Fréttablaðið - 29.06.2012, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 29. júní 2012 15
Þegar sitjandi forseti var fyrst kosinn í embætti hafði
ég ekki kosningarétt og hafði
raunar einungis haft íslensk-
an ríkisborgararétt í sex vikur.
Í þeim kosningum buðu sig
annars vegar fram fjórir fram-
bjóðendur sem kepptust við að
máta sig við hlutverk forseta
sem „sameiningartákn þjóðar-
innar“ og hins vegar einn sem
hafði öllu róttækari hugmynd-
ir um embættið. Sá ætlaði að
berjast fyrir friði í heiminum og
vísa umdeildum lögum hiklaust í
þjóðaratkvæði. Hann hét Ástþór
Magnússon og endaði með 2,7%
atkvæða.
Auðvitað væri það langsótt
söguskýring að halda því fram
að Ástþór hafi með framboð-
um sínum 1996 og 2004 breytt
forsetaembættinu. Heiðurinn
af þeim breytingum á Ólafur
Ragnar Grímsson nokkuð skuld-
laust. Hins vegar verður ekki
sagt að þær fyrirætlanir Ólafs
að virkja völd embættisins og
gera það pólitískara hafi verið
ljósar í kosningabaráttunni fyrir
sextán árum. Þótt vissulega hafi
þá eitthvað verið rætt um synj-
unarvald forseta og hlutverk
hans sem öryggisventils, var
athyglin á fortíð Ólafs Ragnars
öllu meiri. Sú skoðun að hann
væri umdeildur stjórnmála-
maður og gæti því ekki ræktað
hlutverk sitt sem „sameiningar-
tákns“ hafði mun meira vægi í
umræðunni en skoðanir hans
á valdheimildum embættisins.
Enda var ekkert sem benti þá til
að þær væru róttækar. Allavega
ekkert mjög róttækar miðað við
hugmyndir Ástþórs.
Forseti til alls
Í því litrófi skoðana sem núver-
andi forsetaframbjóðendur hafa
á hlutverki embættisins væri
Ástþór Magnússon eiginlega
miðjumaður. Skoðum áherslu-
atriði hans. Í fyrsta lagi lofaði
hann því að hann myndi vísa
umdeildum málum í þjóðarat-
kvæði ef hann teldi ekki meiri-
hlutavilja fyrir þeim meðal þjóð-
arinnar. Mér sýnist bæði Andrea
og Ólafur vera nú á svipaðri
línu, þ.e.a.s. að málskotsrétt-
urinn sé ekki einungis bremsa
sem beri að nota í algerri neyð,
heldur sé fullkomlega réttlæt-
anlegt að nýta hann til að knýja
fram þjóðaratkvæðagreiðslur
um átakamál.
Í öðru lagi vildi Ástþór nota
embættið í þágu friðarmála. Það
er ekkert nýtt að forsetar hafi
sín áherslusvið. Vigdís studdi
skógrækt og Ólafur Ragnar not-
aði embættið til að (ef við notum
hlutlaust orðalag) kynna íslenskt
viðskiptalíf á erlendri grundu.
Áhersla á hernaðarlegt hlutleysi
ætti raunar í okkar stjórnskipan
að vera ákveðin af þingstuddri
ríkisstjórn en, aftur, sú skoðun
að forsetinn hefði talsvert frelsi
í mótun eigin utanríkisstefnu
virðist nú ekki lengur vera jað-
arskoðun meðal frambjóðenda
(þ.m.t. sitjandi forseta).
Minnst tveir frambjóðendur
til forseta virðast þannig hafa
sömu eða róttækari hugmynd
um valdsvið forseta en Ást-
þór hafði árið 1996. Þau ræða
um það af fullri alvöru að for-
seti geti rofið þing, jafnvel án
aðkomu forsætisráðherra. Rætt
er um að forseti hafi sjálfstætt
vald til að leggja fram frum-
vörp fyrir þingið, og sumir telja
jafnvel sniðugt að hann geri það.
Andrea hefur meira að segja
lýst því yfir að hún myndi reka
nokkra ráðherra úr ríkisstjórn-
inni. Hver veit, kannski munu
menn í næstu forsetakosning-
um ekki lengur rífast um hvort
þetta sé hægt, heldur hvaða ráð-
herra hafi verið rétt hjá Ólafi að
reka?
Breyttar leikreglur breyta
leiknum. Í umræðu um fyrri Ice-
save-samninginn gerðist það að
sumir þingmenn (t.d. Ásmundur
Einar) kusu með lögunum um
leið og þeir hvöttu forsetann til
að hafna þeim. Þingmenn gátu
því vísað ábyrgðinni á forsetann
og forsetinn gat vísað henni á
þjóðina. En kannski hefði for-
setinn ekki þurft að grípa til
málskotsins ef þingmenn hefðu
vitað að ákvörðun þeirra væri
sannarlega endanleg?
Draumur um bjargvættinn
Norðurlöndin virðast ágætis-
staður til að búa á. Hið norræna
þingræði byggir á sterkum
þingum, samsteypustjórnum og
ákveðnu jafnvægi milli stjórnar
og stjórnarandstöðu. Hlutverk
þjóðhöfðingja í því kerfi hefur
hingað til helst til verið form-
legt og þótt annars konar stjórn-
kerfi gæti vel gengið þá er það
ekki það kerfi sem við á Norður-
löndunum höfum búið við. Það
er að einhverju leyti skiljanlegt
að sumir frambjóðendur vilji,
líkt og Ástþór forðum, ná eyrum
fólks með því að ætla að virkja
flest völd embættisins, auðvitað
„til góðs“.
Hugmyndin um réttsýnan
og valdamikinn forseta kann
að vera aðlaðandi. En pössum
okkur á því hvers við óskum
okkur.
Til hamingju með sigurinn, Ástþór
Pawel Bartoszek
Stærðfræðingur
Í DAG
Í því litrófi skoðana sem núverandi
forsetaframbjóðendur hafa á hlutverki
embættisins væri Ástþór Magnússon
eiginlega miðjumaður. Skoðum áhersluatriði hans.
Í fyrsta lagi lofaði hann því að hann myndi vísa
umdeildum málum í þjóðaratkvæði ef hann teldi ekki
meirihlutavilja fyrir þeim meðal þjóðarinnar.
AF NETINU
Búin kreppa?
Þau eru athyglisverð orð Gylfa Zoëga
að kreppan sé búin á Íslandi. Gylfi er
sá íslenskur hagfræðingur sem nýtur
einna mestrar virðingar.
Ísland hefur verið mikið í fréttum
síðustu árin og þetta er mjög í
samræmi við það sem sagt er um
Ísland erlendis – það sem fólk hafði
frétt frá Íslandi 2009 var um landið
sem hrundi, 2010 var það neiið við
Icesave, 2011 voru það eldgos og í ár
er aðallega talað og spurt um landið
sem er að ná sér betur út úr kreppu
en önnur ríki.
Fólk verður heldur hissa þegar það
heyrir að á Íslandi sitji ein óvinsæl-
asta ríkisstjórn allra tíma. Það er
spurning hvort hún muni einhvern
tíma njóta efnahagsbatans?
http://eyjan.pressan.is/silfuregils/
Egill Helgason
Styðjum Freyju og hennar fólk
Um leið og það hefur vakið óánægju
hjá mér að ekki skuli orðið við beiðni
blindra og fatlaðra varðandi þann
grundvallarrétt að nýta kosninga-
rétt sinn lýsi ég yfir sérstakri ánægju
minni með frábært starf og baráttu
Freyju Haraldsdóttur. Einn hluti þess
starfs var unninn í stjórnlagaráði
þar sem Freyja vann eitt af afrekum
sínum og hafði áhrif.
Hún flutti áhrifamikla stefnuræðu á
einum fundi ráðsins og vakti aðdáun
okkar allra.
Nefna má annan fulltrúa í Stjórnlaga-
ráði sem vakti aðdáun mína vegna
óvenjulegra aðstæðna hans.
Það er Erlingur Sigurðarson sem býr
við erfiða fötlun að vegna Parkinson-
sjúkdóms.
Þrátt fyrir þessa erfiðleika vann
Erlingur frábært starf í ráðinu.
http://omarragnarsson.blog.is
Ómar Ragnarsson
ferð.is
sími 570 4455
ferð.is er íslensk ferðaskrifstofa sem einungis er starfrækt í gegnum netið.
Íslendingum gefst með ferð.is kostur á að kaupa ódýrar ferðir á netinu án
þess að slaka á kröfum um öryggi, þjónustu og góðan aðbúnað.

fljúgðu fyrir minna
Úrval af gistingu í boði, sjá nánar á Ferð.is
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
F
E
R
6
02
51
0
6/
12
Ný ferðaskrifstofa
á netinuferð.is
Alicante
Tyrkland
verð frá 99.900 kr.
Allt innifalið Flugsæti
Á mann m.v. 2 fullorðna og 2 börn í fjölskylduherb.
með öllu inniföldu. Innifalið: Flug, skattar og gisting.
Verð m.v. 2 í tvíbýli frá 119.302 kr.
Tyrkland
Verð frá 14.900 kr.
aðra leiðina með sköttum
Vikulegt flug
verð frá 23.450 kr.
Tyrkland
Flug aðra leiðina með sköttum 3. og 13. júlí.
Alicante
3.-13. júlí og 13.-24. júlí
- bara miklu hlýrra!
Sama sól