Sveitarstjórnarmál - 01.09.1945, Side 24

70
SVEITARSTJÓRNARMÁL
Starfsemi þingsins er hugsuð þannig,
að fyrst þegar þingið kemur saman, séu
kosnir forsetar og starfsmenn, síðan
gangi þingið í deildir eftir því, sem ráð-
gert er í gr. og ráðgert var frá fyrstu tíð,
aðallega eftir stærð sveitarfélaganna. Og
þessar deildir kjósi sér svo sína sérstöku
forseta og ritara. Sá, sem vill hera mál
fram á þingi eða tillögu, á að leggja slíkt
fyrir einhvern þessara þriggja forseta. En
allir forsetarnir ákveða svo í sameiningu,
hvort málið eigi að bera upp fyrir sam-
einað þing eða í annarri hvorri deildinni.
Varði málefnið öll sveitarfélögin, skal
reglan vera sú, að það komi fyrir samein-
að þing. Ef það varðar einungis sum, t. d.
eingöngu bæina, kemiir það fyrir bæjar-
deildina, en ef eingöngu hreppana, þá fyr-
ir hreppadeildina. Ef einhver er óánægð-
ur með, fyrir hvaða deild mál er lagt,
eða telur það mál sameinaðs þings, getur
sá hinn saini skotið því til úrskurðar
landsþings til úrslita. Þetta er í megin-
atriðum það sama og ráðgert var í upp-
haflega frumv., en sett heldur skýrar
fram, og það frávik gert, að það eru for-
setarnir allir þrir, sem fyrst kveða upp
úrskurð sinn. Það er gefinn hlutur, að ef
einhver telur sig ofurliði borinn og gerir
ágreining varðandi það, hvaða aðili eigi
að fjalla um mál, þá getur sá aðili alltaf
komið sínu séráliti fram. Við skulum
segja, að bæirnir teldu, að hrepparnir
með atkvæðamagni sínu létu mál koma
fyrir sameinað landsþing, en bæirnir
teldu, að það ætli að koma fyrir sína
deild, gætu hæirnir komið sínu séráliti
fram. En það er líka greinilegt, að ef
hreppar eða bæir misnota aðstöðu sina til
að hlanda sér í mál, sem þeim í raun og
veru koma ekki við, þá er öllu sambandi
hætt. Þá eru i raun og veru starfsskilyrði
sambandsins úr sögunni, vegna þess að
sambandið hvílir á því, að sanngirni riki
á háða bóga og enginn reyni að taka sam-
bandið í sína þjónustu fvrir sin sérmál-
efni. Það má segja, að það geti verið viss
hætta í því fólgin fyrir hreppa og kaup-
staði, að sameinað þing skeri úr, hvar
mál eigi að hljóta meðferð, þannig að
meiri hlutinn fari að blanda sér i mál,
sem honum kemur ekki við. En hættan er
þá svo mikil, að meiri hlutinn misnoti
aðstöðu sína yfirleitt og þar með sprengi
sambandið með augljósu ofbeldi og rang-
læti. En við töldum hættuna á ofbeldi í
slíkum einstökum atriðum ekki geta ver-
ið svo mikla, vegna þess að viðurlögin
eru það afdrifarik, það, að líf sambands-
ins liggur við, að enginn reyni að nota
það á slíkan veg. Sannleikurinn er sá, að
því meir sem við ræddum þetta i nefnd-
inni, urðu allflestir sammála um, að það
væri erfitt oftast nær að gera sér grein
fyrir því, hvort mál varðaði eingöngu sum
sveitarfélögin, en ekki öll. Það er auðvitað
hægt að hugsa sér slík tilfelli. Við skul-
um tiltaka æðstu stjórn bæjarfélaga með
sinn mikla starfsmannafjölda. Kæmi frv.
um það málefni á þing, er ljóst, að það er
mál, sein hreppana varðar ekki. Og ef
bæirnir ætluðu að fara að skipta sér af,
hvaða þóknun oddvitar fengju fyrir sitt
starf, er Ijóst, að bæina varðar það ekki.
En ég held við höfum talið flest mál
varða öll sveitarfélög meira og minna, og
því séu mestar líkur til, að þingið muni
starfa að mestu leyti sameinað. En þó er
þetta atriði, sem ekki er hægt að gera sér
fulla grein fyrir fyrirfram. Og við álít-
um rétt að halda skiptingunni eins og
gert var ráð fyrir, vegna þess að reynslan
erlendis sýnir, að nauðsvnlegt er að hafa
hana, og meira að segja enn þá ríkari.
Því að þar eru samböndin höfð tvö eða
fleiri.
Varðandi stjórnarkosninguna þótti
okkur sérstaklega heppilegt að láta hrepp-
ana annars vegar og kaupstaðina hins
vegar kjósa sína menn, en sameinað
landsþing hins vegar forsetann, lil þess
að skapast mætti fullkomið jafnrétti og
jafnræði allra aðila.
Eins og menn sjá, eru í þessum breyt-
ingartillögum við 8. og 9. gr. ekki neinar
meginefnisbreytingar, heldur eingöngu á-
kvæði, er gera nokkru ljósarenáður grein
fyrir, hvernig farið verður að, ef ágrein-