Læknablaðið - 15.08.1983, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐID
163
hefur meðferð), var einungis stuðst við rönt-
gen (HSG).
Af pessum hópi voru 20 konur taldar hafa
óskerta frjósemi, sjö höfðu starfrænær trufl-
anir á egglosum (oligomenorrhoea, corpus
luteum insufficiency, late ovulation) og fjórar
höfðu líffæraskemmdir í eggjakerfum (afleið-
ingar bólgu), en svo vægar, að mátti »lagfæra«
við speglunina. Fjórar konur af sjö með
egglostruflanir fengu lyfjameðferð (Clomid
eitt sér eða með Physex, HCG).
Cjafar (donors) og frysting sæðis. Djúpfryst
sæði er fengið frá Central — Sædbank í
Kaupmannahöfn. Pessi banki annar yfir 20
kvenlækningadeildum í Danmörku, auk nokk-
urra í Noregi (2). Gjafar (donors) eru valdir
með tilliti til heilsufars og útlits, en einnig
frjósemi og frystipols sæðisins, en pað er
talsvert mismunandi. Af sjálfboðaliðum eru
endanlega aðeins 10-15 % tækir sem gjafar.
Sæðið er fryst og geymt í mjóum plaströr-
um, stráum, 0,5 ml í fljótandi köfnunarefni við
— 196°C, blandað frystivara (cryoprotective
medium), en uppistaða hans er glycerol.
Geymslu sæðisins annast Blóðbankinn.
Kostir pess að nota fryst sæði eru margir.
Pað er tiltækt á hvaða (egglos-) tíma sem er,
frá gjafa, óskyldum, en pó ekki ólíkum pigg-
jendum. Auðvelt er að gæta launungar og
hægt að fyrirbyggja smit með ræktun. Pegar
ferskt sæði er notað, vinnst ekki tími til pess. í
fámenni okkar koma ýmsir pessara kosta sér
einkar vel, en par á móti er sá ljóður, að
mannssæðið missir verulegan frjósemiskraft
við frystingu (3).
Aðferðin við tæknifrjóvgun. Aðferðin við
tæknifrjóvgun er einföld, en á hinn bóginn er
mjög erfitt að tímasetja hana rétt, við eða
skömmu fyrir egglos. Pað eykur á pennan
vanda, að sumar kvennanna, allt að 30 % (4),
verða óreglulegar að pessu leyti eftir að
meðferðin hefst, enda pótt pær hafi verið
alveg reglulegar áður.
Sæðið piðnar á 10-15 mínútum við stofuhita.
Vatnsböð hafa ekki gefið betri árangur. Tvær
sæðingar eru gerðar við hvert egglos með eins
til tveggja sólarhringa millibili. Eitt strá er
notað hverju sinni (> 10 milljónir lífvænlegra
fruma). Hluta sæðisins er komið upp í legháls-
göngin, en mestu utan á leghálsinn (portio).
Plastbollar hafa verið notaðir sl. tvö ár til að
halda sæðinu að leghálsinum. Þeir eru einnota
og fjarlægðir eftir 8-24 klukkustundir. Með
bollunum sparast lega eftir aðgerð.
NIÐURSTÖÐUR
Á tímabilinu 1.2.1980 til 1.10.1982 hefur 31
kona lokið meðferð með tæknifrjóvgun. Með-
ferðarmánuðir voru alls 116. Þungun var
greind hjá 22, en níu luku sex mánaða til-
raunum án pess að getnaður yrði greindur.
Árangurinn (overall success rate) er 71 % og
að meðaltali purfti 5,2 mánuði fyrir hvern
getnað.
Eitt fósturlát varð á priðja mánuði, en aðrar
meðgöngur hafa til pessa verið eðlilegar.
Sautján konur hafa pegar fætt, fjórar eru
pungaðar.
Fjórtán fæðingar voru eðlilegar, en prjú
börn voru tekin með keisaraskurði, (tvö vegna
stærðarmisræmis og eitt vegna yfirvofandi
köfnunar barns í fæðingu).
Lengd meðgangna, frá getnaði talið, var á
bilinu frá 250 til 278 dagar, að meðaltali 267
dagar.
Sautján börn hafa fæðst og öll talin heil-
brigð, nema eitt hafði subluxatio coxae, sem
sett var í von Rosen-skinnu. Pyngd barnanna
var frá 3000 upp í 4120 g, meðalpyngd 3517 g,
meðalpyngd drengja var 3545 g, stúlkna 3485
g. Lengd við fæðingu var 50-55 cm eða að
meðaltali 52,1 cm. Drengir voru níu, stúlkur
átta (male-to-female sex ratio: 1.1).
í samvinnu við Rigshospitalet í Kaupman-
nahöfn (prófessor John Philip) hafa nú pegar
verið rannsakaðir litningar hjá 12 pessara
barna, án pess að nokkuð athugavert hafi
fundizt.
UMRÆÐA
Heildarárangur reyndist vera um 70% og er
pá miðað við pær konur, sem lokið hafa sex
mánaða meðferð. Árangur annarra er allbreyi-
legur, frá 40 til 80 %, enda forsendur mismun-
andi. Flestir útiloka pau tilfelli, sem hætta við
meðferð innan priggja mánaða og einnig pær
konur, sem reynast nánast »infertil«. Það er
ekki óalgengt, að frjósemisrannsókn á kon-
unum fari fyrst fram eftir 3-6 árangurslausa
meðferðarmánuði. Að jafnaði virðist árangur
með fersku sæði vera 10-15% betri en með
frystu (5).
Hér verða rædd nokkur atriði, sem væntan-
lega hafa áhrif á árangur meðferðarinnar.
Aldursdreifing kvennanna er sýnd á töflu 3,
par sem konunum er skipt í prjá aldursflokka.
Enda pótt fjöldi tilfella sé ekki mikill, virðist
greinileg tilhneiging til versnandi árangurs
með vaxandi aldri.