Prentarinn - 01.12.1995, Page 10

Veisluglaðir prentstjórar
Árni Björnsson, þjóðháttafræðingur
Fyrstu prentsmiðju-
stjórará íslandi voru
að sjálfsögðu Hóla-
biskuparnirJón
Arason og Guð-
brandur Þorláksson á
16. og 17. öld.
Margfjallað hefur verið
um útgáfustarf þeirra,
en hérskal lítillega
íhugað hvernig þeir
muni hafa hagað
jólahaldi sínu fyrir utan
kirkjuleg skyldustörf.
Um þessháttar atriði
er afar sjaldan skrifað
í annálum eða öðrum
sagnaritum á fyrri
öldum. Frásagnir af
hversdagslífi eða
árvissum viðburðum
þóttu lítið erindi eiga á
dýrt bókfell eða
pappír. Samt slæðist
þvílík vitneskja
stundum eins og
óvartinn íheimildir.

Andrés '95
\ ^
í j r1?
i !
Til eru nokkur samtíma kvæði um
Jón biskup Arason. Eitt er lof-
kvæði eftir Ólaf Tómasson lög-
réttumann, um fimmtíu erindi. Þar
segir í 6. vísu:
Veitt varjafnan veisla stór
með virðing heima á Hólum
þegar sveitin söng í kór
sínar tíðirájólum
var stofan ajfólki full.
Hann réð skenkja herlegt öl
hverjum vopna ull.
Áflestri var þar fæðu völ
frá eg það betra en gull.
Ljóst er að hér er talað um
veislu í biskupsstofu fyrir eða eftir
messu í dómkirkjunni. Hún er full
af gestum og biskup veitir hverj-
um manni öl og úrval matar.
Ekki var það samt einungis á
jólum sem Jón biskup reyndist
ærið veisluglaður. Svo er sagt um
brúðkaupsveislu Þórunnar dóttur
hans og Isleifs Sigurðssonar sýslu-
manns á Grund í Eyjafirði sem
haldin var á Hólum árið 1533:
Var það mál manna að ekki mundi
á Hólum hafa virðulegra brúðkaup
drukkið verið. Kvað þá biskup Jón
margafallega ölvísu sem góðir
menn skrifuðu þar eftir honum. Gaf
þá biskup fátækufólki er að staðn-
um kom mikla ölmusu er menn
héldu ekki hefði vantað á 900 á
landsvísu sem var bæði í smjörum,
vaðmálum, skæðaskinni ogfiski
samt öðrum þarflegum aurum.
Ekkert viðlíka kvæði er til um
Guðbrand biskup en af tilviljun er
svo sagt frá þeirri venju Guð-
brands að halda mikla veislu á ný-
ársdag, vegna þess að við slíkt
tækifæri átti smáatvik eitt sinn að
hafa orðið upphaf að alræmdri
óvild milli hans og Jóns Jónssonar
lögmanns:
Siðvani biskups var að halda árlega
vinaveislu heima á Hólum átta dag
jóla og bauð þar til helstu mönnum
í nálægustu héruðum.
Varla hafa biskupar sjálfir staðið
í prentsmiðjunni við setningu og
pressu. Þar réð verkstjóri eða yfir-
prentari. Þeir menn hafa samt
naumast haft ráð á að halda mörg-
um öðrum veislu en sjálfum sér
jafnvel þótt þeir hefðu fullan vilja
til. Prentsmiðjan á Hólum var flutt
suður í Skálholt seint á 17. öld. Að-
alprentari hennar hét Jón Snorra-
son, og hann lenti að minnsta kosti
einu sinni í klandri vegna brigsl-
yrða í ölæði við Guðmund prests-
son á Torfastöðum árið 1703. Vitni
að atburðinum voru tvær vinnu-
konur prestsins sem voru að
mjólka kýr á stöðli þegar Jón reif í
hár unga mannsins, varpaði hon-
um til jarðar og atyrti meðal ann-
ars á þennan hátt:
10 PRENTARINN 4/95