Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Side 23

Árlegur
1920 1930 meðalvöxtur
1. Verg þjóðarframleiðsla
1.1 Verðlag hvers árs, m.kr.
1.2 Verðlag ársins 1945, m.kr.
219,7 204,9
410,4 731,6 5,9%
2. Meðalmannfjöldi ársins,
þús. manns
93,6 107,5 1,4%
3. Verg þjóðarframleiðsla
á mann, verðlag 1945, kr.
4.382 6.806 4,5%
Samkvæmt þessu óx þjóðarframleiðslan verulega þetta tímabil eða um tæp 6% að
meðaltali ár hvert. Þetta er meiri vöxtur en nokkurt annað tímabil af þeim fimm sem
hér eru skoðuð. Mikill vöxtur var í framleiðslunni fram til ársins 1925 en það ár varð
nokkur samdráttur en hans gætti þó enn frekar á árinu 1926 þegar þjóðarframleiðslan
dróst saman um 8%. Aftur á móti varð verulegur vöxtur á árinu 1927 eða um 13,7%.
1.4.5 Árin 1930-1939
Heimskreppan sem hófst í Bandaríkjunum haustið 1929 setti mark sitt hér sem
annars staðar á allt þetta tímabil.
Um gengismál tímabilsins er fjallað í fyrri kafla, en á þessu tímabili var gengis-
skráning óraunhæf, frá 1932 og út allt tfmabilið var bæði inn- og útflutningur háður
leyfum stjómvalda. í stríðsbyrjun var tenging íslensku krónunnar við sterlingspundið
afnumin, en síðan tekin upp á ný eftir hemámið 1940 og hélst sú skipan mála til 1950.
í apríl 1939 var gengi krónunnar fellt gagnvart sterlingspundi og þar með öðmm
myntum. Við þá gengislækkun hækkaði verð erlends gjaldeyris um 22%.
Fiskiskipastóllinn minnkaði nokkuð, þannig fækkaði togumm úr 42 í 36 og allur
fiskiskipaflotinn minnkaði úr 27,777 brúttólestum í 26,432 brúttólestir, enda minnkaði
skráður afli úr 417,300 tonnum í 306.900 tonn þrátt fyrir verulega aukningu síldarafla.
Mikið verðfall varð á saltfiski, sem síðan um aldamót hafði verið aðalútflutningsvaran,
og þá sérstaklega eftir að borgarastyrjöld braust út á Spáni árið 1936. En á Spáni hafði
verið aðalmarkaðurinn. Reynt var að mæta þessu á tvo vegu, annars vegar með
aukningu hraðfrystra afurða, sem þó náðu aðeins um 3% heildarverðmætis útflutnings
í lok tímabilsins. En mest áhersla var þó lögð á að efla sfldveiðar og sfldariðnað, bæði
söltun og mjöl- og lýsisvinnslu. Ríkið hafði forgöngu um byggingu þriggja stórra
sfldarverksmiðja, en auk þess voru nokkrar minni verksmiðjur byggðar eða keyptar af
útlendingum. Sfldarafli jókst úr 72.500 tonnum árið 1930 í 206.600 tonn árið 1937 en
var 1939 kominn niður í 134.600 tonn.
Kreppan hafði gífurleg áhrif á landbúnað um allan heim. Ástæður þessa voru ekki
síst þær að kindakjöt sem hafði verið flutt út í nokkmm mæli féll mjög í verði á
erlendum mörkuðum. Árið 1934 var sett löggjöf um verðlag búvöru sem leysti
landbúnaðinn að mestu úr sambandi við markaðsöfl. Þannig var lagt sérstakt verð-
jöfnunargjald á kjöt, sem selt var á föstu verði innanlands og fór gjaldið til uppbóta
á útflutt kjöt. Mjólkurvömr, sem sáralítið voru fluttar út, hækkuðu hins vegar ekki á
innlendum markaði. Svokölluð jarðræktarlög sem sett voru 1923 höfðu veruleg áhrif
21