Læknablaðið - 01.10.1959, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ
115
heiti, seni í einn tima er svo
sérfræðilegt, að engum er ætl-
andi að sjá nauðsyn þess að
búa það i munn almenningi,
getur fyrir aukna þekkingu, áð-
ur en varir, breytt um afstöðu
og komizt inn á eðlilegt um-
ræðusvið hans. Þetta kallar
ekki aðeins rikt eftir sem flest-
um íslenzkum læknisfræðiheit-
um, heldur þarf að velja, sniða
og smiða lieitin með tilliti til
þess, að þau séu sem þjálust í
munni almennings og falli sem
bezt inn í alþýðlega ræðu.
Hver mundi hafa trúað því
til skamms tima, að á það
reyndi að ræða við almenning
um thalamus og hypotha-
lamus? En nú vill svo til, að
framtakssamur bókaútgefandi
hefur tekið sig fram um að
láta þýða á íslenzku alþýðlega
fræðibók um svefnfarir — von-
andi á hún erindi til almenn-
ings — og þar ber hypotlia-
lamus á góma. Þýðandi spyr:
„Hvað er thalamus á íslenzku,
og hvað á að lcalla hypothala-
mus?“ Þessu svarar prófessor
Guðmundur Iiannesson á þá
leið, að thalamus skuli heita
sjónarlióll eftir þýzkri fyrir-
mynd (Sehhugel), en liypotha-
lamus samkvæmt því neðan-
liólsheili. Prófessor Jón Steff-
ensen fellir sig hins vegar ekki
við þetta, þar sem vitað sé, að
thalamus er sjóninni óviðkom-
andi, og er það reyndar elcki
röksemd í sjálfu sér, því að ekki
eru vandfundin orð, sem eng-
um dettur í liug að fella í verði,
þó að þau heri með sér, að þau
liafi upphaflega verið mynduð
fyrir frumstæðan skilning á
eðli hluta og fyrirbrigða. Þó
mun gagnsæi islenzkra orða
valda því, að fslendingar eru
öðrum þjóðum viðkvæmari i
þessu efni. Þannig erum við á
góðri leið að fella úr notkun
sjúkdómsheitið móðursýki, en
enginn útlendingur mun amast
við heitinu hysteria, þó að
sama máli gegni reyndar um
bæði orðin. En af þessu mætt-
um við draga þann lærdóm að
hirða minna um það en gert
hefur verið, þegar fræðiorð er
myndað, að láta sjálft orðið
rekja langa lærdómssögu, þvi
að lærdómar standa dóma sízt
á stöðugu. Prófessor Jón Steff-
ensen kannar upphaflega
merkingu liins griskættaða
orðs, thalamus: herbergi, her-
bergi inn af öðru herbergi,
brúðhjónaherhergi (skemmti-
leg tilviljun, ef rétt er, að í
thalamus eigi tilfinningalif
sínar skeiðbrautir); í orðabók-
um finnst einnig merkingin
hvila (couch). Samkvæmt
þessu kallar prófessörinn
thalamus stúku og hypotha-
lamus undirstúku. Víst er það
skilinerkilegt og þjónar full-
vel eða jafnvel prýðilega lilut-
verki sínu i samræmdum orða-
listum og til kennslu. En þýð-
anda, sem á að leysa þá þraul