Prentarinn - 01.12.2001, Blaðsíða 8

Hilriur Jónsdóttir
Þessi tími er
„yndislegur“,
„ dásamlegur“
Á árunum 1996-1998 stóð
yfir verkefnið Karlar og
fæðingarorlof, sem jafn-
réttisnefnd Reykjavíkur-
borgar hafði forgöngu um
og styrkt var af Evrópu-
sambandinu. Verkefnið
var hið fyrsta á sviði jafn-
réttismála hér á landi sem
ESB styrkti. Á þeim tíma
var umræðan um fæðing-
arorlof feðra nýkviknuð
og með verkefninu vildi
jafnréttisnefnd taka undir
þessa kröfu svo um mun-
aði.
í formála ritsins Gegnum súrt
og sætt, sem gefið var út í kjölfar
verkefnisins með rannsóknarnið-
urstöðum þess (1998), segir
einmitt: „I nefndinni var vilji til
að hrinda í framkvæmd jafnréttis-
verkefni sem allt í senn gæti aflað
okkur mikilsverðrar nýrrar þekk-
ingar á einhverju sviði jafnréttis-
málanna, virkað sem hvati á þró-
un jafnréttisbaráttunnar og jafnvel
snert eitthvert það málefni sem
hingað til hefði ekki notið þess
fiilltingis opinberra aðila sem
sky!di.“ Sama viðhorf kom einnig
fram í styrkumsókninni til Evr-
ópusambandsins 1996, en þar var
því lýst að eitt markmiða verkefn-
isins væri að þrýsta á um sjálf-
stæðan, lagalegan rétt karla til
fæðingarorlofs. Þegar áður en
verkefninu var formlega lokið,
eða 1. janúar 1998, öðluðust ís-
lenskir karlar tveggja vikna rétt til
fæðingarorlofs, og eins og alþjóð
veit hefur þeim nú verið tryggður
réttur til að lágmarki þriggja mán-
aða orlofs frá 1. janúar 2003.
Segja má að þróunin síðustu ár
hafi verið með ein-
dæmum
hröð og er ísland nú í fararbroddi
þjóða heims að þessu leyti. Sem
dæmi um þessa hröðu þróun má
nefna að Karlar og fæðingarorlof
var fyrsta ESB verkefnið sem var
með karla og réttindi þeirra sem
höfuðviðfangsefni. Af þessum
sökum naut verkefnið mikillar at-
hygli á vettvangi Evrópusam-
bandsins og á án efa sinn þátt í að
Reykjavíkurborg berast á ári
hverju fjöldamörg boð um sam-
starf á sviði jaíhréttismála frá
ríkjum ESB.
Verkefninu Karlar og fæðingar-
orlof var hrundið af stað með því
að starfsmönnum Reykjavíkur-
borgar sem áttu von á barni á til-
teknu tímabili var heimilað að
sækja urn þriggja mánaða fæðing-
arorlof á fullum launum. Sett
voru þau skilyrði að fyrsta mán-
uðinn skyldi taka í kringum fæð-
ingu barnsins, töku annars mán-
aðarins mátti hver og einn haga
því sem næst að vild, t.d. skipta
honum á móti hlutastarfi, en
þriðja mánuðinn skyldi taka eftir
að móðir barnsins hefði lokið
sínu fæðingarorlofi og horfið aft-
ur til starfa. Gegn þessu skuld-
bundu feðurnir sig til að taka þátt
í eigindlegri rannsókn, sem
fól í sér viðtöl og ritun dag-
bókar, en afrakstur hennar
birtist í ritinu Gegnum
súrt og sætt, sem áður er
vikið að, en dr. Þorgerður
Einarsdóttir er höíundur
rannsóknarinnar. Samtímis
þessu voru valdir þrír feður sem
fylgt var eftir af tökuliði, sem
gerði heimildarmynd um efnið.
Einn þeirra var öðrum fremur í
aðalhlutverki í myndinni, en hann
og kona hans voru þjálfuð til að
taka sjálf myndir á stafræna
myndavél inni á heimilinu.
Þannig fengust tökur og orða-
skipti sem vafamál er að náðst
hefðu með öðrum hætti.
Feðumir átta sem þátt tóku
voru margvíslegir. Aldur, mennt-
un og starfsvettvangur innan
borgarkerfisins spannaði vítt svið
og í hópnum voru bæði almennir
starfsmenn og yfirmenn á vinnu-
stað. Þeir bjuggu allir með barns-
mæðrum sínum, sem var reyndar
skilyrði fyrir þátttöku. Tveir vom
að eignast sitt fyrsta bam, aðrir
tveir að eignast þriðja barn sitt,
og fjórir vom að eignast annað
bam sitt. Af þeim fjórum sem
voru að eignast annað barn sitt
voru tveir að eignast sitt fyrsta
barn í núverandi sambúð eða
hjónabandi. Tveir úr hópnum
höfðu reynslu af fæðingarorlofi í
útlöndum.
I fyrsta viðtalinu sem tekið var
áður en börnin fæddust var
grennslast fyrir um ástæður þess
að þeir sóttu um að vera með í
verkefninu. Athygli vakti að fæst-
ir feðranna töluðu mikið um barn-
ið sjálft sem í vændum var út frá
væntingum um eigin tengsl við
það. Ef þeir áttu böm fyrir lýstu