Bændablaðið - 06.06.2013, Síða 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. júní 2013
Þeir Sveinn Runólfsson land-
græðslu stjóri og Ólafur Arnalds,
prófessor við Land búnaðar-
háskóla Íslands, skrifuðu hvor sína
greinina um afréttinn Almenninga
í Rangárvallasýslu og nýtingu hans
í Bændablaðið þann 8. maí. Við
getum tekið undir sumt í þessum
greinum en annað ekki eins og áður
hefur komið fram. Við stöndum
við það sem við höfum áður sagt
um þetta efni.
Þótt umræðan að þessu sinni
snúist um þennan litla afrétt er þetta
angi af miklu stærra máli sem er
nýting beitilanda og afrétta landsins
sem nýttir hafa verið til beitar frá
upphafi byggðar í landinu. Í þessu
sambandi þarf að svara nokkrum
lykilspurningum eins og hvaða land
megi beita, hversu margir gripir megi
vera á viðkomandi svæði og í hversu
langan tíma.
Við höfum velt því fyrir okkur
hvernig svona mat ætti að fara
fram í framtíðinni. Við lítum á
það sem grundvallaratriði að byrja
á því að reikna út stærð gróins
lands á viðkomandi svæði, meta
hvers konar gróður vex þar og hve
mikilli uppskeru svæðið skilar í
þunga og fóðureiningum. Þetta var
kjarninn í aðferðafræði sem Ingvi
Þorsteinsson og margir fleiri unnu
að hjá Rannsóknarstofnun land-
búnaðarins um langt skeið og er enn
í fullu gildi. Við þekkjum fóðurþarfir
og átgetu beitarfénaðar og ef við
vitum hversu mikið af beitargróðri
er til ráðstöfunar höfum við forsendur
til að takmarka beitina þannig að
hæfilegur hluti uppskerunnar verði
skilinn eftir. Það getur verið breyti-
legt eftir svæðum hversu mikið er
talið æskilegt að skilja eftir. Þessu til
viðbótar þarf að skoða hvort landið
er einsleitt sem beitiland eða mjög
breytilegt. Einsleitt land stuðlar að
jafnari dreifingu fénaðar um landið
en land sem er mjög breytilegt getur
bitist ójafnt og tillit þarf þá að taka
til þess við beitarþolsmat. Ef land
er í mismunandi hæð yfir sjó heldur
fénaðurinn sig á láglendari hlutum
til að byrja með en færir sig svo ofar
eftir því sem líður á beitartímann.
Þessu til viðbótar þarf að skoða
hversu mikið af ógrónu landi er á
svæðinu og hvort það er stöðugt
eða hvort efni er að fjúka úr því.
Við teljum að Landgræðsla ríkisins
leggi of mikla áherslu á að gróður-
þekja þurfi að vera samfelld til að
land sé hæft til beitar. Við höfum
á undanförnum árum séð ógróin
svæði á hóflega beittu landi gróa
upp og taka miklum framförum.
Að okkar mati getur beit á land
þar sem skiptast á ógróin og gróin
svæði haft jákvæð áhrif ekki síður en
neikvæð. Kindur liggja gjarnan þar
sem er ógróið og skilja þar eftir saur
og þvag. Þær færa þá næringarefni
þaðan sem meira er af þeim inn á
snauðari svæði. Þá geta þær troðið
niður fræ eða skapað skjól fyrir það
og jafnvel dreift því.
Ef ógróin svæði eru laus í sér og
efni fýkur úr þeim eiga þau erfitt með
að gróa af sjálfsdáðum. Laust efni
fýkur hvort sem landið er friðað eða
beitt og slíkir efnisflutningar þurfa
því ekki að vera rök gegn beit. Ef
loka á slíku landi með sáningu getur
sauðfé verið til trafala til að byrja
með á meðan gróðurinn er að binda
lausa efnið.
Þá þarf að huga að uppblæstri. Þar
sem gróið land er að blása upp þarf
að leggja mikla áherslu á að stöðva
hann og sauðkindin getur tafið upp-
græðsluna ef loka á rofum með
sáningu. Við slíkar aðstæður getur
þurft tímabundna friðun. Þá þarf
að taka tillit til jarðvegsgerðar og
meta hættuna á rofi vegna umferðar
beitarfénaðar.
Eitt atriði viljum við nefna til
viðbótar, en það er veðurfarið. Í
aldanna rás hafa skipst á tímabil
með hagstæðu veðri fyrir gróður og
svo harðindatímabil. Tímabilið frá
1960-1990 var t.d. mun kaldara en
síðastliðin 20 ár hafa verið. Sá munur
sem var á sumarhita þessara tímabila
skiptir mjög miklu máli fyrir fram-
vindu gróðurs og getur ráðið úrslit-
um um hvort plöntur nái að þroska
fræ. Þó að spáð sé hlýnandi loftslagi
í framtíðinni munu sveiflur í veður-
fari halda áfram og við þurfum að
taka tillit til þess við beitarstjórnun.
Við teljum ofangreind atriði vera
aðalatriði þegar beitarþol lands er
ákveðið. Menn þurfa að koma sér
saman um það hvernig vega eigi
hvert þessara atriða inn í matið. Í
sumum tilvikum gæti mat á þeim
gróðri sem er til staðar verið aðal-
viðmiðið en í öðrum tilvikum gæti
rof og uppblástur takmarkað nýtingu
tímabundið. Til grundvallar þurfa
að liggja mæliniðurstöður á þessum
þáttum sem nefndir hafa verið og að
þessari vinnu þurfa að koma sér-
fræðingar af mismunandi sviðum,
sem og hagsmunaaðilar. Þá þarf að
stunda reglubundna vöktun jarðvegs
og gróðurs þar sem farið er á sömu
staðina með nokkurra ára millibili.
Sveinn og Ólafur vilja friða sem
flesta afrétti á gosbeltinu. Á gos-
beltinu eru til mjög falleg beitilönd
og við sjáum ekki að þetta sé réttmæt
krafa. Þessa afrétti þarf, eins og aðra
afrétti, að nýta hóflega og hjálpa til
við uppgræðslu eftir því sem því
verður við komið. Það hefur verið
ótrúlegt að fylgjast með því hversu
hratt beitilönd við Eyjafjallajökul
hafa náð sér eftir gosið þrátt fyrir
að vera beitt.
Það er mikilvægt að vinna þessi
mál með bændum og við skulum
ekki vanmeta þekkingu þeirra á
afréttum sínum. Nú vilja bændur
sem eiga lagalegan rétt til beitar á
Almenningum fara að nýta landið
eftir 23 ára friðun og uppgræðslu-
starf. Þeir hafa gert mikið meira en
að standa við sinn hluta samnings-
ins. Meirihluti ítölunefndar lagði til
mjög hóflega beit, sama beitarþunga
og notaður er á tveimur nálægum
afréttum, en á þeim afréttum hefur
landið verið í góðri framför með
þessum beitarþunga. Eitt af skil-
yrðum okkar varðandi ítöluna er að
uppgræðslustarfi verði haldið áfram
á Almenningum líkt og gert hefur
verið á afrétti Fljótshlíðinga hinum
megin við Markarfljótið. Þar hefur
verið unnið að landbótum í samvinnu
við Landgræðslu ríkisins í áratugi
samhliða nýtingu afréttarins. Annað
skilyrði er vöktun á svæðinu þannig
að hægt sé að breyta beitarálagi ef
ástæða þykir til. Það þarf sterk rök
til að banna alla beit á Almenningum
næstu áratugi og að okkar mati eru
þau rök sem við höfum séð fjarri því
að nægja.
Guðni Þorvaldsson og
Ólafur R. Dýrmundsson
Sími 480 0400 jotunn@jotunn.is
Austurvegur 69 - 800 Selfoss Lónsbakki - 601 Akureyri www.jotunn.is
Jötunn Vélar ehf. - Kt. 600404 2610
Hafðu samband við sölumenn í síma 480 0402.
Eigum á lager allar stærðir
Vinnslubreidd frá 3,80 - 8,80 m
Öll heyvinnutæki
eru afhent samsett! Stjörnumúgavélar
Stjörnumúgavélar í úrvali
Beit á afrétti
Úr Almenningum.
Sveitahótelið í Vatnsholti í Flóahreppi:
Tuttugu ára afmæli
Jóhanns Helga & Co
Jóhann Helgi & Co ehf. hélt upp
á 20 ára kennitöluafmæli sitt
föstudaginn 24. maí. Veislan var
haldin í sveitahótelinu Vatnsholti,
þar sem rekið er blómlegt
veitingarhús í uppgerðu fjósi.
Gestirnir voru sóttir og sendir
með Siggaferðum. Jóhann Helgi
Hlöðversson stofnaði fyrirtækið sitt
árið 1990 sem verktakafyrirtæki í
garðyrkju en árið 1994 hóf hann að
flytja inn Lappset-útileiktækin frá
Finnlandi. Núna er fyrirtækið með
mjög fjölbreyttan innflutning og
má nefna girðingar, gúmmíhellur,
gervigras, hjólabretta rampa, ýmsar
vörur úr endurunnu plasti og vörur á
íþróttasvæði. Einnig leitast fyrirtækið
við að bjóða upp á heildarlausnir á
leiksvæði. Þá er Jóhann Helgi & Co
með ýmislegt fyrir landbúnaðinn og
hestamenn eins og nótuð plastborð
í hesthús, gegnheil plastborð í
fjárhúsgólf, básamottur, drenmottur
og girðingarstaura úr gegnheilu
plasti, sem og glugga og hurðar frá
Færeyjum.
Í tilefni dagsins kom Juha
Lakonen, forstjóri Lappset og
ræðismaður Íslands í Finnlandi,
og fræddi gesti um nýjungar í
framleiðslu hjá Lappset. Einnig leit
við Ron Asveld frá Fivestar Grassen,
sem framleiðir gervigras, og hélt
kynningu á vörum fyrirtækisins.
/MHH
Jóhann Helgi Hlöðversson í Vatnsholti, eigandi fyrirtæksins. Hann rekur líka
ö uga ferðaþjónustu í Vatnsholti með konu sinni, Margréti Ormsdóttur, en
þau eru hér saman á myndinni. Hér var verið að afhenda þeim þakklætisvott
frá leikskólanum Krakkaborg í Flóahreppi, en þau gáfu skólanum tuttugu
borð og eira til starfseminnar. Karen Viðarsdóttir leikskólastjóri afhenti
þeim blómvöndinn. Mynd / MHH
Eyjafjarðarsveit:
Áfram barist gegn skógarkerfli
Aðgerðir til að hefta útbreiðslu
skógarkerfils hafa staðið yfir í
Eyjafjarðarsveit frá því vorið 2008.
Í fjárhagsáætlun sveitarfélagsins er
gert ráð fyrir 2 milljónum króna
til verkefnisins í ár og Vegagerðin
hefur lofað 500 þúsund króna styrk
til rannsóknar verkefnis um heftingu
skógarkerfils meðfram vegum.
„Megináherslan er á að koma í
veg fyrir að kerfillinn nemi ný svæði
og eyða stökum hreiðrum um leið og
þau skjóta upp kollinum,“ segir Jónas
Vigfússon sveitarstjóri.
Átakið verður með svipuðu
sniði nú og síðastliðið ár, en
sveitarfélagið útvegar varnarefni til
eyðingar kerfilsins landeigendum að
kostnaðarlausu. Landeigendur sjá
sjálfir um úðunina og sveitarfélagið
greiðir síðan hluta af útlögðum
kostnaði.