Læknablaðið - 15.03.1983, Blaðsíða 50

96
69,96,1983 LÆKNABLADID
HUGLEIÐINGAR UM TÖLVUNOTKUN
Um áramótin 1964-65 komu fyrstu tölvur til
landsins, en áður höfðu gatspjaldavélar verið
notaðar í liðlega áratug. Á árunum 1964-67
hófst vélvæðing nokkurra skráa með Iæknis-
fræðigögnum. í>ar má nefna skrá Leitarstöðv-
ar B hjá Krabbameinsfélaginu, Krabbameins-
skrána, skrá Röntgendeildar Borgarspítalans
og skrá hóprannsóknar Hjartaverndar.
Rit Ásmundar Brekkan »Notkun tölvuge-
ymdra upplýsinga um starfsemi röntgendeil-
da« lýsir tilurð einnar af þessum fyrstu vél-
tæku læknisfræðiskrám hér á landi. Verulegur
fengur er að lýsingu pessarar brautryðjenda-
vinnu, sérstaklega vegna þess að aflað er
gagna mjög víða að um fræðilegan grundvöll
slíkrar skrásetningar.
Pví miður hefur útgáfa þessa viðamikla efnis
dregist nokkuð, þar sem það var tekið saman
fyrir allmörgum árum. Á þeim tíma hefur
tölvutæknin tekið stökkbreytingum, þannig að
eðlilegt er, að sú spurning vakni, hvort efni
ritsins hafi staðist tímans tönn. Hiklaust má
svara þessari spurningu játandi, þótt innbyrðis
vægi einstakra áhersluatriða hafi nokkuð bre-
yst. Nefna má í því sambandi, að í ritinu er
aðaláhersla lögð auðveldun tölfræðiúrvinnslu
ásamt uppbyggingu handvirkra gagnasafna.
Þróunin hefur hinsvegar leitt til síaukins beins
aðgangs að gögnum á tölvutæku formi gegn-
um alls staðar nálæga tölvuskjái. Þetta dregur
nokkuð úr tíðni aðgangs að handvirkum gag-
nasöfnum, þótt eflaust sé enn nokkuð langt
þar til allar myndir og önnur gögn verða
geymd á tölvutæku formi. Beini aðgangurinn
skapar hinsvegar nýja möguleika við hagræð-
ingu daglegrar vinnu og auðveldar margs
konar vísindalegar athuganir.
Þrátt fyrir þessar framfarir stendur fræðilegi
grunnurinn óhaggaður. Þar er um að ræða
upplýsingafræðina og uppbyggingu lyklakerfa.
Hvorttveggja er meðhöndlað ítarlega í ritinu.
Ásmundi hefur frá upphafi verið ljós nauðsyn
einhlítrar persónuauðkenningar og því valið
fæðingarnúmer þjóðskrárinnar, sem kemst
næst því að vara einhlítt, þótt því miður eigi
sér stað breytingar á því vegna leiðréttinga
fólks á fæðingardögum sínum. Þegar litið er til
baka í ljósi þeirrar þróunar, sem orðið hefur,
hefði sennilega verið heppilegast, að þjóð-
skráin hefði innihaldið einhlitt persónunúmer
án upplýsingainnihalds, þannig að aldrei þyrfti
að breyta því. Slík auðkenning er hinsvegar
einungis nytsöm, að hún komi frá þjóðskránni
sjálfri og sé almennt notuð, vegna þarfar á
tengingu við önnur gagnasöfn.
Lyklun upplýsinga er gaumgæfilega
meðhöndluð í ritinu, enda liggja margar orsak-
ir til mikilvægis hennar. 1 fyrsta lagi þarf að
koma skipulagi á efniviðinn. Þetta er aðaltil-
gangurinn. í öðru lagi þurfa lyklar að vera
auðveldir fyrir þá, sem vinna við daglega
skrásetningu. Þá lærast gjarnan algengir lyklar
og ministæknileg atriði skipta því máli.
Kemur þá í hugann notkun forfeðra okkar á
stuðlum og höfuðstöfum, sem var þeirra minn-
stækni. Þar sem bókstafir eru nú orðnir
jafnauðveldir fyrir tölvur og tölustafir, mætti
fara að huga að aukinni notkun bókstafa
einmitt vegna minnistækni. í þriðja lagi auð-
veldar góð lyklun skipulagningu og forritum
úrvinnslugagnanna.
í heild ætti rit Ásmundar að geta orðið
kveikja að nánari umfjöllun fræðilegra for-
sendna þeirrar tölvuvæðingar læknisfræðigag-
na, sem yfir stendur og óhjákvæmilega hlýtur
að fara vaxandi.
Janúar, 1983
Helgi Sigvaldason