Fréttatíminn - 12.08.2011, Blaðsíða 28

Tónlistarleg óvissuferð
A llir þekkja hversu persónuleg upplifun það er að hlusta á tónlist. Einum finnst geðveikt það sem öðrum finnst glatað. Of mikið stuð … ekki nógu mikið stuð. Stór hluti af upplifun-
inni er auðvitað félagsskapurinn og kringumstæðurnar.
Mannamót eins og tónlistarhátíðir eru einmitt bestu mögulegu
kringumstæðurnar til þess að upplifa tónlist, sérstaklega ef hún
er manni framandi. Sá sem hefur flytjandann fyrir augunum upp-
lifir gjörning hans miklu sterkar og sendir sjálfur ósjálfrátt frá sér
jákvæða strauma, því þannig tryggir hann best að dýrmætum tíma
hans sé vel varið.
Áhangendur jazzins greinir sjálfa á um hver galdurinn sé ná-
kvæmlega við þessa músík. Er það lagið? Hljómsveitin? Óvissan?
Sjálf hefur músíkin löngu gefist
upp á að skilgreina sig eða stað-
setja í tónlistarsögunni. Þar
vegur líklega þyngst hundrað ára
leit að samastað, en jazzinn hefur
hallað höfði sínu á ólíklegum
stöðum allt frá gleðihúsum New
Orleans til sviðsins í Carnegie
Hall.
Efnistök jazzfólks eru lítt frá-
brugðin því sem tíðkast í hvaða
tónlist sem er og kannski jafnvel
hefðbundnari en á mörgum tón-
listarsviðum þar sem konseptið
gengur oft æði langt á kostnað
þess sem heyrist. Jazzinn er
margslunginn og hreyfiafl hans
er mannskapur sem sækir sér
tónlistarlega inspírasjón á marga
mismunandi staði. Segja má að
kraftur íslenska tónlistarlífsins
sé einmitt fólginn í kringum-
stæðum tónlistarfólks sem gæti
ekki (og vildi ekki þótt það gæti)
einskorðað sig við eina tegund
tónlistar. Allt sem á undan okkur
hljómaði er í fullu gildi og í fínni harmóníu við það sem í kringum
okkur hljómar í dag. Við höldum áfram að freista þess að spegla tón-
listarlífið eins og það er og máta okkur við þau tækifæri sem bjóðast.
Og ef tækifærin láta á sér standa þá búum við þau til. Hvað leynist
handan við næsta kórus kemur bara í ljós.
Samvinna og hópefli eru meðal þess mikilvægasta sem tónlistar-
flutningur byggist á. Sumarið er tími hins tónlistarlega hópeflis og
birtist okkur í mörgum myndum. Nýleg dæmi eru Gay Pride og
Þjóðhátíð í Eyjum, en við bæði tækifæri gegnir tónlistin stóru hlut-
verki.
Jazzhátíð Reykjavíkur hefur svo sem ekki stillt sér upp sem mál-
svara tónlistarlegra mannréttinda þó að færa mætti fyrir því rök að
„gay“silegu tónlistarlegu misrétti sé til að dreifa á Íslandi og hin kyn-
lega tónlist jazzinn sé einmitt dæmi um hvernig fólk loki sig inni í
skáp af hræðslu við sleggjudóma hins viðurkennda. Oftar hafa menn
þó látið nægja að benda á samlíkingar úr bókmenntaheiminum og
líkt jazzinum við ljóðið sem á endanum ratar til sinna.
Á Jazzhátíð Reykjavíkur í ár verður Harpan okkar Herjólfur og
bíboppið brekkusöngurinn, þótt hljómarnir verði eitthvað fleiri en í
Eyjum. Bálkösturinn í lokin verður svo tendraður af kyndilberum ís-
lenskra jazzleikara í 35 ár – Mezzoforte – á lokatónleikum í Eldborg.
Ekki má heldur gleyma því að Jazzhátíð Reykjavíkur er líka gluggi
út í heiminn og rétt eins og umboðsmenn íslenska hestsins fara
mikinn með kynbótasýningar sínar í útlöndum þá kynnir Jazzhátíð
með stolti sína helstu gæðinga við hvert tækifæri. Þannig verður
stórsýning á mismunandi gangtegundum íslenska jazzins við upphaf
hátíðarinnar á Menningarnótt, þegar fjórar hljómsveitir stíga á svið
og kynna dagskrá sem verður einnig á boðstólum á Jazzhátíðinni í
London í nóvember nk. Sem betur fer fáum við að taka þátttakendur
með okkur heim að sýningu lokinni og þurfum ekki að selja þá hæst-
bjóðanda frekar en við viljum.
Jazzhátíð býður Reykvíkingum og landsmönnum öllum í tónlistar-
lega óvissuferð í hálfan mánuð. Góða skemmtun.
Pétur Grétarsson
Einn eða fleiri – stórt eða lítið
Alþjóðlegir kynningartónleikar upprennandi jazzlistamanna
M
aður hefur nú“
hefur verið flutt
af jafn ólíkum
listamönnum og
Bubba Mort-
hens og Niels-Henning Ørsted
Pedersen og það má finna á
nýjum hljómdiski söngkonunnar
Ásgerðar Júníusdóttur, sem
mun einmitt syngja nokkur lög
Gunnars á þessum tónleikum.
Hryggjarstykki tónleikanna er
þó kantata Gunnars Reynis, Af
jörðu ertu kominn, við ljóð Birgis
Sigurðssonar, sem flutt verður
af Kammerkór Suðurlands undir
stjórn Hilmars Agnarssonar og
hljómsveitar er Kjartan Valdi-
marsson stjórnar. Kjartan hefur
gert hljómsveitarútsetninguna
því hljómsveitarnótur Gunnars
Reynis hafa ekki fundist. Þessi
kantata á sér langa sögu en til
stóð að flytja hana á Listahátíð
1992. Af því varð ekki vegna
veikinda aðaleinleikarans, Viðars
heitins Alfreðssonar, en kórinn
hafði þó æft nokkuð. Fleiri árang-
urslausar tilraunir voru gerðar til
að flytja kantötuna, en nú verður
verkið loksins flutt.
Þriðja straums verk
Gunnar Reynir, eða Gunni Sveins
eins og hann var gjarna kallaður
í upphafi ferils síns, var upphaf-
lega trommuleikari og má meðal
annars heyra hann tromma á plöt-
um Skapta Ólafssonar. Síðan tók
hann til við víbrafóninn og varð
fljótt einn sleipasti væbisti Norð-
urálfu. Það má til dæmis heyra
á hljóðritunum hans með KK-
sextettinum og Gunnari Ormslev.
Hann útsetti einnig mikið af dans-
lögum, en eftir að hann hóf nám
í tónsmíðum brenndi hann allar
útsetningar sínar því nýr kafli
var að hefjast í lífi hans, tónskáld-
skapur á evrópska vísu. Aftur
á móti bjó djassinn ætíð í hjarta
hans – enda sagði hann jafnan
að klassíkin og djassinn væru
ekki andstæður heldur SAM-
STÆÐUR og það nafn gaf hann
helsta kammerdjassverki sínu,
einu fremsta verki sem skrifað
hefur verið í hinum svokallaða
„þriðjastraums“-stíl á Norður-
löndum. Þann stíl mótuðu menn
á borð við John Lewis og Gunt-
her Schuller, er þeir reyndu að
bræða saman djass og evrópska
tónskáldatónlist. Samstæður
voru skrifaðar með flytjendur-
nar í huga og frumfluttar á fyrstu
Listahátíð í Reykjavík, 1970, og
seinna gefnar út á fyrstu hljóm-
plötu Jazzvakningar. Mörg fleiri
verk samdi Gunnar Reynir í stíl
„þriðja straumsins“, svo sem Á
Valhúsahæð og Listin er löng en
lífið stutt (í minningu Andrésar
Ingólfssonar), sem finna má á
minningardiskunum um Gunnar
Ormslev: Jazz í 30 ár. Hann samdi
einnig verk fyrir Sigurð Flosason
og djassveit í minningu Ormslevs
og Guðmundarvöku í minningu
Guðmundar Ingólfssonar, sem
frumflutt var á RúRek-djasshátíð-
inni eftir dauða Guðmundar. Þau
verk hafa því miður aldrei verið
gefin út á hljómplötu.
Tregi ljóðsins
Gunnar Reynir var þekktur sem
víbrafónleikari utan landstein-
anna, sér í lagi í Bretlandi þar
sem hann lék oft á gamla Ronnie
Scott-klúbbnum í London og tvö
sumur lék hann með franska
fiðlusnillingnum Stephane Grap-
pelli á Rivierunni. Í tónskáldskap
sínum hafði Gunnar Reynir jafnt
vald á sveiflu kontrapunktsins og
trega ljóðsins og svo persónu-
legur er stíll hans að auðvelt er að
þekkja.
Unglingurinn Gunni Sveins,
sem sat á fyrsta bekk í trommu-
skóla Lionels Hamptons fyrir
framan gramófóninn, var sama
eldsálin og hinn fullorðni Gunnar
Reynir Sveinsson, sem gerði til-
raunir með raftónlist í Tónlistar-
akademíunni í Utrecht. Um það
ber lífsverk hans vitni og það
verður frábært að fá að heyra
frumflutning á verki eftir hann
nærri tuttugu árum eftir að til
stóð að frumflytja það.
Vernharður Linnet
 MAður hefur nú TónleikAr helgAðir gunnAri reyni SveinSSyni
Frumflutningur
20 árum síðar
Á Jazzhátíð Reykjavíkur í ár, hinn 25. ágúst, verða tónleikar í Norðurljósasal Hörpu helgaðir
tónlist Gunnars Reynis Sveinssonar. „Maður hefur nú“ er yfirskrift tónleikanna, en það er
nafn á einu þekktasta sönglagi Gunnars Reynis. Á tónleikunum verður frumflutt verk sem átti
að flytja árið 1992.
Með styrk frá Nordisk
Kulturfond og í samvinnu
við Sýrland stúdíó býður
Jazzhátíð Reykjavíkur
fimm upprennandi
hljómsveitum að heim-
sækja Ísland og spila á
tónleikum auk þess að
hljóðrita nýtt efni við
bestu aðstæður. Það er
einmitt eitt af megin-
hlutverkum Jazzhátíðar
Reykjavíkur að vera vett-
vangur fyrir samstarf
íslenskra listamanna við
erlenda kollega sína.
Elou Elan blandar saman
hlýleika jazzins frá
sjötta áratugnum, svalri
innhverfni þjóðlaga
norðursins, sakleysislegu
poppi og hinu losta-
fulla franska sönglagi.
Allt þetta blandast
saman með hvíslandi
innileik í svimandi ómi
hringleikahússins. Ekki
skemmir fyrir að Óskar
Guðjónsson tekur lagið
með söngkonunni Elsu
Louisu Rönnevig og
félögum í Elou Elan. Á
sömu tónleikum heyrum
við líka í Inga Bjarna
Skúlasyni og sænskum
félögum hans í Ingisound
experiment, en þeir leika
frumsamið efni.
Tónleikarnir verða í
Norræna húsinu þriðju-
daginn 23. ágúst kl. 19 og
er aðgangur ókeypis.
Paavo 3 frá Svíþjóð er
hugarfóstur söng-
konunnar Sofiu
Jernberg sem sjálf er
af eþíópskum ættum.
Ásamt henni kemur fram
píanistinn Cecilia Pers-
son og saxófónleikarinn
Fredrik Ljungkvist,
sem einhverjir kunna
að muna eftir af plötu
Péturs Östlund – Power
Flower.
Á sömu tónleikum
kemur líka fram íslenska
söngkonan Anna María
Björnsdóttir sem
nýverið lauk námi við
Tónlistarskóla FÍH og
flytur frumsamið efni
með hljómsveit þekktra
kunnáttumanna í ís-
lensku jazzlífi. Tónleikar
verða í Norræna húsinu
föstudaginn 2. september
kl. 20 og er aðgangur
ókeypis.
Tvennir tónleikar í
kynningartónleikaröð
Jazzhátíðar Reykjavíkur
fara fram á Sódómu.
Þar leika föstudaginn
26. ágúst þrjár íslenskar
hljómsveitir; Fönk-
sveinar, Kvartett Ómars
Guðjónssonar og Eyland.
Viku síðar verða á sama
stað finnska hljómsveitin
Elefantree og fransk/
ameríska tríóið The
Kandinksy Effect, en
báðir þeir hópar vekja
mikla athygli þessa
dagana á tónleikasviðum
Evrópu.
Sóló, dúó, tríó, kvartett, kvin-
tett, sextett, septett eða oktett.
Meira að segja nonet og
tentett. Allt eru þetta þekktar
stærðir hljómsveita. Þeim
sem alist hafa upp við stór-
sveitartónlist þykir ákaflega
sérkennilegt hversu litlar
hljómsveitir eru oft kallaðar
stórum nöfnum. Stórsveit
þessa eða hins reynist oftar
en ekki hafa bætt ryþmagítar-
leikara og einum blásara við
fimm manna hljómsveit.
Auðvitað mega menn kalla
hlutina þeim nöfnum sem
þeir vilja en höfum alveg á
hreinu að þegar Jazzhátíð
Reykjavíkur auglýsir stór-
sveit, þá er það STÓRSVEIT.
Ekki minna en þrír tromp-
etar, þrjár básúnur og fjórir
saxar. Helst einn til viðbótar
í hverri deild. Trommur,
bassi og píanó. Helst gítar.
Einfaldast er að telja bara.
Ef það eru færri en þrettán
manns á sviðinu þá er það
ekki stórsveit í neinum
skilningi. Við erum með
þrjár stórsveitir á Jazzhátíð
Reykjavíkur. Svo erum við
líka með sólótónleika, dúó,
tríó, kvartetta ...
Big banG Stórsveit Tónlistarskóla Seltjarnarness
Gunnar Reynir í latinsveiflu árið 1964.
Smekkleysa
„Tilgerðarlaus og skemmtileg“
Fréttablaðið 6. Júlí
Heimir Már & Þór Eldon
il l il
l i . lí
2 jazz Helgin 12.-14. ágúst 2011