Læknablaðið - 15.09.1984, Blaðsíða 29

LÆKNABLADIÐ 1984; 70: 225-36
225
Ingimar Einarsson, Guðjón Magnússon, Ólafur Ólafsson
KÖNNUN Á HEILSUGÆSLUPJÓNUSTU
16.-22. október 1981
1.0 INNGANGUR
Skipulegar rannsóknir á heilsugæslu á íslandi
hafa fram að pessu verið fáar og nánast allar
þeirra hafa verið bundnar við einstök heilsu-
gæslusvæði. Frá pví í nóvember árið 1965 til
loka október 1966 voru athuguð samskipti
sjúklingaog lækna á Hvammstanga. (1) Gunn-
ar Guðmundsson, sérfræðingur í tauga- og
geðlækningum, rannsakaði sjúkdómatíðni
meðal peirra sem leituðu til hans pegar hann
starfaði á Djúpavogi 30 daga í nóvember og
desember 1971. (2) í ársbyrjum 1974 kannaði
Björn Önundarson, sem pá starfaði sem heim-
ilislæknir í Reykjavík, störf 9 heimilislækna á
Reykjavíkursvæðinu. (3) Frá 11. febrúar til 15.
mars sama ár framkvæmdu læknarnir Ólafur
Sveinsson og Guðjón Magnússon rannsókn á
heilbrigðispjónustu í Skagafirði. (4) Við heilsu-
gæslustöðina á Egilsstöðum hefur frá árinu
1975 farið fram skráning og greining á öllum
samskiptum sjúklinga og heilsugæslu, par með
talin símtöl og sjúkravitjanir. (5) Par hefur ver-
ið próað sérstakt upplýsingakerfi um heilsu-
gæslu. Þetta kerfi hefur pegar verið tekið
upp víða um land og stefna heilbrigðisyfirvöld
að pví að pað verði tekið í notkun á öllum
heilsugæslustöðvum landsins.
Fram til ársins 1981 hafði aðeins verið
framkvæmd ein könnun á samskiptum sjúk-
linga og heilsugæslu sem náði til heilsugæslu-
svæða í öllum landshlutum. Það var pegar
Landlæknisembættið stóð fyrir könnum á
almennri læknispjónustu á landsbyggðinni vik-
una 16.-22. september árið 1974. (6) í peirri
rannsókn, sem nefnd hefur verið landskönnun,
komu fram ýmsar fróðlegar upplýsingar er
heilbrigðisyfirvöld og fleiri aðilar hafa hagnýtt
sér á margvíslegan hátt. Má par nefna að
Sigmundur Sigfússon, sérfræðingur í geðlækn-
ingum, gerði sérstaka athugun á almennri
læknispjónustu við geðsjúka á rannsóknar-
svæðinu. (7)
LANDLÆKNISEMBÆTTID
Frá árinu 1974 hafa heilsugæslustöðvar
gegnt vaxandi hlutverki í heilsugæslu utan
sjúkrahúsa. Pað var pví ákveðið að fram-
kvæma sambærilega rannsókn við landskönn-
unina vikuna 16.-22. október 1981, svo unnt-
væri að gera sér betur grein fyrir peirri breyt-
ingu sem orðið hefur á starfseminni á pessu
tímabili. Tilgangur rannsóknarinnar var skil-
greindur á eftirfarandi hátt:
1. Að afla upplýsinga um starfsemi heilsu-
gæslustöðva.
2. Að bera niðurstöður peirrar athugunar
saman við könnunina frá árinu 1974.
Upplýsingar um samskipti sjúklinga og heilsu-
gæslustöðva voru skráðar með sama hætti og
í landkönnuninni 1974. Auk pess var aflað
upplýsinga um vinnutíma lækna á könnunar-
tímabilinu og hversu mörg erindi voru ein-
göngu afgreidd af öðru starfsliði en læknum.
2. AÐFERÐIR
2.1 Framkvæmd
Könnunin fór fram vikuna 16.-22. október
1981. Samskonar samskiptaseðlar og notaðir
voru árið 1974, yfirlit um vinnutíma og flokkun
sjúkdóma ásamt leiðbeiningum og skýringum
voru sendar á heilsugæslustöðvar í öllum átta
læknishéruðum landsins, p.e. í Reykjavíkur-
héraði, Vesturlandshéraði, Vestfjarðahéraði,
Norðurlandshéraði vestra, Norðurlandshéraði
eystra, Austurlandshéraði og Reykjaneshér-
aði. Hér var um að ræða 44 heilsugæslustöðv-
ar par sem alls 89 heilsugæslulæknar voru við
störf í október 1981. Þessi grein er hins vegar
byggð á upplýsingum frá 58 læknum (og
samstarfsfólki peirra) á 31 heilsugæslusvæði.
Var petta gert á pennan hátt til pess að fá sem
áreiðanlegastan samanburð við landskönnun-
ina frá árinu 1974. Athygli er vakin á pví að í
nokkrum tilvikum er munur á fjölda starfandi
lækna og leyfðum stöðum á heilsugæslustöðv-
um. Kemur par einkum til að víða störfuðu