Fréttablaðið - 11.06.2012, Blaðsíða 10

10 11. júní 2012 MÁNUDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Elín Albertsdóttir elin@365.is og Vera Einarsdóttir vera@365.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
greinar@frettabladid.is
Steinnunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is
SKOÐUN
FRÁ DEGI TIL DAGS
HALLDÓR
Þriðjudaginn 5. júní skrifaði ung kona, Guðrún Runólfsdóttir, grein í þetta
blað undir yfirskriftinni „látum fordóm-
ana fjúka“. Mig langar að þakka Guð-
rúnu fyrir að halda umræðunni um for-
dóma og mismunun gagnvart þeim sem
greinast með geðraskanir opinni. Sá sem
þetta skrifar veit að það þarf áræði og
kjark til þess að tjá sig um eigið geð.
Umræðan um geðheilbrigðismál á
Íslandi hefur, eins og umræða um marga
aðra málaflokka, verið tvípóla. Við erum
öll sammála um það að það búi allir við
misgóða geðheilsu. Það var á þeim nótum
að geðheilsuna ættum við sameigin-
lega, sem verkefnið Geðrækt var sett á
laggirnar fyrir 12 árum síðan. Það að
við gætum öll ræktað og eflt okkar geð-
heilsu, hversu mikið sem við ættum af
henni.
Afurðum verkefnisins s.s. geðorðun-
um 10 var beint til allra. Eitt af mark-
miðunum var að draga úr fordómum og
sameina landsmenn um forskeytið „geð“
hvað svo sem fylgdi í kjölfar þess.
Það er nú svo að þrátt fyrir alla
umræðuna um geðheilbrigðsmál síðustu
áratugina þá er það upplifun mín, sem
endurspeglast að hluta í rannsókn Jóns
Gunnars Bernburgs og Sigrúnar Ólafs-
dóttur um fordóma gegn fólki með geð-
raskanir, að fordómar séu enn miklir þó
mismununin sé ekki sýnileg. Fordómarn-
ir liggja í djúpinu en oftast er allt kyrrt á
yfirborðinu.
Fordómar eru eins og innri forskrift
sem lifir innan hverrar mannveru eins
og kalkípappír sem áþreifanlegt birt-
ingarform mismununar endurspeglast í
gegnum. Birtast í orði og athöfn.
Það að lifa óklofinni tilveru og tala
opinskátt um geðheilbrigðismál og eigin
reynslu krefst styrks. Um leið og ég
þakka Guðrúnu aftur fyrir einlægni
hennar og áeggjan um breytingar hvet
ég hana til að halda áfram. Jafnframt
vil ég hvetja þann u.þ.b. fjórðung lands-
manna sem glímir við geðraskanir að
gera slíkt hið sama. En gleyma því ekki
að á sama tíma á sá fjórðungur geðheils-
una sameiginlega með öllum landsmönn-
um og um hana eigum við að sameinast.
Fordómar fjúka
ef þeim er sleppt
Fordómar
Héðinn
Unnsteinsson
sérfræðingur í
stefnumótun
og alþjóðlegur
ráðgjafi í
geðheilbrigðis-
málum
Snúrustaurar
ÞÓRHF
Krókhálsi 16
110 Reykjavík
Sími 568-1500
Lónsbakka
601 Akureyri
Sími 461-1070
www.thor.is
Söguskýringin
Mörgum finnst skjóta skökku við
að lopapeysur séu prjónaðar í Kína
og seldar hér á landi sem íslenskar.
Verður að telja það eðlilega umkvört-
un og sjálfsagt að taka fram hvar
peysur eru prjónaðar. Einn þeirra
sem lét til sín taka í umræðunni
var Ásmundur Einar Daðason,
þingmaður Framsóknarflokksins.
Í samtali við Fréttablaðið sagði
hann íslensku lopapeysuna
vera auglýsingamerki okkar
Íslendinga. „Þetta er íslensk
hönnun, framleidd á Íslandi með
aldagamla íslenska sögu og
gerð af íslenskum konum
til bæja og sveita.“
Sannleikurinn
Á heimasíðu Handprjónasambands
Íslands má fræðast um íslensku
lopapeysuna og ber upplýsingum þar
ekki alveg saman við orð þingmanns-
ins. Þar kemur fram að áhöld eru
um hvort peysan sé íslensk, sænsk
eða grænlensk, þó líklega sé hún nú
íslensk. Hins vegar er ljóst að
hún kom ekki fram fyrr en
á sjötta áratug síðustu
aldar og á sér því áratuga,
ekki alda, sögu.
Ismafjöld
Jón Gnarr og Besti flokkurinn gerðu
mikið úr því að þar á bæ væru ekki
stunduð hefðbundin stjórnmál. Þess
vegna var áhugavert að lesa viðtal
við borgastjórann í laugardagsblaði
Fréttablaðsins. Þar segist hann verða
meiri og meiri sósíalisti, við séum
leiksoppar kapítalismans, hann
aðhyllist líbertarían sósíalisma
öðru nafni anarkisma. Líklega
eru mörg ár síðan íslenskur
stjórnmálamaður talaði um
jafn marga isma í einu viðtali.
kolbeinn@frettabladid.isB
örn lesa ekki bara minna en þau gerðu áður heldur eru
þau síður fær um að tileinka sér innihald og merkingu
þess sem þau lesa, þ.e. lesskilningi þeirra er ábótavant.
Þessi þróun hefur átt sér stað undanfarna áratugi en
svo virðist sem vitundarvakning hafi orðið á undan-
gengnum misserum um alvarleika málsins.
Brynhildur Þórarinsdóttir rithöfundur og dósent við Háskólann
á Akureyri ritar grein um lestur í nýútkomið Tímarit Máls og
menningar. Þar dregur hún saman niðurstöður rannsókna á lestr-
arkunnáttu íslenskra barna sem sýna að þau lesa sífellt minna
utan skólans, lesskilningi þeirra
hrakar, strákar lesa minna en
stelpur, íslensk börn lesa síður
bækur sér til ánægju en börn
í þeim löndum sem við berum
okkur saman við og þau lesa
minna en börn gera að meðaltali
í Evrópu.
Ekki þarf að fjölyrða um mik-
ilvægi þess að hafa lestur vel á valdi sínu. Vægi þess hefur síst
minnkað í því upplýsingasamfélagi sem við lifum í. Brynhildur
bendir í grein sinni á þau beinu tengsl sem eru milli lesskilnings
og þess að hafa áhuga og ánægju af lestri bóka. „Ef bæta á les-
skilning íslenskra barna og þar með námsárangur þarf að efla
lestraráhuga þeirra og lestrargleði,“ segir Brynhildur.
Í samfélagi þar sem endalausir afþreyingarmöguleikar eru í
boði þarf að taka lestur barna allt öðrum og markvissari tökum
en þurfti þegar lestrarfærni var lykill að því að geta sótt sér
afþreyingu. Sem fyrr læra flest börn lestrartæknina innan
veggja skólans. Formlegt nám þeirra byggir sömuleiðis að stórum
hluta á því að hafa lestur og lesskilning á valdi sínu.
Það blasir hins vegar við að það heyrir fyrst og fremst til friðar
foreldra að hvetja börn sín til meiri lestrar. Foreldrar verða að
lesa reglulega fyrir börn sín frá því að þau eru kornabörn, halda
því áfram þó að börnin hafi náð tökum á lestrartækninni en
hvetja þau meðfram markvisst til að lesa sjálf. Þeir verða að
tala um bækur við börnin og síðast en ekki síst vera þeim lesandi
fyrirmyndir.
Fyrir rúmri viku birtist hér í blaðinu grein Birgittu Elínar
Hassel og Mörtu Hlínar Magnadóttur, Ekki lesa ekki neitt. Þar
benda þær á rannsóknir sem sýna fram á að börn tapa veru-
lega niður lestrarfærni ef sumarleyfið líður án þess að lestur sé
þjálfaður – eða án þess að litið sé í bók. Þær hvetja í grein sinni
foreldra til að gera lestur að sameiginlegri tómstundaiðju fjöl-
skyldunnar yfir sumarið.
Hér er tekið undir þessa hvatningu. Börnin eru komin í kær-
komið frí frá taktföstum skóladögum og –vikum. Þótt útivist og
hreyfing sé vitanlega í fyrsta sæti nú yfir björtustu og hlýjustu
mánuðina þá koma líka rigningardagar og hryssingsleg kvöld
sem bjóða upp á að taka sér bók í hönd, gefa sig lestrinum á vald
og eiga í framhaldinu góðar samverustundir þar sem spjallað er
um það sem lesið hefur verið eða það krufið til mergjar.
Áhugi á lestri skiptir sköpum:
Það má líka lesa
á sumrin