Fréttatíminn - 29.06.2012, Blaðsíða 40

40 bækur Helgin 29. júní-1. júlí 2012
 RitdómuR Allt eR ást
Sigurjón Pálsson hlaut
íslensku glæpasagnaverð-
launin í síðustu viku fyrir
bók sína Klæki. Í kjölfarið
tók sala á bókinni við sér og
situr hún nú í fimmta sæti
kiljulistans á metsölulista
Eymundsson.
Vinsæl spennusAgA

 RitdómuR sumARhús með sundlAug
K ápumynd nýrrar skáldsögu hollenska rithöfundarins og sjón-varpsmannsins Hermans Koch
sýnir á rauðum fleti hlustunarpípu læknis
sem einhver hefur lagt frá sér flækta og
snúna. Myndin er myndlíking, boði um
efni skáldsögunnar Sumarhús með sund-
laug sem komin er út í afbragðs þýðingu
Rögnu Sigurðardóttur nú rétt ári eftir að
sagan kom út á frummálinu. Heiti sög-
unnar vísar til helgra frídaga fjölskyldu;
hita, nektar einkalífs í nálægð vatns og
birtu. Læknir í sumarleyfi með fjölskyldu
eru merkin sem okkur eru gefin.
Fyrir tveimur árum kom út á sama
forlagi saga Kochs, Kvöldverðurinn,
og naut vinsælda, vakti athygli – verð-
skuldað. Millistéttin evrópska er við-
fangsefni hans, siðir hennar og siðgæði,
hvað leynist undir fáguðu velferðaryfir-
borði nútímamannsins; karla, kvenna og
unglinga. Áreksturinn sem höfundurinn
notar til að bregða kviksjá undir yfirborð
okkar tíma er þar eins og hér framferði
unglinga, framferði sem um síðir kemur
í ljós, óbeislað, öfgakennt og með öllu
ókunnugt foreldrum þeirra.
Í Sumarhúsi velur Koch sér sögumann
heimilislækni, föður tveggja dætra, að
því virðist farsælan mann í hjónabandi og
starfi. Marc lifir skipulögðu lífi: Sinnir
sjúklingum sem leita til heimilislæknis
af samviskusemi, greinir sjúkleika þeirra
sem oft er áunninn vegna lífernis, hlustar
á þá. Staða hans gefur honum aðgang að
boðskerfi menningarelítunnar og úr þeim
hópi fær hann kúnna. Í raun fyrirlítur
hann sjúklinga sína, ofbýður líkamleg
hrörnun þeirra, greining hans er í senn
á sál og líkama sjúklinga. Lesandi fær
snemma í fyrstu persónu sögu hans
skýra huglæga afstöðu sem er bæði til-
finningaleg og siðleg. Kock er farinn
að kokka í okkur skilning, leika sér af
mikilli smásmugulegri færni með huga
lesandans.
Nema hvað: Einn skjólstæðinga Marc
er sviðsleikarinn Ralph, svelgur á mat,
vín og víf, lífsnautnamaður kvæntur
bældri og ófullnægðri eiginkonu. Ralph
leitar læknis vegna meins og það tekst
kunningsskapur. Ralph og kona hans
bjóða Marc og fjölskyldu í heimsókn í
sumarbústað með sundlaug. Þar gerast
atburðir sem leiða sögumann okkar á vit
örlaga sinna, hann sem telur sig hafa allt
á hreinu verður leiksoppur.
Í hinni stóru mynd er Koch að fást
við siðræna tvöfeldni, karlmenn sem
líta á konur sem bráð, konur sem líta
á karlmenn sem leikfang, tæki. Niður-
staða Koch er ekki augljós heldur verður
lesandi hver fyrir sig að spá og ráða sinni
niðurstöðu. Koch er afhjúpandi höf-
undur, ekki aðeins á siði og siðgæðisbrest
vestrænna samfélaga, heldur ekki síður
lýsir hann upp hugarfylgsni menningar
okkar og um leið skúmaskot lesandans.
Þess utan er hann nöturlega fyndinn í
sparlegri útmálun atvika og aðstæðna og
kann að búa til spennu sem heldur les-
anda á nálum. Hér er ekkert sem sýnist.
Dirfska Koch felst ekki síst í að hann
hikar ekki við að draga óþægileg efni
fram í dagsljósið og veitir athygli djúp-
stæðu dýrslegu eðli tegundarinnar; karl-
dýrsins í dýrum hörjakkafötum – kven-
dýrsins í stuttum kjól. Kynhlutverkin eru
í skoðun hans djúpstætt menningarlegt
fyrirbæri sem við teljum okkur trú um
að liggi ofarlega í hillusamstæðunni sem
lífið á að vera. En svo verða atvik sem
hleypa skepnunni út og forskrifað eðli
okkar heimtar sitt.
Bækur
Páll Baldvin Baldvinsson
pbb@frettatiminn.is
Feður og konur þeirra
Sumarhefti þjóðmálatímaritsins Þjóðmála
kom út fyrir stuttu; 96 síður af lesefni. Á for-
síðu eru helstu greinar taldar skrif Erlends
Magnússonar um krónu og erlenda gjald-
miðla, Jón Magnússon lögfræðingur skrifar
um niðurstöðu Landsdóms og úttekt er á
Grímsstaðamálum. Margir aðrir höfundar
eiga efni í heftinu: Björn Bjarnason fjallar
um forsetakosningar, Páll Harðarson um
afnám gjaldeyrishafta, Frosti Sigurjónsson
um stöðu krónunnar, Hannes Hólmsteinn
um kenningar um göfuga villimenn, Gunnar
Rögnvaldsson um byggðastefnu og þjóð-
ríki. Þá er í heftinu birt ljóð eftir Jónas Þor-
bjarnarson skáld sem féll frá fyrir stuttu.
Þjóðmál fást í öllum betri bókaverslunum og í áskrift hjá útgefanda. -pbb
Sumarhefti Þjóðmála komið út
Tímarit nemenda við hinar ýmsu deildir innan háskólasamfélags-
ins hafa um langan aldur komið út, frægast þeirra tímarit lög-
fræðinema við HÍ. Minna þekkt er Orðið, tímarit guðfræðinema
sem komið hefur út í 48 ár. Nýtt hefti barst síðunni fyrir nokkru,
186 síður og geymir nokkra flokka greina: Biskupskjör, Af trú, Af
vettvangi fræða og Af vettvangi deildarinnar. Leikmönnum kann
að þykja þar forvitnilegust úttekt á þeim frambjóðendum sem
hæst fóru í biskupskjöri.
Rit Fornleifafræðingafélags Íslands, Ólafía, fjórða hefti kom
út fyrri hluta árs og geymir sex greinar byggðar á meistara-
prófsverkefnum nýrra fornleifafræðinga. Viðfangsefnin eru
öll spennandi: Skólapiltar og svefnstofa þeirra í Skálholti,
fornar leiðir á Íslandi, greftrun barna á kaþólskum tíma, staða
kynjafornleifafræði hér á landi, karlmennska í herskipum og
hugleiðingar um kuml og greftrun. Heftið gefur fyrirheit um nýja
kynslóð forleifafræðinga hér á landi. -pbb
Tímarit háskólanema
Neon-bók nr. 72 er Allt er ást eftir
sænska ljóðskáldið Kristian Lundberg.
Þórdís Gísladóttir þýðir þetta stutta
prósaverk af mikilli smekkvísi og í
leit að upplýsingum um skáldið rekst
lesandi á gamla umsögn hennar um
verkið á Druslubókarsíðunni góðu,
svo leiða má að því líkum að hún
hafi átt sinn þátt í að finna Lundgren
útgefanda hér á landi. Hvað um það. Bókmennta-
verk Lundberg er kærkomin sending — hver sem
magnaði hana. Hún er ný af nálinni, báðar þýðing-
arnar sem fjallað er um í pistlum hér á síðunni eru
nýútgefin verk, báðar merkileg bókmenntaverk,
en hvor með sínu lagi. Texti Lundberg fylgir ekki
línulaga frásögn, heldur er hann settur saman af
ógrynni minninga, skynjana, hugsana sem hrann-
ast upp í huga sögumannsins og um leið skipast
hægt í stóra mynd en víða rifna, rofna – skaddaða
– í huga lesandans. Maður á miðjum aldri rifjar
upp bernsku sína, brotthvarf föður, andleg veikindi
móður, einmanakennd og útilegu í hópi félaga sem
gefa sig á vald áfengi og seinna spítti. Sjálfsmorð
tíð, slysin við dyrnar. Þannig verður til mynd af
bernskuborginni Málmey, og henni er síðan stillt
upp við hlið nýlegri minningarbrota: Ómannlegri
vinnu hjá mönnunarfyrirtæki sem selur starfskraft
til allra þeirra sem vilja fá hann sem ódýrastan og
heimi svörtu vinnunnar, heimi þeirra sem ekki eru
til: Glataðri ást sem ekki verður endurheimt; eftirsjá
og fálátum heimi með móðurlausum ungum syni.
Stíll Lundberg er seiðandi og brotakenndur í
meira lagi, því þar er undir skynjun í tveimur tíma-
rýmum, stundum þremur, dagleg vera, minnisflæði,
og ásetningur. Vitaskuld má kalla hann ljóðrænan
þó hann sé skrautlaus, flæðið er myndrænt í meira
lagi en þær myndir eru naktar, tómar, tálgaðar.
Hreinsunin í stílnum gerir hann ágengan, einfaldan
og áhrifamikinn, örvæntingin sem hvirflast um
söguheimana síðu eftir síðu, nánast eins og síendur-
tekið stef, skapar hrynjandi sem dregur lesandann
inn í verkið, heimti hann svo svör og skýran endi
fær hann hvorugt: Sögumaður hefur lifað af og er
til frásagnar. Það er ólíklegt að þorri lesenda treysti
sér á vald svo sundraðs texta en þeir sem þora að
leggja af beinum, vel stikuðum og vandlega merkt-
um stígum ættu að hverfa af hinni margþræddu
götu og elta Kristian Lundberg inn í villta óræktina.
Það er þess sannarlega virði. -pbb
Allt lifir og vill lifa

sumarhús með
sundlaug
Herman Koch
Ragna Sigurðardóttir þýddi
JPV, 366 síður, 2012.

Allt er ást
Kristian Lundberg
Þórdís Gísladóttir þýddi.
Bjartur, 159 síður, 2012.
Kristian
Lundberg.
Dirfska Koch felst ekki
síst í að hann hikar ekki
við að draga óþægileg
efni fram í dagsljósið og
veitir athygli djúpstæðu
dýrslegu eðli tegundar-
innar; karldýrsins í
dýrum hörjakkafötum
– kvendýrsins í
stuttum kjól.
Herman Koch.
Nýjung!
D-vítamínbætt
LÉttmJÓLK