Læknablaðið - 15.02.1986, Blaðsíða 18

34
LÆKNABLAÐIÐ
Erlendis er æ algengara, að menn noti
einkatölvur sínar til að leita í stórum upplýs-
ingabönkum. Reyndar höfum við örlítið byrj-
að á slíku hérlendis og er nú á Landspítalanum
leitað í læknisfræðilegum gagnabanka með
hjálp einkatölvu. Niðurstaða leitarinnar er
síðan geymd á segulskífu til frekari úrvinnslu
þegar hentar. Not sem þessi verða sennilega
algeng á næsta ári með tilkomu tölvunets
Pósts og síma, sem vonandi lækkar kostn-
aðinn við leit í gagnabönkum erlendis. En sá
böggull fylgir skammrifi, að oft er í holti
heyrandi nær og því getur verið varasamt að
flytja viðkvæmar upplýsingar í gegnum síma
eða um tölvunet.
Þær breytingar, sem ég hef minnst á hér að
framan má best sjá í einkatölvunni. Einka-
tölvan hefur nú þegar valdið byltingu í allri
gagnavinnslu og ekki séð fyrir endann á þeirri
þróun ennþá. Þó er ekki öll tölvuvinnsla að
flytjast yfir á einkatölvurnar, en stefnan er
óneitanlega í þá átt. Stórtölvur verða
nauðsynlegar áfram fyrir stærri og flóknari
verk.
Eg held að við verðum að gera greinarmun
á stórtölvum og smátölvum, þegar við tölum
um tölvuöryggi. Við skulum hugsa okkur
stórtölvu á sjúkrahúsi, þar sem geymdar eru
ýmsar viðkvæmar upplýsingar. Við tölvuna
vinnur fjöldi fólks, tölvufræðingar, ritarar
tæknimenn og er því erfitt að takmarka
aðgang og koma í veg fyrir upplýsingaleka:
Eg er hérna fyrir framan mig með tölur frá
Svíþjóð varðandi tölvukerfi heilbrigðisþjón-
ustunnar í Stokkhólmsléni. Þar hafa 4.500
manns aðgang að kerfinu og við það eru
tengdir sex hundruð skjáir á víð og dreif um
borgina, þannig að mjög erfitt er að vernda
upplýsingarnar.
Einkatölvan er hins vegar persónulegt
hjálpartæki læknisins og er stjórnað af
honum. Það starfsfólk, sem hefur aðgang að
einkatölvunni er því sama starfsfólk og hefur
aðgang að sjúkraskránum í dag, t.d. lækna-
ritarar og hjúkrunarfólk. Hættan á upplýs-
ingaleka er því mun minni, borið saman við
stórtölvurnar. Hins vegar gerir notkun tölvu
mögulega samkeyrslu á upplýsingum og er
þannig hægt á augabragði að fá lista t.d. yfir
einstaklinga, sem eru haldnir ákveðnum
sjúkdómi. Slíkt var nánast ekki mögulegt
áður með handvirku kerfi sökum þess hve
tímafrekt það var.
Það má hugsa sér, aðt.d. þeir sem hafameð
ráðningar starfsmanna að gera, gætu gert sér
mat úr slíkum upplýsingum. Hættan á
upplýsingaleka er alltaf fyrir hendi og
nauðsynlegt er að við höldum vöku okkar.
Lbl: Nefndar eru viðkvæmar upplýsingar.
Guðmundur Sigurðsson: Þú vannst með þetta
um árabil á Egilsstöðum og þróaðir upplýs-
ingakerfi. Olli þetta vandkvæðum hjá ykk-
ur, breytingin yfir í þetta nýja skráningar-
form, frá því að handskrifa á lappa, eins og
menn gerðu áður?
Guðmundur Sigurðsson: Það var viss tor-
tryggni hjá sjúklingum fyrst í stað, þegar
fréttist, að nú væri farið að skrá á tölvu upp-
lýsingar um samskipti þeirra við lækna og
annað heilbrigðisstarfsfólk. Hins vegar var
þessi tölvunotkun lítið áberandi og er enn.
Það eru ekki tölvuskermar inni á viðtalsher-
bergjum og upplýsingarnar eru skráðar í
venjulega sjúkraskrá, pappírssjúkraskrá. Þar
eru skráð á kerfisbundinn hátt lykilatriði, sem
hægt er bæði að vinna úr ýmsar tölfræðilegar
upplýsingar og eins er hægt að leita í
sjúkraskrársafninu eftir þessum lykilorðum.
Það er kannski fyrst og fremst þetta, sem
svokölluð Egilsstaðarannsókn beindist að,
það var að reyna að finna og skipuleggja
skráningu á lykilorðum til notkunar í
sjúkraskrám, á sama hátt og menn skrá
bækur í bókasöfnum.
Ég held að það sé þörf ábending hjá Bárði,
að hættan sé þaðan af meiri, að upplýsingar,
sem ekki á tala um, berist út, þeim mun fleiri
sem um þær fjalla.
Nú er gamla þagnarskyldan í Hippokrates-
areiðnum ekki orðuð þannig, að menn megi
ekki segja eitt eða neitt um samskipti þeirra
við sjúklinga, heldur vísar hún til þess, að
þögn á að vera um það, sem ekki ætti að tala
um. Það er því læknisins að meta það, hvað
það er, sem ekki má tala um.
Auðvitað er það svo að algjör þagnarskylda
um allt, er í fyrsta lagi óframkvæmanleg og í
öðru lagi er stundum hægt að segja meira með
því að neita að segja yfirhöfuð neitt, þannig að
þetta er í sjálfu sér ekki einfalt.
Það hefur ekki reynt á þessi vandamál í
sambandi við þessa skráningu á Egilsstöðum.
Þó hefur kannski reynt á það í þeim skilningi,
að þegar byrjað var á þessari skráningu, þá
voru uppi tvær stefnur hvernig ætti að standa
að henni.
Önnur var stórtölvustefna, sem var