Fréttablaðið - 17.11.2012, Blaðsíða 94

17. nóvember 2012 LAUGARDAGUR| MENNING | 62
Heljarþröm
Emil Hjörvar Petersen
Önnur bókin í
skáldsagnaþrí-
leiknum Saga
eftirlifenda. Þar
tvinnast saman
goðsagnir,
mannkyns-
sagan og sam-
tíminn. Sagan
segir frá þeim
ásum sem lifðu af Ragnarök og
baráttu þeirra við að ná tökum
á heiminum á ný.
Orrustan um Fold
Davíð Þór Jónsson
Bókin fjallar
um lífsbaráttu
manna sem
búa við óblíð
náttúruöfl á
tunglinu Fold.
Fyrst reynir
þó á styrk
þjóðarinnar
þegar undar-
legar verur taka að herja á
íbúana.
Ógnarmáni
Elí Freysson
Sjálfstætt
framhald
Meistara
hinna blindu
sem kom út
árið 2011. Hér
segir frá upp-
gjafahermann-
inum Kody
sem berst við
forna illsku frá þeim tímum
þegar heimurinn stóð á barmi
tortímingar.
Blendingurinn
Hildur Margrétardóttir
Gefin út
sem rafbók
en einnig
er hægt að
panta prentuð
eintök.
Söguhetjan
Röskva hefur
alist upp við
erfiðar fjölskylduaðstæður og
á þá ósk heitasta að hverfa.
Hún ákveður að flýja en endar
í ókunnum heimi.
Hrafnsauga
Kjartan Yngvi Björnsson og
Snæbjörn Brynjarsson
Bókin fékk Ís-
lensku barna-
bókaverð-
launin. Bókin
er fyrsti hluti
þríleiksins
Þriggja heima
sögu. Um-
fjöllunarefnið
fléttast blóð-
göldrum, gleymdum óvættum
og földum leyndarmálum.
Spádómurinn
Hildur Knútsdóttir
Bókin fjallar
um hina
fimmtán
ára gömlu
Kolfinnu. Hún
býr í framandi
heimi þar sem
dularfull öfl
sækjast eftir
völdum og
örlög hennar verða að spyrna
við fótum.
MENNING
NÝJAR ÍSLENSKAR FANTASÍUR
Þótt furðusögur eigi vaxandi vinsældum að fagna eru þær enn aðeins lítið brot af íslenskum skáldskap. Er því engin furða þó einhverjir velti því fyrir sér hvað einkenni þennan bókaflokk. Í bókmenntafræðinni teljast þær sögur furðusögur þar sem veru-
leikinn er brotinn upp og búinn til nýr heimur. Sú ver-
öld lýtur eigin lögmálum og íbúar hennar eru ekki til
í raunveruleikanum. Allt getur gerst, yfirnáttúruleg
öfl leika lausum hala og hið fjarstæðukennda er hvers-
dagslegt. Gjarnan snýst sagan um baráttu illra og
góðra afla eða vætta.
Hlutur fantasíunnar hefur einnig aukist mjög í
kvikmyndum á síðastliðnum áratug, síðan Hringa-
dróttinssaga náði heimshylli. Það sama má segja um
bandaríska þáttagerð en fantasíusjónvarpsþátturinn
Game of Thrones hefur náð gífurlegum vinsældum
á skömmum tíma. Þetta hefur vafalaust haft áhrif á
vinsældir fantasíubókmennta á Íslandi. Samfara aukn-
um áhuga koma nú út íslenskar furðusögur fyrir full-
orðna, sem lítið hefur farið fyrir áður. Hugsanlega er
ástæðan sú að kynslóðin sem upplifði Harry Potter-
æðið er nú að vaxa úr grasi og verða rithöfundar.
Brúar bil milli kynslóðanna
Sigþrúður Gunnarsdóttir, ritstjóri hjá Forlaginu, segir
ævintýri og furðusögur alltaf hafa höfðað til barna og
lengi verið hluta af þeirra lesefni. Hún telur þó hóp full-
orðinna fantasíulesenda líka fara stækkandi.
„Margir fullorðnir lásu bækurnar um Hringadrótt-
inssögu eftir að hafa heillast af kvikmyndunum og
sækjast í kjölfarið eftir fleiri furðusögum.“ Sigþrúður
segir enn fremur að í eðli furðusagna felist brú milli
kynslóðanna:
„Furðusögur eru fyrst og fremst spennandi ævin-
týri þar sem aldur aðalpersóna skiptir ekki máli held-
ur hvaða aðstæður þær glíma við.“
Alexander Dan Vilhjálmsson, furðusagnahöfundur
og ritstjóri tímaritsins Furðusagna, telur fantasíur í
barnabókum mikilvægar meðal íslenskra furðusagna:
„Fantasían hefur lengi dafnað í íslenskum barna-
bókum. Þær hafa haft mikil áhrif á mótun hefðar-
innar hérlendis og eiginlega eini staðurinn þar sem
íslenska fantasían hefur mátt þroskast og blómstra,“
segir hann.
Flestir lesa fantasíur á ensku
Björn Unnar Valsson, bókavörður hjá Borgarbóka-
safninu, segir töluverða ásókn í fantasíubækur fyrir
fullorðna á bókasafninu en stærstur hluti bókanna
sé skrifaður eða þýddur á ensku. Engu að síður hafa
fáar furðusögur verið þýddar yfir á íslensku. Sig-
þrúður segir það orsakast af því að lesendahópur-
inn kjósi heldur að lesa bækurnar á frummálinu eða
í enskri þýðingu eins fljótt og kostur er en að bíða
eftir íslenskri þýðingu.
Einnig hefur borið á því að íslenskir höfund-
ar kjósi að skrifa bækur sínar á ensku fremur en
íslensku. Alexander telur ástæðuna fyrir því ein-
faldlega vera skort á fordæmum:
„Íslenskum furðusagnahöfundum finnst eflaust
afkáralegt að skrifa á íslensku því það er engin hefð
til að vinna með. Þetta finnst mér synd því það er
svo margt sem við getum sótt í úr íslensku máli og
menningu sem er einfaldlega ekki hægt að gera á
ensku.“
Nýjar íslenskar fantasíur
Það hefur þó færst í vöxt höfundar skrifi fantasíur
á íslensku. Í ár koma út nokkrar slíkar, þar af tvær
framhaldssögur: Heljarþröm eftir Emil Hjörvar Pet-
ersen og Ógnarmáni eftir Elí Freysson. Fyrri hlutar
beggja komu út á síðustu tveimur árum og segir
Björn Unnar þá báða mjög vinsæla á bókasafninu og
jafnast á við íslenskar fagurbókmenntir í útlánum.
„Mín tilfinning er sú að það hafi lengi verið til
markhópur fyrir fantasíubókmenntir sem sæki þá
líka í þessar íslensku þegar þær birtast.“
Einkenni íslenskra furðusagna
Sigþrúður segir íslensku fantasíubækurnar almennt
ekki bera merki þess að vera skrifaðar af íslenskum
höfundum. „Lengi vel voru ævintýrasögur gjarn-
an tengdar íslenskri þjóðtrú og vættum landsins en
svo er ekki lengur,“ segir hún og bætir við: „Flestar
þessara bóka gætu gerst hvar sem er í heiminum.“
Alexander er sammála og segir erfitt að segja til um
einkenni hinnar íslensku fantasíu, því hún sé enn að
mótast. Hann er þó ánægður með þróunina.
„Höfundar og forlög eru ekki lengur hrædd við að
nota fantasíustimpilinn í markaðssetningu og flokk-
un á bókum. Það eitt og sér er stórt skref í rétta átt.
Forlögin eru líka hægt og rólega að prófa sig áfram
með að gefa út íslenskar fantasíur fyrir fullorðna,
þó þær séu flestar markaðssettar fyrir börn eða
unglinga. Kannski mun þetta breytast með tíman-
um,“ segir Alexander.
En hvert sem íslenskar furðusögur stefna og
hvers konar verum þær verða skipaðar í framtíð-
inni, þá lítur út fyrir að fantasían sé komin til að
vera.
Furðuverur og fantasíur herja á landann
Á undanförnum árum hefur áhugi á furðusögum, eða svonefndum fantasíum, aukist jafnt og þétt á Íslandi. En hvað veldur auknum
vinsældum fantasíunnar? Halla Þórlaug Óskarsdóttir fór á stúfana og skoðaði hvers vegna fantasíur hafa gengið í endurnýjun lífdaga.
ÍMYNDAÐUR VERULEIKI Í fantasíubókum er búinn til nýr heimur sem lýtur eigin
lögmálum. Þar takast jafnan á góð og ill öfl.
Halla Þórlaug Þorsteinsdóttir
halla@frettabladid.is
Salka Guðmundsdóttir rithöfundur og þýðandi
Sú bók sem breytti lífi mínu heitir One Good
Turn og er eftir Kate Atkinson.
Þetta er önnur bókin í seríu sem ég held
mikið upp á og fjallar um einkaspæjarann
Jackson Brodie og alls kyns mál sem hann
fæst við að leysa.
Ég held reyndar mikið upp á allar bækur
Atkinson en það sem gerðist þegar ég las
þessa bók var að ég lærði mjög mikið um
uppbyggingu skáldsögu og hvernig hægt er
að breyta merkingu með lúmskum hætti. Í
síðustu setningunni á síðustu blaðsíðunni
breytir hún nefnilega merkingu allrar bókar-
innar fyrir manni. Það var algjörlega einstök
upplifun.
Það var ekki nóg með að bókin heillaði
mig sem saga heldur líka hvernig sagan er
sögð. Það hefur haft mjög mikil áhrif á mig
sem rithöfund og beint mér inn á nýja braut í
mínum eigin skrifum.
Atkinson hefur líka leitt mér fyrir sjónir hvað maður getur
skrifað um alvarlega hluti án þess að missa húmorinn.
En það var ekki fyrr en með þessari bók sem ég áttaði mig með-
vitað á því sem hún var að gera sem var mjög gagnlegt fyrir mig.
BÓKIN SEM BREYTTI LÍFI MÍNU
One Good Turn Kate Atkinson