Læknablaðið - 15.02.1986, Blaðsíða 36

46
LÆKNABLAÐIÐ
DDD/
100 IB
Mynd 2. Samanburður á notkun lyfja gegn sýkingunt
(lyfjaflokkar J 01 og J 03) á Norðurlöndunum. Spítala-
notkun Finna er ekki meðtalin. (Heimild: Norrœna
lyfjanefndin).
árlega tugum milljóna króna. Okkur er því
mikill vandi á höndum, sem heilbrigðisyfir-
völdum og læknum ber skylda til að snúast
gegn á viðeigandi hátt.
HUGSANLEGAR ORSAKIR
1. Óskir og ásókn sjúklinga. Athuganir hafa
sýnt, að aðgengi íslendinga að læknum er
mun meira en víðast hvar annars staðar (5,7,
14, 15). Líklegt er, að þeir, sem fá smávægi-
legar sýkingar, venjist smátt og smátt á að
leita læknis hið fyrsta, í stað þess að bíða og
láta kvillana batna af sjálfu sér, eins og veiru-
sóttir og raunar langflestar sýkingar gera. Ef
sjúklingur fær alla jafna lyfseðil í hendur við
smákvillum sínum, fær hann staðfestingu á
því, að rétt hafi verið að leita læknis. Venst
hann þannig af því að bjarga sér á eigin spýtur,
nema viðkomandi læknir kappkosti að fræða
sjúklinga og tali við þá eins og fullorðið fólk.
Sýkingar eru langalgengasta orsök veik-
indavottorða til vinnuveitenda, en velflestum
launþegum ber skylda til að hafa samband við
lækni strax á fyrsta fjarvistadegi. íslendingar
eru almennt vinnufúsir og eru enn sem komið
er, tregir til að bæla flet sín og vera fjarvistum
frá vinnu, sé annars nokkur kostur. Þar sem
lífsstíll íslendinga er nokkuð hóflaus, kemur
tekjumissir vegna veikinda sér illa fyrir þá,
sem teflt hafa djarft varðandi fjármálaskuld-
bindingar. Ódýr sýklalyf þykja því hinn
ágætasti valkostur fyrir þá, sem dregið hafa
þann lærdóm af ávísanavenjum lækna sinna,
að hægt sé að lækna kvef og aðrar umferða-
pestir með lyfjaáti.
2. Ófu/komin starfsþjálfun lcekna. Drýgstur
hluti af sýklalyfjaávísunum er líkast til frá
heimilislæknum og mismunandi reyndum
staðgenglum þeirra kominn. Beini ég
umræðunni því í þá átt, enda þótt háls- nef og
eyrnalæknar og barnalæknar séu líka drjúgir
við skriftirnar. Áætlað er, að 15-20% sýkla-
lyfjanotkunar fari fram á sjúkrahúsum.
Áður hefur verið vikið að þeirri gömlu
siðvenju eða rítúali að ljúka læknisviðtali
með því að afhenda sjúklingi lyfseðil, rann-
sóknarbeiðni eða tilvísun.
Hugmyndafræðingar heimilislæknis-
fræðinnar hafa bent á nauðsyn þess að gera
læknanemum ljóst fánýti þessa rítúals og
kynna þeim atferlisfræðilega þætti læknis-
viðtals og eðli tjáskipta og kenna þeim að
leggja heildrænt mat á allt ástand sjúklingsins
og aðstæður. Einkar mikilvægt er að gera sér
grein fyrir raunverulegu erindi skjólstæðings-
ins og koma honum til að fjalla um kjarna
málsins, fremur en hengja sig eingöngu í þau
atriði, sem hann tilgreinir sem erindi sitt. Með
því að tileinka sér þessa afstöðu og viðeigandi
tjáskiptatækni, getur læknirinn fremur gefið
af sjálfum sér og eflt þannig sjálflækn-
ingargetu sjúklingsins; vakið upp lœkninn í
honum. Geta slík vinnubrögð dregið verulega
úr óþarfa útgáfu lyfseðla, rannsóknarbeiðna
eða tilvísana.
Það er einkar mikilvægt fyrir alla Iækna-
nema og kandídata, sem hefja störf á heilsu-
gæzlustöðvum, læknastofum eða bæjarvökt-
um, að hafa grundvallarinnsýn í ofangreind
atriði, því íslenzkum heimilislæknum mætir
daglega flaumur sjúklinga með mjögóveruleg
einkenni (subklínískar kvartanir), sakir þess
hve auðvelt er að komast til læknis hér á landi.
Er þá einkar brýnt að láta ekki hugfallast, þótt
erfitt sé að nafngreina sjúkdóminn hverju
sinni. Mikilvægt er að sjá hlutina í réttu
samhengi, fá heildrænt yfirlit og einnig að