Bændablaðið - 06.06.2013, Page 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 6. júní 20134
Fréttir
Tún á Norðurlandi eru víða mjög
illa farin af kali. „Mér var mjög
brugðið hvað skemmdirnar eru
miklar. Tún eru gjörónýt á stóru
svæði. Ég hef svo sem ekki mikla
upplifun af kali eða reynslu af að
skoða slík tún en þetta er það versta
sem ég hef séð,“ sagði Haraldur
Benediktsson, alþingismaður og
fyrrverandi formaður Bænda-
samtaka Íslands.
Haraldur var að kynna sér ástandið
á Norðurlandi ásamt Einari Kristni
Guðfinnssyni alþingismanni, Eiríki
Loftssyni, rauðunauti í nautgriparækt
og jarðrækt, og Eiríki Blöndal,
framkvæmdastjóra BÍ.
„Þarna eru yfirleitt nýjustu og
bestu túnin farin og þá tún sem
bændur hafa treyst á til að gefa sér
besta kúafóðrið í sumar. Gömlu túnin
standa þetta mun betur af sér. Þar eru
túngrösin þolnari en nýræktin og sum
þeirra túna eru í meiri halla.
Mér sýnist á viðræðum við menn
og því sem við sáum þarna að um
mun meira tjón sé að ræða en við
sáum í eldgosunum á Suðurlandi.
Fyrir norðan þarf að endurvinna tún
í stórum stíl.“
Haraldur telur að nú sé ekki um
annað að ræða en að setja í gang
verkefnastjórn til að ná utan um
tjónið.
„Ég er líka sannfærður um að um
þetta þurfi að láta gilda sérreglur í
Bjargráðasjóði, sem fái þá stuðning
hjá ríkinu til að ráða við verkefnið.
Fyrrverandi ríkisstjórn gerði mjög
vel varðandi tjónin sem urðu af
eldgosunum og það myndaðist
samstaða á Alþingi um þau viðbrögð.
Að mínu mati er ástandið nú á sama
veg. Það þarf skilning og samstöðu um
að bregðast við þessu með bændum.
Í framhaldi af því myndi ég vilja að
bændur tækju aftur upp umræðuna
um framtíð Bjargráðasjóðs. Ég held
að síðustu ár hafi sannað það að við
verðum að eiga stóráfallasjóð sem
stendur undir nafni. Síðan er það hluti
af umræðunni um matvælaöryggið
að skilgreina þau öryggismörk sem
hvert bú þarf að hafa varðandi hey
og annað.
Þarna er það náttúran sem veldur
miklum búsifjum og ég get ekki séð
að hægt sé að leggja það eingöngu á
herðar bænda að vinna sig út úr því.
Þeir geta það ekki óstuddir.
Bændur eru auðvitað misjafnlega
settir en eftir að fá ítrekuð áföll er
þetta orðið verulega íþyngjandi.
Fyrst voru það þurrkar í fyrrasumar,
þá vond veður í haust og harður og
langur vetur í kjölfarið. Síðan bætist
það við að kaupa þurfti mikið af heyi
þar sem fyrningar voru búnar. Nú
koma bændur inn í þetta sumar og
horfandi fram á uppskerubrest vegna
ónýtra túna.“
Segir Haraldur að auðvitað reyni
bændur að þrauka þótt á móti blási
en ástandið nú sé um margt verra
en á kalárunum fyrir 1970 vegna
stærðar búanna og færra fólks í
sveitum. Þá sé skuldsetning yfirleitt
meiri og búskapurinn viðkvæmari
fyrir svona stóráföllum eftir drapra
afkomu undanfarin ár. /HKr.
Þetta er það versta
sem ég hef séð
– segir Haraldur Benediktsson, fyrrverandi formaður BÍ
Samverustund í Hörgársveit:
Engin launung að ástandið
leggst þungt á marga
„Langur og erfiður vetur er að
baki. Óvissan er líka að baki,
nú vitum við hvernig staðan er
og hún er vissulega afleit víða,
einkum inni í dölunum, Hörgár-
og Öxnadal. Okkur þótti því rétt
að hóa mönnum saman á eins
konar samstöðusamverustund,“
segir Stefán Magnússon, bóndi
í Fagraskógi í Hörgársveit og
formaður Búnaðarfélagsins
Trölla, sem auk sóknarnefndar
blæs til samverustundar með
íbúum í sveitarfélaginu í kvöld,
fimmtudagskvöldið 6. júní.
Samkoman hefst kl. 21 og byrjar
í Möðruvallakirkju, þar sem m.a.
verða flutt ávörp eða stutt erindi.
Sóknarpresturinn sr. Sunna Dóra
Möller talar, sem og dr. Bjarni
Guðleifsson, auk þess sem Þórður
Steindórsson, Doddi í Þríhyrningi,
mun stíga á stokk. Að lokinni athöfn í
kirkjunni verður boðið upp á kaffi og
með því í gamla Leikhúsinu á hlaðinu
við kirkjuna.
Bænda bíður mikið verk
„Hugsunin er sú að þjappa mönnum
saman á þessum tímamótum, áður en
haldið er inn í sumarið,“ segir Stefán.
Gríðarmikið kal er í túnum bænda
víða í sveitarfélaginu, einkum inn til
dalanna, í Hörgár- og Öxnadal, „og nú
verður hver og einn að gera upp við
sig hvað best er að gera í stöðunni,
hvernig á að mæta þeim erfiðleikum
sem óhjákvæmilega blasa við. Það er
alveg ljóst að bænda bíður mikil vinna
við endurrækt túna og ekki bætir
úr skák að menn eru áhyggjufullir
vegna yfirvofandi heyleysis. Það er
engin launung að þetta leggst þungt
á marga og því um að gera að hvetja
menn til að koma og eiga saman
stund yfir góðu spjalli og kaffisopa
með sveitungum sínum. Það er kjörið
tækifæri fyrir bændur að bera þar
saman bækur sínar og lyfta sér örlítið
upp áður en átök sumarsins hefjast,“
segir Stefán.
/MÞÞ
Bernharð Arnarson í Auðbrekku I í Hörgársveit:
Kom aldrei til greina
að leggja árar í bát
„Staðan er ekki góð. Það er alveg
óhætt að nota gamla og góða
orðatiltækið um að elstu menn hér
um slóðir muna ekki annað eins,“
segir Bernharð Arnarson, bóndi í
Auðbrekku I í Hörgársveit. Hann
og kona hans Þórdís Þórisdóttir
reka þar kúabú, eru með um 50
kýr. Bernharð og Þórdís hafa búið
á Auðbrekku í rúman áratug.
Staðan er sú að um 40 hektarar
lands eru aldauðir og allt í allt er
kal í túnum Auðbrekkubænda á
bilinu 75-80%. Öll tún þeirra er á
bökkunum við Hörgá og þar hefur
snjór og klaki legið yfir í allan vetur
með þessum afleiðingum. Bernharð
segir að tún séu almennt mjög illa
farin í Hörgárdal og Öxnadal og
ekki óalgengt að stór hluti þeirra sé
skemmdur af völdum kals.
„Það koma aldrei til greina að
leggja árar í bát, við höldum áfram
og vinnum okkur út úr þessu, um
annað er ekki að ræða,“ segir hann.
Hjónin á Auðbrekku fengu heldur
rýra uppskeru á liðnu sumri, enda
alræmdir þurrkar sem léku þau líkt
og aðra á svæðinu grátt. Það hefur
leitt til mikilla heykaupa, en þau hafa
neyðst til að kaupa um 250 rúllur af
heyi sem vitanlega hefur í för með
sér mikinn aukakostnað.
Bernharð telur að tjón sem þau
hafi orðið fyrir nemi allt að 5-7
milljónum króna og heykaupin leggist
þar ofan á. „Þetta er gríðarlegur
kostnaður sem allur kemur til af
völdum veðurfarsþátta; það sem á
okkur hefur dunið er engu minni
hamfarir en til dæmis eldgosin á
Suðurlandi höfðu í för með sér
fyrir bændur á því svæði. Það er
því mitt álit að gera þurfi gangskör
í því að laga stöðu Bjargráðasjóðs
þannig að hann geti bætt okkur það
tjón sem við höfum orðið fyrir. Ég
gerði landbúnaðarráðherra grein
fyrir þessari afstöðu minni,“ segir
Bernharð. /MÞÞ
Gríðarmikið kal er í túnum víða í Hörgárdal og Öxnadal og ljóst að mikil vinna bíður bænda við endurrækt þeirra.
Blásið verður til samstöðusamverustundar í Möðruvallakirkju og gamla leikhúsinu í kvöld þar sem kjörið tækifæri
gefst fyrir íbúa sveitarfélagins að bera saman bækur sínar fyrir komandi átök í sumar. Mynd / SSS
Sævar Einarsson bóndi á Hamri sýnir Haraldi Benediktssyni, Einari Kristni
Guð nnssyni og Eiríki Loftssyni túnin á bænum. Mynd / Eiríkur Blöndal
Bernharð Arnarson, bóndi í Auðbrekku I. Mynd / MÞÞ
Bergvin Jóhannsson, bóndi
í Áshóli og formaður Félags
kartöflubænda, er enn bjartsýnn
á komandi sumar og góða
kartöfluuppskeru í haust og segir
að sagan sýni að bestu kartöfluárin
séu oft þau sem komi eftir
snjóþunga vetur og leiðindavor.
Garðar hans, sem og annarra
kartöfluframleiðenda í nágrenninu,
voru enn rigningarblautir í fyrri viku
og þá ekki útlit fyrir að hægt yrði að
setja niður í bráð. „Við þurfum 4-5
hlýja sólskinsdaga til að hægt verði
að setja niður,“ sagði Bergvin. Veður
um fyrri helgi var þokkalegt norðan
heiða, sólskin og nokkur hiti, en
síðan kólnaði og gengið hefur á með
talsverðri rigningu af og til þó að
þornað hafi á milli. Undir lok síðustu
viku var þó farið að þorna talsvert,
enda gengu rigningarlægðirnar meira
yfir sunnanvert landið.
Ekki með fyrra fallinu
Bergvin segist vanalega setja niður
á tímabilinu frá 20. til 30. maí;
stundum svolítið fyrr, en seinna
þegar illa ári. „Það er alveg ljóst
að við verðum ekki með fyrra
fallinu þetta árið en það segir ekki
neitt um hver uppskera sumarsins
verður. Það er ástæðulaust annað
en að halda í bjartsýnina og vona
að þessir langþráðu sólskinsdagar
komi,“ segir hann.
Snjó hefur tekið upp við Áshól
og sama gildir um Lómatjörn, þar
sem einnig eru ræktaðar kartöflur.
Garðarnir eru hins vegar rennandi
blautir enda hefur mikið rignt
undanfarið. Þeir þurfa því nokkra
daga til að þorna almennilega.
„Þannig að fátt bendir til annars en
að við verðum seinna á ferðinni nú
en í meðalári.“
Íslenskar kartöflur endast
fram í júní
Enn eru til íslenskar kartöflur
á markaði og telur Bergvin að
þær muni duga fram í júní. „Það
er misjafnt hver birgðastaða
kartöfluframleiðenda er, sumir eru
að vera búnir en aðrir eiga slatta
eftir. En það gengur yfirleitt hratt á
birgðirnar þegar fáir eru orðnir eftir
um hituna,“ segir hann, sem sjálfur er
um það bil búinn með sína uppskeru
frá haustinu 2012. /MÞÞ
Kartöflugarðar víðast enn
blautir á Norðurlandi
Hér ræðir Stefán Magnússon í
Fagraskógi við Sigurð Inga Jóhanns-
son ráðherra. Mynd / MÞÞ