Læknablaðið - 15.05.1980, Qupperneq 6

104
LÆK.NABLADID
Mynd 2. Óvenju stór xanthomata á hásinum og
handarsinum sextugrar íslenskrar konu (V. C.) mcd
arfblenda hyperkólesterolemiu. Kólesterolgildi I
blódi hennar 5-600 mg./dl.
fyrsta áratug og flestir þeirra deyja úr krans-
æðasjúkdómi á fyrsta eða öðrum aldursáratug
(17). Önnur einkenni æðakölkunar eru einnig
algeng meðal þessara einstaklinga.
Lífefnafræðilegur galli
Arfblendnir einstaklingar hafa kólesterolgildi í
blóði að jafnaði á bilinu 300-600 mg./dl. en
arfhreinir 600-1000 mg./dl. Sýnd gensins (pen-
etrance) virðist vera 90-100 %, p.e. 90-100%
þeirra sem hafa genið munu hafa kólesterol
ofan við 95 percentil gildi (10). Hækkunin á
kólesteroli er bundin við low density lipopro-
tein (LDL, beta lipoprotein), en þetta lipopro-
tein ber að jafnaði um 70 % af öllu kólesteroli
í blóði manna. Hins vegar er péttni »very low
density« (VLDL) og »high density lipoprote-
ins« (HDL) yfirleitt eðlileg í þessum einstak-
lingum (phenotypa lla) (9). Undirliggjandi
erfðagalli fyrir hinu hækkaða LDL-kólesteroli
hefur verið greindur á síðustu árum, aðallega
af rannsóknarvinnu Brown og Goldstein (5, 10,
11). Peir sýndu fram á að einangraðir fibroblast-
ar úr húðsýnum frá eðlilegum einstaklingum
hafa sérhæfðan viðtaka (receptor) fyrir LDL á
yfirborði frumnanna (sjá mynd 3). Tilvist þessa
LDL-viðtaka hefur einnig verið staðfest með
rannsóknum með rafeindasmásjá, par sem
notað var ferritin merkt LDL (2). LDL er
síðan tekið inn í frumurnar (endocytosis) og
berst til lysosomanna, par sem protínhluti
LDL-sameindarinnar er brotinn niður, en jafn-
framt er kólesterolester (linoleate) klofinn
niður í óbundið kólesterol, sem berst út í
frymið. Petta óbundna kólesterol notar fruman
sér til myndunar frumuveggjarins og fleira, en
pað sem aukalega er af kólesteroli er síðan
aftur umbreytt í kólesterolester (oleate) sem
forðabúr fyrir tilstuðlan gerhvata (acyl-CoA:
cholesterol acyltransferase ACAT). Þessar
frumurannsóknir hafa einnig sýnt, að kóleste-
rolmyndun í fibroblöstum og öðrum tegundum
frumna (utan lifrar) virðist undir eðlilegum
kringumstæðum vera í lágmarki, þar sem pað
kólesterol, sem berst með LDL inn í frumurn-
ar, bælir þann gerhvata, sem frumurnar hafa
til stjórnunar á kólesterolmyndun í frumunum,
(3-hydroxy-3-methylglutaryl Co-A, HMG-
CoA). Pegar fruman þarf svo á meira kólester-
oli að halda myndar hún fleiri LDL-viðtaka á
yfirborði sínu. Fibroblastar svo og flestar
frumutegundir utan lifrar, sem kannaðar hafa
verið, virðast því fá pað kólesterol, sem pær
parfnast, með LDL sem berst til þeirra eftir
millifrumuvökvanum úr blóði. Upphaflega er
LDL myndað við niðurbrot á very low density
lipoproteinum (VLDL) (27) samanber mynd 4,
en VLDL er að mestu myndað í lifur. Pví
virðist, sem mest af pví kólesteroli, sem
vefirnir purfa, sé komið frá lifur með LDL.
Þessi leið fyrir LDL inn í frumurnar (»LDL-
pathway«) virðist pví gegna pví tvípætta
hlutverki, að sjá frumunum fyrir kólesteroli
jafnframt því, sem pað hjálpar til að halda
kólesteroli í blóði niðri. Þessar rannsóknir hafa
einnig leitt í ljós, að sú LDL péttni, sem
frumurnar purfa til að fá nægilegt kólesterol
er margfalt minni en meðal péttni LDL meðal
vestrænna pjóða (10, 11). Brown og Goldstein
sýndu einnig fram á, að fibroblastar frá einstak-
lingum með arfgenga hyperkólesterolemiu
(arfblendnir) höfðu aðeins um helming eðlilegs
fjölda af LDL viðtökum á yfirborði frumnanna
og einstaklingar með arfhreina F. H. höfðu alls
enga slíka viðtaka (»receptor negative«). Tvö
önnur afbrigði (samsæta) af F. H. hafa einnig
fundist eins og skýrt er í texta við mynd 3.
Þessi vöntun á LDL-viðtökum leiðir til pess að