Fréttablaðið - 30.03.2012, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 30. mars 2012
Til stendur að kjósa um til-lögur stjórnlagaráðs að
nýrri stjórnarskrá í ráðgefandi
atkvæðagreiðslu í sumar. Hvort
þetta sé góð hugmynd er annað
mál, en látum það eiga sig að
sinni.
Það er margt fínt í tillögum
stjórnlagaráðs. Ég hygg að
hryggjarstykkið í þeirri stjórn-
skipan sem sett er upp í tillög-
unum gangi þokkalega upp. Þá
á ég við leikreglur um samspil
forseta, stjórnar og þings. Að
sama skapi er nýr kafli um dóms-
valdið tímabær, sem og endur-
skoðun þeirra ákvæða sem varða
utanríkismál. Margt af þessu er
ekki hlutir sem fólk er að sturlast
af spenningi yfir en eru góð mál
engu að síður.
Margar aðrar breytingar eru
róttækari en kannski minna
aðkallandi. Mannréttindakafl-
anum er bylt. Hlutverk forseta
við stöðuráðningar er aukið.
Nýju kosningakerfi komið á.
Ísland er síðan látið stíga skref-
ið frá því að vera ríki þar sem
þjóðaratkvæðagreiðslum er beitt
mjög sjaldan og til þess að fær-
ast skammt á eftir Sviss hvað
varðar notkun beins lýðræðis
við ákvarðanatöku. Það er stór
breyting.
Breytingarákvæðin
Það eru þó ákvæðin um breyting-
ar á stjórnarskránni sjálfri sem
mest þarf að ígrunda. Eðli máls-
ins samkvæmt eru þetta veikustu
hlekkir hverrar stjórnarskrár.
Engu gildir hverju stjórnarskrá
lofar borgurunum ef því má
auðveldlega snúa við.
Í dag þurfa tvö þing með kosn-
ingum á milli að samþykkja
breytingar á stjórnarskránni til
að þær öðlist gildi. Stjórnlagaráð
lagði til breytingar á þessu ferli.
Ákvæðið um breytingar á stjórn-
arskránni hljóðar svo í tillögum
stjórnlagaráðs:
„Þegar Alþingi hefur sam-
þykkt frumvarp til breytingar á
stjórnarskrá skal það borið undir
atkvæði allra kosningabærra
manna í landinu til samþykktar
eða synjunar. Atkvæðagreiðslan
skal fara fram í fyrsta lagi einum
mánuði og í síðasta lagi þremur
mánuðum eftir samþykkt frum-
varpsins á Alþingi. Hafi 5/6 hlut-
ar þingmanna samþykkt frum-
varpið getur Alþingi þó ákveðið
að fella þjóðaratkvæðagreiðsluna
niður og öðlast þá frumvarpið
gildi engu að síður.“
Grunnurinn að textanum
kemur úr dæmi A í tillögu stjórn-
laganefndar, og þaðan er tíma-
ramminn 1-3 mánuðir fenginn.
Stjórnlagaráð felldi þó burt þann
þröskuld að 30% allra kjósenda
í landinu þyrftu að samþykkja
tillögurnar, sem var í tillögum
stjórnlaganefndar, og bætti við
þeirri leið að 5/6 hlutar þings
gætu samþykkt stjórnarskrár-
breytingar án þjóðaratkvæðis.
Stærsta dempunartækið í gild-
andi stjórnarskrá er í raun sá tími
sem það tekur að breyta henni.
Sitjandi þingmenn rjúfa þing
ekki svo glatt svo að tækifæri
til að leggja fram stjórnarskrár-
breytingar gefst helst á fjögurra
ára fresti. Fyrir vikið hafa menn
lengst af lýðveldissögunnar reynt
að ná fram tiltölulega breiðri sátt
um þær breytingar sem gerðar
eru. Þessari dýnamík er breytt í
tillögunum.
Þær tvær breytingarleiðir sem
boðið er upp á í tillögum stjórn-
lagaráðs, þ.e.a.s. þing+þjóðar-
atkvæði eða stóraukinn meiri-
hluti þings þýða ekki endilega að
stjórnarskrárbreytingar verði
mjög auðveldar, en þeim verður
hægt að koma í gegn á skemmri
tíma. Það má spyrja sig: Er engin
hætta á því að stjórnvöld muni
nota þjóðaratkvæðagreiðslutæk-
ið til að kalla fram kosningar um
umdeild mál líðandi stundar? Er
það gott að stjórnarskrá sé hægt
að breyta nánast samdægurs ef
allir þingmenn eru um það sam-
mála? Um hvort tveggja má hafa
heilmiklar efasemdir. Hvort
tveggja hefði mátt skoða betur,
en vilji þingsins stóð ekki til
þess.
Kosið um tillögurnar eins og þær
liggja fyrir
Fyrirfram ætti að vara fólk
sterklega við því að taka trúan-
lega þá sem hyggjast svara gagn-
rýni á einstaka ákvæði með því
að eitthvað verði hægt að laga í
þinginu á seinni stigum málsins.
Alþingi hafði á hálfu ári hvorki
rýnt tillögurnar efnislega né
mótað sér afstöðu til þeirra.
Það kallaði saman stjórnlaga-
ráð að nýju, en tók ekki afstöðu
til þess sem frá því barst. Stjórn-
lagaráð lagði þannig til á mars-
fundi sínum valkost um að ofan-
nefnd 5/6-leið félli út, en fátt var
gert með þá niðurstöðu. Engin
ástæða er því til að ætla að nokk-
uð verði „lagað“ héðan í frá. Með
þá vitneskju þurfum við að ganga
í kjörklefann.
Veikasti hlekkurinn
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Íslenska krónan sem gjaldmiðill sjálfstæðrar þjóðar er nú komin
á ellilífeyrisaldurinn. Öll hennar
vegferð hefur verið sama mark-
inu brennd. Ýmist hefur hún verið
í frjálsu falli eða hrunið stall af
stalli niður til móts við botnlaust
hyldýpið. Krónan er nú innan
við eyris virði á við það, sem var
þegar lagt var upp með hana.
Samt vilja sumir halda því
fram, að krónan hafi bjargað
landsmönnum og geri það enn.
Í hvert skipti sem krónan hefur
hrunið hefur hún flutt verðmæti
frá almenningi til útvaldra – ekki
síst til útvegsmanna. Þann hagnað
hafa menn svo notað með ýmsum
hætti sér og sínum til hagræðis
– stundum til þess að kaupa sér
útgerðarfyrirtæki í útlöndum nú
eða kvóta hver af öðrum. Í hvert
skipti sem krónan hefur fallið
hefur kaupmáttur launa almenn-
ings hrunið. Kaupgeta rýrnað.
Ávöxtur kjarabaráttu horfið.
Húseignir almennings verðfallið.
Traust glatast. Svo segja menn að
þjóðin hafi grætt á því!
Aðrir vinir hrunkrónunnar
halda því fram, að íslenska
krónan sé svo „þjóðleg“. Ég sé
ekki hvað er þjóðlegt við það að
hanga á gjaldmiðli, sem alltaf
er á hausnum. Vel má vera, að
útlendingar, sem töpuðu meira en
sjö þúsund milljónum króna á því
að lána Íslendingum peninga, telji
að þar hæfi skel kjafti þegar þjóð,
sem illa er treystandi noti gjald-
miðil, sem ekki er treystandi – en
að það eigi að vera þjóðlegt get ég
ekki skilið. Er samhengið þar?
Svo hangið sé áfram á hinum
þjóðlegu nótum þá kennir Íslands-
sagan okkur að þjóðin hefur átt
miklu habílli gjaldmiðla í sögu
sinni en íslensku krónuna. Þeir,
sem þjóðlegheitanna vegna vilja
taka upp nýjan og stöðugri gjald-
miðil en hrunkrónuna og umfram
allt vilja ekki samsama okkur
Íslendinga við þá heimsálfu, Evr-
ópu, sem Drottinn kaus okkur sem
íverustað, ættu að leita þjóðlegra
lausna í sögunni. Þar eru a.m.k.
þrjú fordæmi um gjaldmiðil, sem
var stöðugri en krónan.
1. Mörk silfurs. Sá var gjaldmið-
illinn í árdaga íslenskrar sögu.
Sú mynt var hins vegar vegin
en ekki slegin og sá ljóður var
á, að svindlarar þjóðveldistím-
ans, sem nú heita víst útrásar-
víkingar, komust fljótt að raun
um að hafa mátti fé af almenn-
ingi bæði með því að svindla á
vog og silfri. Gullaldaríslend-
ingar gáfu því þennan gjald-
miðil frá sér – enda ekki eins
umburðarlyndir með ónýtum
gjaldmiðli og afkomendurnir.
2. Alin vaðmáls. Sá gjaldmiðill
stóð lengi fyrir sínu sbr.
„Sögu Íslendinga“ eftir Jón
Jóhannesson. Erfiðleikarnir
í dag yrðu hins vegar þeir, að
eftir lokun ullarfabrikka SÍS
á Akureyri og Álafossverk-
smiðjanna er vaðmál nánast
ekki lengur framleitt á Íslandi
og því hætt við að lausafjár-
skortur yrði meðal þjóðarinn-
ar ef þessi gjaldmiðill yrði nú
endurupptekinn.
3. Kúgildi tók svo síðar við sem
verðgildisviðmið og grund-
völlur viðskipta og eignamats
á Íslandi. Sá gjaldmiðill var
miklu stöðugri en íslenska
krónan – enda kýr tregar í
taumi. Að byggja nýjan gjald-
miðil á Íslandi á kúgildinu er
því ekki aðeins traustleika-
merki heldur umfram allt
einkar þjóðlegt. Hvað er þjóð-
legra en það að nota íslensku
kúna, sem er af mjög sérstöku
kúakyni sem hvergi finnst ann-
ars staðar og framleiðir auk
þess mjólk sem talin er vera
sú hollasta í heimi og þó víðar
væri leitað – að nota þessa
dýrðarskepnu sem undir stöðu
nýs gjaldmiðils, kú gildisins?
Myntfóturinn gæti sem hæg legast
verið afurðamikil kýr í Árnes-
sýslu, sveitinni hans Guðna míns
Ágústssonar. Á bakhlið kúgildis-
myntarinnar færi vel að hafa
mynd af rjómabúinu á Baugs-
stöðum og á framhliðinni portrett
af Guttormi sálaða, húsdýragarð-
snauti, en Guttormur sá mun vera
einna frægastur nautpenings á
Íslandi frá landnámi næstur á
eftir Þorgeirsbola. Í stað þess að
menn hneykslist svo yfir því að
útrásarvíkingar skuli nota gull-
sand sem útálát með sósunni í
London, París eða Róm geta blöðin
slegið því upp að þeir hafi étið
kúgildi á mann í London, París eða
Róm. „Blessaaaðir mennirnir“,
mundi Guðni þá segja.
Þetta ættu þjóðhollir menn að
skoða vandlega. Svo leitað sé í
nýyrðasafn Vigdísar Hauksdótt-
ur, þingkonu Framsóknarflokks-
ins, þá ætti forystan þar að „stinga
höfðinu í steininn“ og efna til ráð-
stefnu sem gæti heitið: „KRÓNAN
EÐA KÚGILDIГ. Ekki þyrfti þá
að leita að fyrirlesurum utan
landsteinanna því í þeirri sveit er
mikið til af aldeilis kýrskýru fólki.
Krónan eða kúgildið
Fjármál
Sighvatur
Björgvinsson
fv. ráðherra
Engu gildir hverju stjórnarskrá lofar
borgurunum ef því má auðveldlega snúa
við.