Læknablaðið - 15.02.1988, Blaðsíða 47

LÆKNABLAÐIÐ
69
ljósmóðirin því er hún fylgdi henni heim »með
þökk og gleði«:
»Hún gat gengið með mér af spítalanum niður á
Mýrargötu 1, með því að hvíla sig tvisvar (á stól,
sem ég hélt á með mér).«
Þetta var þá sú lýsing sem til er af þeim
keisaraskurði sem annar er í röðinni, þeirra sem
vitað er um með vissu. Eins og áður sagði hafa
ekki fundist neinar frekari lýsingar á þessari
aðgerð í gögnum Landakotsspítala.
Víkjum nú sögunni norður til Akureyrar. Á
árunum 1918-22 skrifaði Steingrímur
Matthíasson greinaröð í Læknablaðið, sem hann
kallaði »Memoranda et memorabilia úr
fæðingapraxis«, sem allar eru stórmerkar
heimildir um framkvæmd fæðingarhjálpar á
íslandi á þeim árum. í sjöundu greininni, sem
birtist í Læknablaðinu 1920, lýsir Steingrímur
keisaraskurði, sem hann gerði á Akureyri árið
1911 og er sá með nokkurri vissu þriðji
keisaraskurðurinn hérlendis. Athyglisvert er, að 9
ár eru þá liðin frá aðgerðinni. Fer Steingrímur
í greininni nokkrum orðum um grindarþrengsli,
sem hann telur fremur sjaldgæf hér á landi,
kveðst aðeins hafa greint grindarþrengsl í sjö
skipti og að af börnunum hafi hann náð tveimur
andvana, eitt hafi komið líflítið og dáið nokkrum
klukkustundum eftir fæðingu en hin fjögur lifðu
og öllum konunum heilsaðist vel á eftir. í sex
skipti kveðst hann hafa notað töng. Af þeirri
reynslu fenginni segir Steingrímur:
»Hét ég því að ef ég aftur rækist á önnur eins
þrengsli, þá skyldi ég láta töngina liggja og leita
annarra ráða. Tækifæri til þess gafst mér sumarið
1911.«
Fer nú hér á eftir lýsing Steingríms á þessu tilfelli,
tekin úr fyrrnefndu Læknablaði:
»Það var tvítug kona hér á Akureyri, I. para.,
dvergvaxin, á stærð við 13-14 ára stúlku. Fann ég
það strax við rannsókn, að mikil ósamræmi var
með stærð barnshöfuðsins og grindarholsins. Það
var erfitt að komast að raun um grindarvíddina,
konan var svo viðkvæm, eins og gengur. Mér
mældist að conjugata vera hlyti að liggja milli 8
og 9 ctm. Ég hefi seinna farið þess á leit við
konuna, að fá að mæla grind hennar með
nákvæmni en var synjað þess.
Fyrstu 16 stundirnar frá byrjun fæðingar (sem
bar að á réttum tíma) gekk alt þolanlega.
Móðurmunninn smávíkkaði og var orðinn 2
fingurbreiddir að þvermáli, en þá sprungu himnur
og vatnið fór að miklu leyti. Nú beið ég í 20
klukkustundir. Hríðir voru reglulegar og miklar,
en mjög sárar, en engin útvíkkun framar. Hvirfill
lá fyrir og á honum töluverður fæðingarsveppur,
ekki verulega orðinn fastur í efra grindaropi.
Hríðirnar virtust aðgjörðalausar þó sterkar væru.
Konan var svefnlaus og kraftar hennar á þrotum.
Vending fanst mér ekki koma til greina, þar sem
vatn var farið, og í öllu falli næðist barnið þá ekki
lifandi. Hebosteotomia (þ.e. symphyseotomia)
gat komið til mála, en hana hafði ég heldur aldrei
séð, enda misjafn dómur á hana lagður, og ef hún
ekki kæmi að gagni þá yrði kephalotripsia slæm
viðbót. Þá væri eins gott að bíða rólega um stund
og gera síðan perforatio etc. En leiðinlegt var að
fórna frumburði. Ég gerði bæði manninum og
konunni grein fyrir, hvernig málið horfði frá
mínu sjónarmiði. Þau gáfu mér auðvitað öll ráð í
hendur, en konan gerði fremur að hvetja mig en
letja, hvað sem í húfi væri fyrir hana sjálfa.
Eftir mikla hugarkvöl, lestur í bókum mínum
(einkum Bumm: Ingerslev ætlaði þá sem fyr að
gera mig ærðan með sínum absolut og relativ
centimetra-hnitmiðandi indikationum o.s.frv.;
Eulenburgs Encyclopedie var staglsöm í
spursmálunum og stórleiðinleg), vóg ég í huganum
pro og contra. Embarras de choix. Það sem gerði
vandann í valinu var eiginlega mest, að vatnið var
farið og ég hafði explorerað þrisvar eða svo.
Jæja: jacta esto alea! Ég lét flytja skurðarborð og
áhöld frá spítalanum inn í borðstofu hjónanna og
gerði skurðinn með aðstoð þáverandi stud. med.
Jónasar Rafnar, hjúkrunarkonu og yfirsetukonu.
Skurður í miðlínu um 25 ctm. langur, nærri jafn
langt ofan við sem neðan við nafla. Uterus látinn
reisa sig úr sárinu og aðstoðarmaður greypa um
collum með tveim höndum. Þverskurður um
fundus ca. 12 ctm. Það blæddi mikið í bili, en
stöðvaðist fljótt um leið og barnið var dregið
fram, en það skifti engum togum. Og fylgjan
þrýstist fram viðstöðulaust eftir að skilið var á
milli. Barnið var með góðu lífi.
Legsárið saumaði ég með silki, nokkrum djúpum
saumsporum niður að mucosa, og mörgum
grynnri sporum gegnum serosa og vöðva.
Peritoneum með katgut, en magálinn annars með
Heppnert saumsporum (fiskgut). Barnið var
fullburða og vóg 16 merkur.
Konunni heilsaðist ágætlega. Sárið greri pr.
primam og saumar teknir á 12. degi. Og ég var
mjög glaður.