Sveitarstjórnarmál - 11.06.1995, Blaðsíða 124

SVEITARSTJÓRNARMÁL
kaupstað og kosið í stjórn þess í viðkomandi bæjarfélagi. Tekjur
þeirra skyldu vera iðgjald meðlima og framlag annars vegar úr
ríkissjóði og hins vegar sveitarsjóði sem jafngilti 25% af greiddum
iðgjöldum frá hvorum. Sjúkrasamlögin voru burðarásinn í sjúkra-
tryggingakerfi okkar næstu áratugina.
Með lögunum var einnig stofnaður Lífeyrissjóður Islands sem
veitti elli- og örorkulífeyri. Jafnframt tóku framfærslulögin gildi,
sveitfesti var bundin lögheimili og yfirstjórn framfærslumála var
færð í hendur ráðherra, en heima í héraði var bæjar- og sveitarstjórn-
um falin yfirstjórn þessa málaflokks.
Lögin voru framkvæmd smám saman á næstu árum. Ákvæðin um
elli- og örorkutryggingar komu fyrst til framkvæmda ásamt ákvæð-
um um sjúkratryggingar í kaupstöðum. Ymislegt setti þó strik í
reikninginn; fjármagnsskortur framan af og stríðsárin í framhaldinu.
Engu að síður er talið að með lögunum um alþýðutryggingar hafi
ísland bæst í hóp þeirra ríkja sem búi við einna fullkomnasta trygg-
ingarlöggjöf og kallast velferðarsamfélög.
Allmargar breytingar voru gerðar á lögunum næstu áratugi. Árið
1972 var kveðið á um að sýslusamlög skyldu taka við hlutverki
héraða- eða hreppasamlaga. Kostnaður sjúkrasamlaga skyldi að
90% greiddur úr ríkissjóði en afgangur af sveitarsjóðum og skyldi
Tryggingastofnun ríkisins jafna framlagi þeirra niður á sveitarfélögin
í samræmi við íbúafjölda. Veigameiri var þó sú breyting að framveg-
is skyldi ríkissjóður greiða 86% af útgjöldum vegna lífeyristrygginga
og atvinnurekendur 14%, en hlutdeild sveitarfélaga og hinna
tryggðu féll niður.
Lögin áttu ákveðinn þátt í að draga úr skyldum sveitarfélaga á
sviði framfærslumála. Síðar veltu menn vöngum yfir því hvort sveit-
arfélögin hafi smám saman afsalað sér fornu og sögulegu hlutverki,
sem hafi meira og minna verið yfirtekið af ríkisvaldinu. Á hinn
bóginn bendir margt til þess að með því að fleiri verkefni hafa verið
að færast yfir á sveitarfélögin allra síðustu ár séu sveitarfélögin á
góðri leið með að endurheimta hið fornhelga hlutverk sitt sem
samábyrgðarfélag.
Tryggingastofnun tók við greiðslu allra sjúkratrygginga sam-
kvæmt lögum árið 1989 og lauk þá tímabili sjúkrasamlaga.
Erfitt er að bera saman framfærslubyrði í dag við það sem hún var
fyrr á öldinni. Athyglisvert er að mun hærra hlutfall rekstrarútgjalda
Reykjavíkurborgar rennur til framfærslumála en hjá öðrum kaup-
stöðum.
Deilur um framfærslumál milli sveitarfélaga voru mjög algengar
fyrir gildistöku laga um almennar tryggingar. Þeirra hefur gætt mun
122