Læknablaðið - 15.03.1983, Blaðsíða 21

LÆKNABLADID
75
væru nothæf til gerðar forskrifta og vinnslu-
ferla fyrir tölvur. Jafnframt varð þá að gera
grundvallarþætti skráninganna þannig úr
garði, að þeim mætti hnika til innbyrðis til að
notfæra sér fleiri hugsanlega uþþlýsingaþætti
en uþphaflega var stefnt að og jafnframt, að
þeir mynduðu eðlilega tengla inn á önnur
upþlýsingakerfi spítalans eða til annarra hluta
heilbrigðisþjónustunnar, er fram liðu stundir
(sbr. skipurit 5.7.1).
Rétt er því að skilgreina þessa starfsemi
sem tilraunir til að beita tölvutækni á skrán-
ingu og úrvinnslu þeirra þátta, er telja má, að
myndi grunn undir upplýsingakerfi sjúkrahús-
deildar, í þessu tilviki röntgenrannsóknar-
deildar.
Fyrirkomulag tilraunarinnar víkur þó að einu
mjög verulegu leyti frá þeim grundvallarskil-
yrðum, sem setja bæri fyrir vísindalegt verk-
efni af þessu tagi (8, 9):
Enda þótt lokaárangur eða niðurstaða yrðu
ekki séð fyrir, var það samt frá upphafi
tilætlun, að verulegur hluti úrvinnslu yrði strax
eða fljótlega, nothæfur við stjórnun og ákvarð-
anir í daglegum rekstri, einnig til áætlana-
gerða vegna röntgendeildarinnar.
Til þess að ekki tapaðist yfirsýn, svo og af
kostnaðarsökum, var verkið upphaflega tak-
markað við þá tilgangsþætti, sem taldir eru í
5.2.
5.4. Eftirfarandi grundvallarupplýsingar eru
taldar nauðsynleg forsenda fyrir því, að full-
nægt væri þeim skilyrðum, sem um getur í 5.3.:
I. Sjúklingurinn: Aldur, kyn, uppruni (hvað-
an sendur) aðkoma (tímapöntun/bráð
rannsókn).
II. Rannsóknin: Líffærasvæði, líffæri, sérhæf-
ing, staðsetning, dagsetning.
III. Rannsóknarnidurstaðan: Ástandslýsing,
sjúkdómsgreining, framhald rannsóknar/
aðrar upplýsingar.
IV. Vinnuáiag: A rannsóknadeild í heild,
lækna, einstaka rannsóknarstaði, lengd
rannsóknar, tími sólarhrings.
Forsendum fyrir skráningu þessara þátta verða
gerð frekari skil í undirköflum hér á eftir.
5.5. Tilgangurinn með hönnun kerfisins og
ákvörðun þeirra gagna (data), sem þar skyldi
skrá, var þannig að fá fram skráningarkerfi,
sem fullnægði sem bezt eftirtöldum skilyrðum:
1) að vera einfalt í notkun,
2) að vera áreiðanleg persónueinkenning
(identification),
3) að vera nothæft á sjúkrahúsum og röntgen-
deildum með mismunandi stærð og um-
svifum,
4) að skrásetning á röntgenrannsóknum og
niðurstöðum þeirra sé á sem ótvíræðastan
og rökréttastan hátt,
5) að rökrétt samband sé milli skráningar-
kerfis og skjalageymslukerfis (archives),
6) að auðvelt sé að gera viðauka við kerfið,
7) að það sé auðveldlega tækt til tölvuvinnslu
og
8) hagkvæmt og ódýrt í rekstri.
Þetta stefnumark var í reynd það sama og
Koivisto gerði grein fyrir í riti sínu um
samanburðarrannsóknir á skráningarkerfum
fyrir röntgenrannsóknir nokkrum árum síðar
(22).
5.6. Allt frá fyrstu áratugum röntgenfræðanna
var ljós nauðsyn þess, að rannsóknargögnin
væru vel einkennd og skjalfest með hliðsjón af
geymslu þeirra í skjalasöfnum, til greiningar,
til vísindalegrar úrvinnslu og kennslu. Einkenn-
ingu sjúklinga (identification) og röðun rann-
sóknargagna (arkivering) má haga á ýmsa
vegu, og eru þessir kostir helztir:
5.6. 1. Röðun eftir nafni í stafrófsröð, með
fæðingardegi sem viðbótaruppiýsingu. Þessi
aðferð, sem er algengust og hefðbundnust, er
vel nothæf sem einkenning og má auðveldlega
raða t.d. sjúkálum og rannsóknargögnum þann-
ig, og er sá tími sem fer til leitar (retrieval)
þannig raðaðra gagna svipaður og eftir öðrum
kerfum (57, 58). Ókostir slíkra röðunar eru
hins vegar ýmsir:
a) talsvert ber á því, að fólk skipti um nafn.
Gildir það jafnt erlendis, þar sem raðað er
eftir eftirnafni, og hérlendis, þar sem for-
nöfn eru notuð í röðun; skv. upplýsingum
frá Hagstofu íslands nema slíkar nafnbreyt-
ingar 1-1,5 °/00 árlega (59).
b) í stórum skjala- og filmugeymslum verða
stærðarhlutföll óhagkvæm milli hinna ein-
stöku upphafsstafa.
c) Einstaklingseinkenning skv. ofangreindu
var a.m.k. um það leyti, sem þessi rannsókn
var skipulögð og miðað við þann vélakost,
sem þá var aðgengilegur, illa véltæk til
gagnaúrvinnslu.