Læknablaðið - 15.01.1989, Blaðsíða 28

20
LÆKNABLAÐIÐ
mjólkurgjafir í barnaskólum af hálfu skólafélags
barnakennara. Fyrir árið 1933 er áætlað að að
verja kr. 19.000 í heilbrigðiseftirlit og
tannlækningar, kr. 15.000 í matargjafir og kr.
3.000 til leikfimi vegna hryggjskekkju eða alls
37.000 krónum af 135.000 króna kostnaði utan
kennaralauna eða 27,4<7o og fer þvi þessi
kostnaður hækkandi. Kennaralaun eru svipuð og
annar heildarkostnaður, það er 130.000 krónur.
Árið 1932 er ráðinn sérstakur sundkennari við
sundlaug Austurbæjarskólans, Vignir Andrésson,
en eins og vitað er hafði sundkennsla farið fram
um langan tíma við Sundlaugarnar í Reykjavík.
Sumarið 1933 er farið fram á að gerður verði
sérstakur samningur við skólalækna. Þrem árum
seinna voru lögð fram drög að erindisbréfi fyrir
skólalækna og gerð tillaga um sérstakt
skoðunargjald, kr. 2,50, fyrir barnið. Hér er að
finna upphafið að samræmdum
skólaskoðunarspurningum og samræmdu mati á
kvillum skólabarna. Sama ár var ályktað um
matgjafir við barnaskólann eins og raunar á
hverju hausti í sambandi við fjárhagsáætlun.
Fyrir skólaárið 1934 voru útgjöld til
heilbrigðismála áætluð 27% af öllum útgjöldum
skólanna fyrir utan laun kennara. Vorið 1934 var
lögð fram tillaga kennara um eftirlit með
veikluðum börnum sem einnig fari fram yfir
sumartímann. Hér er um að ræða fyrstu
hugmynd um gæslunemendur sem síðar fengu
fastari sess í skólaskoðunarkerfinu.
Þetta sama vor 1934 fara skólalæknar fram á
sérherbergi fyrir starfsemi sína við skólana. Ekki
er talið fært að nota sama herbergi og tannlæknir
til almennrar skólaskoðunar. Þetta sama ár falast
skólalæknar eftir því í bréfi til nefndarinnar, að
stofnaður verði heimavistarskóli fyrir veikluð
börn eða aðstaða til slíkrar heimavistar í
Laugarnesskólanum, sem nú var í byggingu við
Reykjaveg og skyldi byggingu skólans vera hagað
í samræmi við það.
Árið 1935 hófst svo þessi starfræksla í hinum nýja
skóla, það er eins konar sjúkradeild, undir
forstöðu Vigdísar Blöndal, sem hafði áður fengið
styrk til að kynna sér slíka starfsemi í
heimavistarskólum í Danmörku. Hinn 5. október
þetta ár beinir skólanefndin þeirri ósk til
bæjarráðs að mjólkur- og lýsisgjafir skyldu
hefjast í barnaskólanum hið fyrsta. Hér er í fyrsta
skipti á skólanefndarfundum minnst á lýsisgjafir í
skólanum.
Eins og fram kemur í gjörðum skólanefndar, þ.e.
fundagerðabókunum, eru frá árunum 1920-1939
flestir aðalþættir skólaeftirlits þegar komnir fram
í lok fjórða áratugarins. Beinar tilvitnanir í
skólanefndarfundagerðir eru gerðar af
marggefnu tilefni sem er miskilningur síðari tíma
manna á ársetningu ýmissa þessara
byrjunaratriða, svo sem skólalæknis,
skólahjúkrunarkonu o.fl. Þegar hér er komið við
sögu eru skólarnir í Reykjavík orðnir fimm
talsins, sumir mjög fámennir og afskekktir, til
dæmis Viðeyjarskóli með 14 börn og
Seltjarnarnesskóli með 50 börn. Hinir skólarnir
eru stærri, Skildinganesskóli með 264 börn,
Miðbæjarskóli 1.779 börn, Laugarnesskóli 327
börn og Ausurbæjarskóli 1.809 börn. Alls eru því
hér 4.243 börn sem árleg skólaskoðun nær til.
Skólalæknar þessa tíma hafa séð erfiðleika á að
fá fullkomlega samræmdar niðurstöður úr
skólaskoðunum og höfðu því fengið samþykkt
erindisbréf. Samræmdar aðferðir og tæki nægðu
þó ekki fyllilega til þess að tryggja fullt samræmi
í niðurstöðum því að mat sjúkdómseinkenna vill
verða einstaklingsbundið og erfitt um stöðlun eins
og átti eftir að koma í ljós.
í fræðslulögum nr. 94/1936 segir í 27. grein:
Lækniseftirlit með heilbrigði skólabarna og
kennara og hollustuháttum skólanna skal haga
eftir því sem fræðslumálastjórn ákveður í
samráði við heilbrigðisstjórn (sbr. reglugerð nr.
50/1944 hér á eftir).
Þess má ennfremur geta hér, að fyrstu rannsóknir
á mataræði skólabarna hóf Baldur Johnsen í
Laugarnesskóla veturinn 1938-1939 eins og um
getur i Læknablaðinu 1941 þar sem niðurstöður í
Reykjavík og annars staðar eru raktar. Sams
konar rannsókn gerði Manneldisráð 1977-1978,
samanber fylgirit með Heilbrigðisskýrslum 1981.
Tímabilið 1940-1959. Ný lög og reglugerðir vísa
veginn til framtíðarinnar
Á fyrsta ári þessa timabils eru sett ný lög um
stjórn íþróttamála nr. 25/1940. Þar er gert ráð
fyrir framkvæmdastjórn i höndum íþróttafulltrúa
ríkisins til aðstoðar fræðslumálastjórn í
framkvæmd íþróttamála sem segja má, að sé einn
af hyrningasteinum líkams- og heilsuræktar.
Með reglugerð nr. 50/1944 eins og fyrr er drepið
á, er málum þessum komið i enn fastara form og
þá ákveðin kennsla í heilsufræði i barna- og
unglingaskólum.
í fyrstu árbókum Reykjavíkur árin 1940 og 1945,
einkum þó 1940, er gerð grein fyrir þróun