Læknablaðið - 15.02.1988, Blaðsíða 46

68
LÆKNABLAÐIÐ
keisaraskurðarbarnsnauð fyren nú, en öllum kom
þeim um að ásamt, er þeir höfðu kannað skapnað
sængrkonunnar, að hún gæti ekki fætt, og væri
hér þvi eigi nema um það tvent að skipta að bæði
móðir og fóstr hlyti að deya eptir laung og mikil
harmkvæli hennar, eðr að ráðast þegar í
keisaraskurðinn til þess að stytta þjáningar
móðurinnar og bjarga lífi beggja ef svo vel gæti
tekizt. Skiptu þá læknarnir niðr verkum með sér,
hvað hver skyldi vinna þótt allir væri við:
Chastang og Dexier »cloroformiseruðu«
móðurina (gjörðu hana tilfinningarvana og
aflvana með »cloroform«), Dr. Hjaltalín gjörði
náraskurðinn, en Gísli Hjálmarsson gekk síðan til
og skar upp móðurlífið og varð móðirin þá léttari
að meybarni með fullu lífi og er vo 14 merkr í
laugatroginu. Þetta gjörðist um kl. 10-11 24. f.
mán. Voru umbúðir gjörðar um skurðarsárin,
leið þá smámsaman cloroforms vanmegnið af
móðurinni, og varð hún hress og heilsaðist eptir
öllum hætti allt fram á hina næstu nótt: en þá fór
hún að fá viðvarandi hóstakjöltr með ógleði, svo
nóttin varð henni ókyr og næðislitil, færðust fyrir
það úr lagi umbúðirnar og ýfðust sárin og máske
blóðrásin hið innra, þegar leið á sunnudaginn (25.
f. mán.) varð hún rænuskert og þar með allri
lífsvon lokið enda skildi hún við hið sama kvöld
undir náttmál. Barnið var skírt, að móðurinni
lifandi: Júlíana Margrét, og lifir enn og dafnar
eðlilega. 27. f.m. skáru þeir upp lík hennar,
landlæknirinn og báðir hinir frönsku læknar, og
sannaðist þá með líkskurðarrannsókninni, að
fæðingin hafði verið alveg ómöguleg. Barnið lifir
enn og hefir dafnað eðlilega til þessa.«
Eins og fram kemur í Þjóðólfsgreininni, lést
móðirin skömmu eftir aðgerðina og Vilmundur
getur þess að þarnið, Júlíana Margrét, hafi látist
rúmlega misserisgömul þann 31. desember 1865,
föðurlaust tökubarn á Hrísbrú í Mosfellssveit.
Enn ítarlegri dagbókarskýrsla, rituð á dönsku er
fyrirliggjandi um þessa aðgerð.
Byrjunin lofaði þannig ekki góðu, enda ekki um
neitt sjúkrahús að ræða í Reykjavík á þeim tíma
og ætlar Vilmundur Jónsson að aðgerðin hafi
verið gerð á heimili sjúklingsins, þ.e. í
Suðurbænum í Þingholtunum (líklega þar sem nú
er Þingholtsstræti 7), þar sem stúlkan var
niðursetningur. Annað sem teljast verður
sögulegt við þessa aðgerð, sem Vilmundur
Jónsson einnig bendir á, er það að öll rök hníga
að því, að þetta hafi verið fyrsta svæfing á íslandi
í sambandi við barnsfæðingu.
Líða nú 45 ár án nokkurra heimilda um
keisaraskurði á íslandi, og þó! Annar
keisaraskurðurinn sem gerður var á íslandi og
öruggar heimildir eru um, var gerður af Matthíasi
Einarssyni á höfuðdaginn 1910 á St. Jósefsspítala
í Reykjavík. Þessa keisaraskurðar er ekki getið í
heilbrigðisskýrslum, en hins vegar í aðgerðarskrá
frá því ári, sem enn er til á St. Jósefsspítala.
Matthíasi sjálfum hefur þannig ekki þótt ástæða
til að greina nánar frá þessari aðgerð, enda þótt
vitað sé, að þetta var fyrsti keisaraskurðurinn hér
á landi, þar sem móðir og barn lifðu af aðgerðina.
Þórunn Á. Björnsdóttir Ijósmóðir gaf, árið 1929,
út »Nokkrar sjúkrasögur« úr fæðingabók, þar
sem hún lýsir aðdraganda þessarar aðgerðar, en
sjúklingurinn var 36 ára gömul kona
barnshafandi í fyrsta sinn. Af lýsingunni verður
ráðið, að um algjör grindarþrengsli hafi verið að
ræða og þegar sex voru dægrin frá því að sóttin
hófst var konan flutt af Mýrargötu upp á
Landakotsspítala. Getur Þórunn þess, að tæpur
klukkutími var frá því að byrjað var að svæfa
konuna, þangað til allt var búið:
»Hjálpin var innifalin í því að Iæknirinn gerði
keisaraskurð á konunni. Það fyrsta sem sást af
barninu var vinstri mjöðmin og lærið. Læknirinn
tók fyrst í fót og sveigði hann út, þar næst
sitjandann og hinn fótinn og svo áfram kroppinn.
Handleggjunum var hjálpað fram líkt og við
niðurkroppsstöðu. Höfðinu var erfitt að ná, og
það sem olli því mun hafa verið að höfuðið hafði
fest sig í efra opi grindarinnar, að samdrættir
voru í leginu og að skurðurinn var heldur litill fyrir
höfuðið. Skurðurinn var þá stækkaður ofurlítið
og þá losnaði höfuðið við næsta átak og barnið
fæddist um þennan nýja fæðingarveg gjörðan af
læknishöndum. Ég tók á móti blessuðu barninu
þegar það kom. Það var táldautt, en lifnaði þó
innan skamms við, við bað, sveiflur, nudd og við
það að sjúga upp úr því. Það voru mér unaðsrík
hljóð þegar Guð gaf okkur að það mátti vitna um
líf í blessuðu litla brjóstinu. Lof og þökk sé
góðum Guði fyrir líf þeirra beggja. Strax eftir að
barnið var komið tók læknirinn fylgjuna sem lá
efst í leginu aftan til. Því næsta var secale dælt í
læri konunnar til þess að örfa samdrætti. Svo
voru slæður sem eftir voru í leginu teknar og
þerrað allt blóð. Að því loknu var allt saumað
vandlega saman. Síðan var blessuð konan borin
upp á háaloft sofandi, en hún vaknaði skömmu
síðar og hafði þá furðu litlar þrautir.«
Eftir þriggja vikna legu á Landakotsspítala lýsir