Læknablaðið - 15.02.1988, Blaðsíða 29

LÆKNABLAÐIÐ
51
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafélag íslands og
Læknafélag Reykjavíkur
74. Árg. - FEBRÚAR 1988
MEÐFERÐ
KRAN SÆÐ ASTÍ FLU
Kransæðastífla og hjartadrep
Nú eru liðin 75 ár síðan Herrick lýsti fyrstur
manna bráðu hjartadrepi (1). Hann kallaði það
ekki hjartadrep heldur skyndilega
kransæðastíflu. Um nokkurt skeið voru uppi
efasemdir um að hjartadrep stafaði af
kransæðastíflu. Davies og Thomas rannsökuðu
nýlega 100 sjúklinga, sem dóu fyrirvaralaust eða
innan sex klukkustunda frá upphafi brjóstverkja
og höfðu 75% þeirra þrengsli í kransæð (2).
Kransæðarnar voru kvikmyndaðar og
þverskornar með þriggja millimetra bili. Segar
fundust hjá 74 og skellusprunga (plaque fissure)
hjá 21, en ekkert slíkt hjá 100 manna
viðmiðunarhóp sem dó um svipað leyti.
Kransæðamyndatökur hjá sjúklingum með brátt
hjartadrep hafa leitt í ljós, að æðarnar eru oftast
stíflaðar í upphafi en geta opnast aftur með hjálp
segaleysandi efna í líkamanum.
Streptókínasi - segaleysandi lyf
Á undanförnum árum hefur streptókínasi verið
notaður til að leysa upp sega í kransæðum og
hefur þeirri aðferð verið beitt á sjúkrahúsum í
Reykjavík og á Akureyri (3). Langstærsta
rannsóknin á árangri streptókínasameðferðar er
ítölsk, svonefnd Gissirannsókn, sem tók til 11.806
sjúklinga með kransæðastíflueinkenni, sem
höfðu staðið skemur en fjórar klukkustundir.
Þeim var skipt af handahófi í tvo hópa (4). Annar
hópurinn fékk 1,5 milljón eininga streptókínasa í
æð á einni klukkustund en hinn ekki. Mikill
munur var á hópunum, sérstaklega þeim hluta
sjúklinganna sem höfðu haft einkenni skemur en
þrjár klukkustundir, en hjá þeim leiddi
streptókínasameðferð til 23% lækkunar á
dánartíðni. Segaleysandi meðferð getur einnig
dregið úr stærð hjartadreps. í
Western-Washington rannsókninni var
útstreymisbrot vinstra slegils 48% hjá þeim sem
fengu streptókinasa ef hann var gefinn
sjúklingum með hjartadrep í framvegg innan
þriggja klukkustunda frá upphafi einkenna (5),
en 37% hjá þeim sem ekki fengu lyfið.
Kröftugri segalosun (recombinant tissue
plasminogen activation)
Á síðastliðnum þremur árum hafa verið birtar
niðurstöður fjölda rannsókna þar sem
recombinant tissue type plasminogen activator
(rt-PA) hefur verið notað sem segaleysandi efni í
stað streptókínasa. Þetta prótín er náttúrulegt í
mönnum, hefur miklu sérhæfðari áhrif á
niðurbrot fíbríns en streptókínasi og veldur ekki
fíbrínleysingu í skömmtum sem notaðir eru í
segaleysandi meðferð við kransæðastíflu. Fyrsta
rannsóknin bar saman rt-PA og streptókínasa og
leiddi í ljós að kransæðin sem nærði
hjartadrepssvæðið var opin 75 til 90 mínútum
eftir lyfjagjöfina hjá 70% sjúklinga, sem fengu
plasminogen activator en hjá 55% sjúklinga sem
fengu streptókínasa, auk þess sem minni
blæðingarhætta var af rt-PA (6). f næstu
rannsókn var plasminogen activator borinn
saman við geðþóttalyf (7). í lok meðferðarinnar
voru kransæðar myndaðar og kom þá í ljós, að
sjúka kransæðin var opin hjá 61% sjúklinga, sem
fengu lyfið en aðeins hjá 21% þeirra, sem fengu
það ekki. Þessar niðurstöður hafa verið staðfestar
í rannsókn á 290 sjúklingum í Bandaríkjunum.
Þeir höfðu haft einkenni skemur en sjö
klukkustundir og var skipt af handahófi þannig
að annar hópurinn fékk rt-PA en hinn
streptókínasa í æð. Stífluð æð opnaðist hjá 62%
sjúklinganna sem fengu plasminogen activator en
hjá helmingi færri sem fengu streptókínasa og
dauðsföll fyrstu sex mánuðina voru einnig
helmingi færri hjá þeim sem fengu plasminogen
activator (8). í öllum þessum rannsóknum hefur
komið í ljós, að verulegu máli skiptir að
sjúklingar fái lyfið eins fljótt og kostur er. í
rannsókn í Michigan í Bandaríkjunum var lyfið
gefið á heilsugæslustöð að meðaltali 2,2
klukkustundum frá upphafi einkenna og við
myndatöku 90 mínútum síðar hafði lokaða
kransæðin opnast hjá 80% sjúklinga og
meðalútstreymisbrot vinstra slegils var 54% (9).
Ef þyrla þurfti að flytja lyfið til sjúklingsins eða
sjúklingurinn var fluttur á sjúkrahús liðu hátt í