Sveitarstjórnarmál - 01.09.1945, Blaðsíða 41

SVEITARSTJÓRNARMÁL
87
ið sin sérstöku lög, þegar hann hefur
verið stofnaður. Þetta fyrirkomulag er
fvrir löngu úr sögunni annars staðar,
allir kaupstaðir hafa í aðalatriðum sam-
eiginlega löggjöf, alveg eins og er hér á
landi um hreppsfélögin. Og allir, sem
koma nálaegt þessum málum, sjá strax,
að það er kannske einn kaupstaður hér á
landi, Reykjavík, sem ekki gæti haft sömu
grundvallarlög og aðrir kaupstaðir, og þó
er ég í vafa um það. Osló, höfuðhorg Nor-
egs, sem stærri er miklu en Reykjavík,
er stjórnað eftir nákvæmlega sömu lögum
og öðrum kaupstöðum Noregs.
Annað höfuðatriði i athugun okkar
skyldi vera það að finna lausn á því,
hvernig skipa mætti daglegri fram-
kvæmdastjórn í stórum hreppsfélögum,
svo sem kauptúnum, því að starf oddvita
hefur vaxið svo mjög, einkum í stærri
kauptúnum, að ómögulegt er að gegna því
sem aukastarfi eftir núverandi fyrirmæl-
um sveitarstjórnarlaganna. Þau gera ráð
i'vrir litilli borgun fyrir starfið, og þó að
fá megi með samþykki sýslunefndar
undanþágu frá þeim ákvæðum, er ekki
heimilt að ráða sérstakan mann til
starfsins. Það verður jiess vegna ein-
hver maður í viðkomandi sveitarstjórn
að taka að sér starfið, nema á þeim
stöðum, jiar sem Aljiingi hefur sett sér-
stakan lögreglustjóra. Ráða má bót á
jiessu á svipaðan hátt og gert er erlendis,
með því að heimila þessum sveitarfélög-
um að ráða sér framkvæmdastjóra eða
ráðsmann — eins konar bæjarstjóra —,
sem ekki jiarf að vera í hreppsnefnd.
Fram úr þessu hefur gengið vel að ráða
í nefndinni, og kaflarnir um bæjarstjórn-
ir og hreppsnefndir í kauptúnum munu
ekki valda miklum ágreiningi og gætu
legið fyrir fljótlega. En jiað er eitt höfuð-
atriði, sem AÚð höfum staldrað við, og ég
skal segja strax, að það er frá minu sjón-
anniði langþýðingarmesta atriðið í end-
urskoðun sveitarstjórnarlaganna. Það at-
riði er, að sýslan, sem einn liður í sveitar-
stjórnarkerfinu, er orðin úrelt. Sýslurnar
hafa farið inn á þá braut að koma af sér
flestum verkefnum sinum, sem nokkru
máli skipta. En upphaflega höfðu þær
mörg og margþætt verkefni. Löggjafar-
valdið hefur farið likt með þær og sveit-
arfélögin, — ekki tryggt þeim neinar
tekjur. 1 sveitarstjórnarlögunum er enginn
tekjustofn handa sýslufélögunum, nema
sá, að þeim er leyfilegt að leggja á hreppa
eins konar útsvar, sem vitanlega er ákaf-
Jega litilfjörlegur tekjustofn, ef þeim er
ætlað nokkurt verulegt verkefni. Þess
vegna hafa sýslurnar beinlínis ýlt af sér
öllu, sem á þeim hvíldi samkvæmt sveil-
arstjórnarlögunum áður fyrr. Þess vegna
mega sýslurnar nú orðið heita aðeins
nafnið lómt. Þess vegna er því nú orðið
um að ræða sveitarfélög, hreppa og kaup-
slaði, annars vegar og svo ríkisstjórnina
og Alþingi hins vegar. Af þessari þróun
hel'ur leitt það hér á landi, að ekki er til
lengur það millistig í sveitarstjórnarmál-
um, sem til er i öllum öðrum löndum og i
Danmörku kemur fram í ömtunum, í Nor-
egi í fylkjunum og í Svíþjóð í lénunum.
Sýslurnar áttu að vera tilsvarandi sveit-
arstjórnartæki hér, en þær eru nú að
kalla má úr sögunni. Mér sýnist því, að
ekki sé um annað að gera en á einhvern
hátt að leggja niður sýslurnar sem lið í
sveitarstjórnarkerfinu og taka upp í
þeirra stað eitthvað annað, sem betur
hentar hér. Menn hafa ekki gert sér svo
ljóst sem skyldi, hvert stefnir í þeirri
þróun, sem nú fer hér fram, þegar þetta
millistig þurrkaðist út og hrepparnir og
kaupstaðirnir tóku við því, sem þeir gátu,
frá sýslunefndunum, en ríkið við hinu.
Hér i Iandinu hefur nú um langa hríð
farið fram þróun, sem stefnir í þá átt að
íjarlægja öll millistig og færa allt vald í
hendur Alþingis og ríkisstjórnar. Þetla
hefur gengið mjög greitt í mörgum mála-
flokkum, og nú er komið að sveitarstjórn-
armálefnunum. Við sjáum þetta bezt með
því að athuga, hvernig málum yfirleitt er
skipað nú orðið. Tökum t. d. fræðslu-
málin. Yfir skólaskipulaginu hjá okkur
er einn fræðslumálastjóri og beint undir
honum skólanefndir hreppanna eða