð til að vernda Indland. Ekki var það þó til að bæta fjandskap stjórnarandstæðinga í hennar garð og var hún drepin af síkneskum lífvarðliða sín- um í október 1984. Amelia Earhart (1897-1937) Amelia Earhartfékkfljótiega á unglingsaldri mik- inn áhuga á því að fljúga. Frá því hún fyrst steig upp í flugvél vissi hún að hún yrði að læra að sitja við stjórnvölinn. Hún flaug fyrst kvenna yfir Atlants- hafið árið 1928, þó einungis sem farþegi, en það þótti engu að síður mjög merkilegt. Amelia flaug ein yfir Bandaríkin frá Atlantshafi til Kyrrahafs í september 1928 til þess að taka þátt (flugkeppni og, í maí 1932 flaug hún sömuleiðis án fylgdar yfir Atlantshafið. Á eftir fylgdu margar ferðir uns hún reyndi að fljúga umhverfis hnöttinn 1937 en flugvélin hvarf yfir miðju Kyrrahafi og hefur ekkert spurst til hennar síðan. Diana Frances Spencer (1961-1997) Með náttúrulegum yndisþokka sínum, góðvild og manngæsku hreif Díana prinsessa heiminn allan og átti hug og hjörtu almennings allt til dauðadags. Líf sitt helgaði hún góðgerðarstarfsemi, barðist meðal annars gegn jarð- sprengjum og hjálpaði alnæmissjúkum. Hjónaband hennarog Karls Bretaprins var fremur brösótt og átti hún erfiða t(ma, þjáðist af búlimíu og gerði tilraun til sjálfsmorðs.Þau skildu árið 1996. Þegar D(ana virtist loks vera búin að finna hamingjuna á ný með Emad "Dodi"Fayed létust þau í hörmulegu bílslysi 31.ágúst 1997. Langurtími mun þó líða þar til prinsessan er horfin úr hugum manna. Hanna Arendt (1906-1975) Hanna Arendt var þýsk-bandarískur stjórnmálafræð- ingur sem þekktust er fyrir tímamótaverk s(n um alræði eða„totalitarianisma"og er hún einn kunnasti stjórnmálaheimspekingur sögunnar. Hún flúði Þýska- land þegar nasistastjórnin komst til valda og settist að í Bandaríkjunum. Hún skrifaði um uppgang alræð- isstjórnar nasista og fasista og leit á stjórnspeki sína sem andsvar við stjórnkerfum þeirra.Einnig skrifaði Arendt um gyðinga og sakaði leiðtoga þeirra um að hafa starfað í samvinnu við nasista á styrjaldartíman- um og auðveldað þar með útrýmingarherferð þeirra. Til að skilja kenningu hennar betur þarf að leggjast ( lestur á verkum hennar eins og„ld eology and Terror: A Novel Form of Government"og„The Origins ofTotalitarianism." Jiang Qing (1914-1991) Jiang Qing á þann umdeilda heiður skilinn að vera þriðja eiginkona kínverska kommúnistaleiðtogans Mao Zedong og var hún áhrifamesta konan í Kína þar til Mao féll árið 1976. Hún stýrði Menningarbylt- ingunni í Kína á árunum 1966-76 þar sem hún hvatti róttæk ungmenni til að rísa gegn eldri flokksmeð- limum og skipti nær öllum gömlum listaverkum út fyrir byltingarkennd Maóistaverk. Byltingunni mætti lýsa með einu orði, slátrun. Menntamenn og andmæl- endur voru annaðhvort drepnir eða fangelsaðir og í raun var fátt„menningarlegt"við þessa byltingu. Eftir lát Mao missti hún allan stuðning og var hún loks handsömuð fyrir þátttöku sína og dæmd til dauða, en seinna var dómnum breitt í lífstíðarfangelsi. Hún þjáðist af krabbameini og var því sleppt úr fangelsi, en fékk ekki að finna fyrir frelsinu lengi því að hún lést einungis tíu dögum seinna. rz -L.. 1 Twiggy (f. 1949) Með blöndu af djörfu og sakleysislegu útliti náði Twiggy að verða eitt frægasta nafn í tískuheiminum og sem fyrirsæta urðu áhrif hennar strax gífurleg. Segja má að hún hafi átt sjöunda áratuginn í bransanum. Þrátt fyrir að ferillinn stæði ekki lengi kom hún til að mynda fjórum sinnum á forsíðu Vogue, gerðar voru dúkkur eftir henni, snyrtivörur og nestisbox með myndum af henni.Twiggy hafði fleira til að bera en að vera með langa leggi og fallegt andlit því að hún sló einnig (gegn á Brodway og varð að auki sjónvarpsstjarna.Vaxtar- lag Twiggy var ekki eins og flestra kvenna, hún var um 182 cm á hæð og einungis 45 kíló. Margar ungar stúlkur þráðu að vera eins og hún, en þær guldu fyrir það með heilsunni. 7 ............ Aung San Suu Kyi (f. 1945) Suu Kyi er von Burma fyrir frelsi. Sem leiðtogi stjórnarandstæðinga (Burma hefur hún leitt baráttu lands sfns fyrir frelsi gegn herforingjastjórninni sem fer með völd þar. Hún berst fyrir mannréttindum og reynir að sameina landa sína til að ná langsettu markmið- inu. Hún er dáð af þjóð sinni og hefur fengið fjölda verðlauna, þar á meðal friðarverðlaun Nóbels árið 1991, fýrir friðsamlega baráttu sína fyrir lýðræði. Sigurinn er þó enn ekki í höfn, en þrátt fyrir ýmsa þröskulda, þar á meðal að þurfa að sitja (stofufangelsi, gefst Suu Kyi ekki upp og heldur ótrauð áfram baráttunni fyrir frelsinu. Marlene Dietrich (1901-1992) Heimurinn elskaði hennar myrku rödd og stórkostlegu sviðsframkomu.Marlene Dietrich var lifandi goðsögn og ein frægasta leikkona allra tíma. Hún fæddist og var uppalin í Þýskalandi og byrjaði kvikmyndaferil sinn þar þegar hún lék hina ómótstæðilegu Lolu í einni frægustu mynd allra tíma,„The Blue Angel"Þjóðverjar urðu því að vonum reiðir þegar Dietrich ákvað að flytjast til Bandaríkjanna og gerast amerískur ríkisborgari. Hún settist að (Hollywood og lék þar í fjölda kvikmynda eins og„Marocco"og„Sjanghai Express"Þegar nasistastjórn Hit- lers náði yfirráðum I Þýskalandi fann hún til samviskubits yfir þýskum uppruna slnum og vildi hjálpa til í baráttu bandamanna gegn nasisma. Hún skemmti bandarískum hermönnum og var með þeim við víglínuna, hjálpaði til á sjúkrahúsunum og lagði um leið líf sitt (hættu. Þar söng hún lagið„Lili Marlene"sem átti eftir að fylgja henni það sem eftir var ævinnar. Dietrich ferðaðist um allan heim og hélt tónleika fyrir stóran hóp aðdáenda. Hún heillaði hvern þann sem sá hana á sviði og festi nafn sitt varanlega á spjöld sögunnar.

x

Orðlaus

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orðlaus
https://timarit.is/publication/942

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.