Bændablaðið - 02.05.2006, Síða 30

26 Þriðjudagur 2. maí 2006
Afkoma kúabænda góð um þessar
mundir
Skeiðháholt í Skeiða- og Gnúp-
verjahreppi er við Þjórsá, um það bil
20 mínútna akstur frá Selfossi. Þar
búa Jón Vilmundarson og Guðrún
Helga Þórisdóttir ásamt börnum sín-
um þeim Tinnu 22 ára, Vilmundi 17
ára, Elínu 13 ára og Ingibjörgu 12
ára. Á Skeiðháholti er stunduð naut-
gripa-rækt og eru þau með 70 kúa
bú. Einnig eiga þau 40 kindur fyrst
og fremst sér til ánægju en Jón vann
í mörg ár sem sauðfjárræktarráðu-
nautur og hefur mikinn áhuga fyrir
þeirri búgrein enn.
Guðrún segir að nýjan mjaltabás
hafi þau byggt eftir að þau breyttu
hlöðu í fjós og gamla fjósinu í lausa-
göngufjós. Hún segir að nú þurfi
ekki hlöður lengur, menn geyma
heyið úti í plastrúllum. Talað er um
að afkoma kúabænda sé góð um
þessar mundir og segist Guðrún taka
undir það og að sennilega sé afkom-
an betri nú en þau 15 til 20 ár sem
hún hefur þekkt til kúabúskapar.
Hún segir að þegar þau Jón Vil-
mundarson tóku við búinu fyrir 15
árum hafi verið lægð hjá kúabænd-
um. Ekki var hægt að kaupa kvóta
og þar af leiðandi ekki hægt að bæta
afkomuna. Bændur sátu því bara
fastir í netinu og gátu ekki aukið
tekjur sínar af búinu með því að
auka framleiðsluna.
,,Menn sáu þá ekki ástæðu til að
auka kjarnfóðurgjöf og láta kýrnar
mjólka meira. Sömuleiðis var ekki
mikill áhugi á kynbótum. Síðan þeg-
ar fólk fór að geta keypt kvóta og
stækka búin kom ungt og kjarkmikið
fólk inn í greinina og bjartsýnin
jókst. Skuldirnar hafa þó áreiðanlega
aukist víðast hvar,“ sagði Guðrún.
Hún segir að nú vanti meiri mjólk
og að það vanti kýr. Alla kvígur eru
settar á og bændur fá heldur dýra-
lækna til að meðhöndla kýr sem eitt-
hvað er að en að senda þær í slátur-
hús. Guðrún segir að nú sé aftur haf-
in nautgriparækt til kjötframleiðslu
meðfram mjólkurframleiðslu. Hún
segir að þau setji töluvert af naut-
kálfum til bænda sem hafa pláss til
að ala upp kálfa. Sjálf hafi þau ekki
aflögupláss nema fyrir kvígukálfa.
Afleiðingin af þessu öllu sé að í
augnablikinu vanti mjög nautakjöt á
markaðinn.
Stærsta tómataframleiðslubú
landsins
Allir vita hvar Flúðir eru og þar
er gróðrarstöðin Melar. Ábúendur
þar eru Guðjón Birgisson og Sig-
ríður Helga Karlsdóttir ásamt
börnum sínum. Þau eru Guðrún 19
ára, Birgir 16 ára og Rúnar 7 ára.
Á Melum er stunduð garðyrkja og
mest ræktað af tómötum ásamt sal-
ati og káli og eru Melar stærsta
tómataframleiðslubú landsins. Auk
þess eru þau með útiræktað græn-
meti yfir sumarið. Á Melum var
tekinn upp ein af stuttmyndunum
fjórum þar sem fjallað er um gróð-
urhúsarækt.
Guðjón Birgisson sagði að tóm-
ataframleiðslan hjá þeim á síðasta
ári hafi verið 330 tonn og að þau
stefndu að enn meiri framleiðslu í
ár. Yfir veturinn er mikið notað af
rafmagni til lýsingar við tómata-
ræktina og rafmagnsreikningurinn
upp á 2,8 milljónir króna á mán-
uði. Lýst er í 18 tíma á sólarhring
yfir veturinn. En á sumrin er raf-
magnsnotkunin minni og reikning-
urinn því aðeins lægri. Síðastliðið
sumar var gerður nýr samningur
um rafmagnsverð til garðyrkju-
bænda og segir Guðjón að náðst
hafi fram svolítil lækkun.
Hann segir að samkeppnin við
innflutta tómata sé að sjálfsögðu
fyrir hendi en mun minni en búast
hefði mátt við vegna þess hvað ís-
lensku tómatarnir séu miklu bragð-
betri og betri að öllum gæðum.
Guðjón var spurður hvernig
honum litist á að nú verða allir
tollar afnumdir bæði á innfluttu
grænmeti og eins ef íslenskir fram-
leiðendur vilja selja til EB land-
anna. Hann sagði að þetta væri hið
besta mál því íslensku tómatarnir
væru svo góðir að auðvelt ætti að
verða að gera þá að eftirsóttri vöru
í Evrópu. Guðjón segir að íslenskir
grænmetisframleið-endur séu farn-
ir að sérhæfa sig í framleiðslunni
þannig að einn er bara með tómata,
annar agúrkur og svo framleiðis.
Þannig er þetta líka til að mynda í
Finnlandi og þykir gefast mjög
vel.
Guðjón var spurður hvernig það
hafi verið að vinna þessa stutt-
mynd með unglingunum.
,,Það var reglulega skemmti-
legt. Þetta var að vísu langur
vinnudagur. Kvikmyndatökuliðið
var komið til vinnu um kl. 7.30 um
morguninn og hættu ekki fyrr en
um kl. 23.00 um kvöldið. Þetta var
langur vinnutími fyrir nokkrar
mínútur í sýningu en skemmtilegt
var það,“ sagði Guðjón Birgisson.
Ferðaþjónusta og sauðfjárrækt
getur farið ágætlega saman
Á Hunkubökkum í Skaftár-
hreppi, sem er um það bil 6 km.
vestan við Kirkjubæjarklaustur, búa
hjónin Pálmi Hreinn Harðarson og
Jóhanna Jónsdóttir ásamt börnum
sínum þeim Heiðrúnu Huld,
Kristni, Pálu Katrínu og Oddsteini.
Þar búa einnig foreldrar Pálma, þau
Hörður Kristinsson og Ragnheiður
Björgvinsdóttir. Á Hunkubökkum
er stunduð ferðaþjónusta þar sem
boðið er upp á gistingu í smáhýsum
og heima á bæ. Einnig er þar veit-
ingasala. Þar er líka stunduð sauð-
fjárrækt og eru 320 fjár á Hunku-
bökkum.
Jóhanna Jónsdóttir segir að
sauðfjárbúskapur og ferðaþjónusta
fari nokkuð vel saman. Það sé helst
í maí sem þetta sé dálítið erfitt því
þá bæði lifnar yfir ferðaþjónustunni
og sauðburður stendur yfir. Hún
segir að búskapurinn lendi meira á
Pálma en ferðaþjónustan á sér.
Ferðaþjónustutímabilið hefur
heldur verið að lengjast í báða enda.
Umferðin byrjar orðið snemma í
maí og stendur fram í miðjan sept-
ember. Yfir veturinn segir Jóhanna
að nánast ekkert sé um að vera í
ferðaþjónustunni. Það eru þá helst
starfsmenn Orkustofnunar og
vatnamælingamenn sem gista nótt
og nótt.
Hörður og Ragnheiður eru
áhugafólk um skógrækt og stunda
skógrækt sem áhugamál. Jóhanna
segir að jörðin sé ekki það landmik-
il að mögulegt sé að gerast skógar-
bændur, hér sé um heiðarjörð að
ræða. Krakkarnir á Hunkubökkum
taka virkan þátt í þeim störfum sem
tengjast ferðaþjónustunni, sauðfénu
og skógræktinni með foreldrum
sínum og afa og ömmu. Þau hafa
líka gaman af því að hitta vini sína á
Kirkjubæjarklaustri, fara á hestbak,
vera í tölvunni, veiða síli og hjóla.
Á góðviðrisdögum fara þau oft sér
til skemmtunar í Fjaðarárgljúfur en
þar er hægt að vaða og synda.
Jóhanna segir að sér hafi þótt
gaman að vinna að gerð þessarar
kynningarkvikmyndar sl. sumar.
Þetta hafi verið mikil vinna fyrir
fólkið sem vann að gerð myndar-
innar, tökur upp aftur og aftur og
unnið fram á kvöld.
,,Krökkunum þótt mjög gaman
að öllu saman en verða ef til vill
feimin við að sjá sjálf sig á hvíta
tjaldinu þegar þar að kemur,“ sagði
Jóhanna Jónsdóttir.
Nokkrar kynslóðir sem þekkja
varla lífið í sveitinni
Á Gilsbakka í Hvítársíðu, sem er
um 20 km. frá Reykholti, búa Ólaf-
ur Magnússon og Anna Gunnlaug
Jónsdóttir ásamt börnum sínum
þeim Sigurði 17 ára, Einari 15 ára,
Jóhannesi 13 ára, Sigrúnu 6 ára og
Steinunni 2 ára. Þar búa einnig for-
eldrar Ólafs, þau Magnús Sigurðs-
son og Ragnheiður Kristófersdóttir.
Gilsbakki er nafnfrægur bær ekki
síst vegna þess að hin alkunna Gils-
bakkaþula er við hann kennd.
Þau Ólafur og Anna Gunnlaug
tóku við búi á Gilsbakka árið 1984
og hafa verið með sauðfjárbúskap
þar síðan og eru með á sjöunda
hundrað hausa í fjárhúsi að sögn
Ólafs. Hann segir að enn sé kúabú-
skapur á nokkrum bæjum í Hvítár-
síðu og að þar séu til blönduð bú.
Aðspurður hvort afkoma sauðfjár-
bænda hefði batnað sagði hann að
allavega hefði hægt verulega á nið-
urleiðinni. Menn fengju hærra verð
fyrir kjötið en allur tilkostnaður
hefði líka hækkað en þegar allt
kemur til alls hafi afkoman batnað.
Ólafur segir þau hjónin bæði vinna
utan heimilis til að drýgja tekjurnar.
Hann var spurður hvernig hon-
um þætti tengsl þéttbýlis og dreif-
býlis vera um þessar mundir?
,,Þau hafa breyst mjög hin síðari
ár og þá ekki síst vegna þess að nú
eru börn í þéttbýlinu að mestu hætt
að fara í sveit á sumrin og þekkja
því ekki til lífsins í sveitinni. Það
eru komnar nokkrar kynslóðir sem
þannig er ástatt með. Við þetta
slitna tengslin mjög mikið. Ég held
að sjónvarp breyti þar ekki miklu
um. Ég er bara með eina rás og hef
sagt að ég vildi frekar ruglara á
hana en afruglara á allar hinar,“
sagði Ólafur.
Þegar honum var sagt að nú
nálgaðist sú stund að kynningar-
kvikmyndin, sem m.a. var tekin á
Gilsbakka, yrði sýnd í sjónvarpi
sagði hann tíma til kominn að láta
sig hverfa. Hann sagðist hafa upp-
götvað þegar verið var að taka þann
þátt myndarinnar sem gerist á Gils-
bakka að sig langaði ekki til að ger-
ast kvikmyndagerðarmaður. Þá
væri betra að vera bóndi.
,,Þetta eru einhverjar sex eða sjö
mínútur í myndinni sem teknar
voru hér hjá okkur og það tók alveg
heilan dag. Mér fannst sem ég gæti
rubbað þessu af á 15 mínútum. Ef
til vill hefði það ekki orðið eins gott
hjá mér, ég skal ekkert um það
segja. Krakkarnir höfðu að vissu
leyti gaman af þessu en þótti þó
stundum sem tökurnar væru of oft
endurteknar,“ sagði Ólafur Magn-
ússon.
Fjórar stuttmyndir
um lífið í sveitinni
Ríkissjónvarpið hefur tekið til sýninga
fjórar sjö mínútna langar stuttmyndir um
lífið í sveitinni. Myndirnar voru gerðar að
forgöngu Bændasamtaka Íslands og teknar
á þeim bæjum sem nefndir eru hér fyri
rneðan. Teknar voru fyrir búgreinarnar
nautgriparækt, sauðfjárrækt, garðyrkjurækt
og ferðaþjónusta. Haft var í huga að börn
og unglingar byggju á bænum og tækju
virkan þátt í búrekstrinum ásamt foreldrum
sínum. Leikstjórn og handritsgerð var í
höndum Vigdísar Gunnarsdóttur, en
kvikmyndataka og klipping var verk Ægis J.
Guðmundssonar. Hljóðupptaka var á
ábyrgð Péturs Einarssonar. Arnmundur
Ernst Björnsson kemur fram í öllum
myndunum og heimsækir bæina fjóra og
ræðir við heimilismenn.
Skeiðháholt í Skeiða- og Gnúpverjahreppi
Hunkubakkar í Skaftárhreppi
Gilsbakki í Hvítársíðu
Melar á Flúðum