Læknablaðið - 15.10.1987, Blaðsíða 14

320
LÆKNABLAÐIÐ
Eins hefur verið bent á samsvörun á áfengisneyslu
og tíðni skorpulifrar á mismunandi tímabilum í
sama landinu, svo sem greinileg lækkun á tiðni
sjúkdómsins á stríðsárunum í Frakklandi, þegar
áfengi var þar skammtað og hraða aukningu eftir
1947. Þessi regla er þó engan veginn algild og
kemur þar margt til. Áfengisneysla miðað við
höfðatölu sýnir okkur ekki, hvort mikil neysla sé
vegna mikillar drykkju fárra einstaklinga eða
hóflegrar drykkju margra. Reglan skýrir heldur
ekki, hvers vegna skorpulifur á íslandi verður
sjaldgæfari, enda þótt heildarneysla áfengis fari
vaxandi. Þetta virðist þó ekki vera einsdæmi.
Nýlega birtar tölur frá Bandaríkjunum sýna, að
áfengisneysla fór stöðugt vaxandi fram til 1982,
en dánartala skorpulifrar af völdum
áfengisdrykkju hefur farið lækkandi síðan 1973.
Við faraldsfræðilegar athuganir á sambandi
áfengisneyslu og skorpulifrar veldur það einnig
erfiðleikum, að skilgreining á áfengissýki er háð
félagslegum kringumstæðum og
menningarástandi hvers lands.
Höfundar vitna í þá íslensku lækna, sem mest
hafa kynnt sér áfengismál hér á landi og benda á
þá skoðun Tómasar Helgasonar, að þrátt fyrir
lága heildarneyslu íslendinga sé áfengissýki ekki
mikið sjaldgæfari hér en á Norðurlöndunum.
Ennfremur benda þeir á það álit, að
drykkjuvenjur margra þeirra íslendinga, sem
nota mikið áfengi, eru að því leyti öðru vísi en
annars staðar, að áfengissjúklingar hætti drykkju
i lengri eða skemmri tíma og telja höfundar að
þetta sé sennilega meginskýringin á hinni lágu
tíðni. Undirritaður hefur í 'allmörg ár búist við
fjölgun sjúklinga með skorpulifur í þeirri
órökstuddu trú að fleiri íslendingar neyti áfengis
daglega en áður var. Sem betur fer reynist þetta
rangt.
Önnur skýring höfunda er, að á íslandi búi
drykkjumenn við betra næringarástand og
félagslegar kringumstæður en í öðrum löndum.
Vissulega hafa menn bæði fyrr og síðar velt mikið
fyrir sér þýðingu góðs næringarástands til þess að
fyrirbyggja lifrarskemmdir af völdum
áfengisneyslu og varla eru öll kurl komin þar til
grafar ennþá. Til dæmis hefur undirritaður
nýlega rekist á niðurstöður mataræðisrannsókna í
nokkrum löndum, þar sem komist var að þeirri
niðurstöðu, að fæði sem er ríkt af kólesteróli og
mettaðri fitu veiti frekar vernd gegn skorpulifur
en það fæði sem kemur sér best fyrir hjarta- og
æðakerfið.
Þótt ennþá sé margt á huldu um það hvers vegna
sumir drykkjumenn fá skorpulifur og aðrir ekki
skal undir það tekið, að hvort tveggja, gott
næringarástand og tímabundið bindindi
drykkjumanna hafa þýðingu til að aftra
alvarlegum lifrarskemmdum þeirra. Æskilegt
væri að halda áfram könnun á nýgengi og
sjúkdómsferli skorpulifrar með framsýnni
rannsókn og taka þá helst fyrir allt landið.
Skilyrði til slíkrar könnunar eru betri hér en víða
annars staðar, eins og höfundar benda á. Ætti að
vera mögulegt að kanna með nákvæmari hætti
matarvenjur og áfengisneyslu þeirra, sem fá
skorpulifur og jafnframt kanna mögulegar
orsakir aðrar en áfengisneyslu. Með auknu
framboði á meðferðarstofnunum og aukinni
þátttöku áfengissjúklinga í meðferð ætti að vera
mögulegt að safna nákvæmum upplýsingum um
áðurgreind atriði þeirra, sem sýna
byrjunareinkenni lifrarsjúkdóms og gæti hér
orðið um verðmæta upplýsingasöfnun að ræða.
Tómas Árni Jónasson