Hermes - 01.07.1965, Page 2

hermes
útgefandi:
NSS
sumar 1965, 6. árg. 1. tbl.
ritstjórn:
DAGUR ÞORLEIFSSON
ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
ERNIR SNORRASON
GUNNAR SIGURÐSSON
ÓLAFUR ÞÓRÐARSON
RANNVEIG HARALDSDÓTTIR
prentun:
PRENTSMIÐJA JÓNS HELGASONAR
myndamót:
RAFGRAF
afgreiðsla:
DAGUR ÞORLEIFSSON,
safamýri 44 / frœðsludeild sís
Ernir Snorrason:
Tilraun til glöggvunar
Það er ef til vill rétt, að existentialisminn eigi upphaf sitt í heilabrotum
fyrstu, kristnu guðfræðinga um syndina eða ábyrgð mannsins gagnvart guði.
Heilagur kirkjufaðir Agústínus (354—430), sem í æsku hafði verið
breyzkur mjög, en frelsast fyrir guðlega vitrun, hélt fram svokallaðri præ-
destination: Með því að maðurinn getur ekki komizt hjá því að syndga,
er það fyrirfram af guði ákveðið, hvaða einstaklingur frelsast eða týnizt
niður í hin hinztu myrkur. Maðurinn missir ekki frelsið vegna eigin synda
heldur Adams.
Andstæður þessari skoðun Agústínusar var Pelagus nokkur, en kenningar
hans voru nefndar eftir honum Pelagianism: Sérhver einstaklingur fæðist
jafn frjáls og Adam og missir frelsi sitt við sínar eigin syndir en ekki Adams.
Þannig hafnar Pelagus kenningu Agústínusar um erfðasyndina, sem kirkj-
an hafði tekið upp sem grundvallarkennisetningu sína. En hann var árið
418 dæmdur villitrúarmaður; einstætt dæmi, að áliti kirkjunnar, um að
frelsið eða að minnsta kosti hugsunarfrelsi væri af hinum illa.
1400 árum síðar tók Daninn Sören Kierkegaard (1813—1855) upp þráð
Pelagusar, þó að hann væri að sínu leyti eins mikið á móti Pelagusi og
(Determinism), nauðhyggju Agústínuar og Hegels, sem ritverkum hans var
beint gegn: Ef við erum syndarar eingöngu vegna synda Adams eða ann-
arra forfeðra, þá er synd okkar aðeins slæmur arfur, sem við berum ekki
ábyrgð á. Forsenda synda eða að geta syndgað er því, að maðurinn sé frjáls.
Og sé maðurinn frjáls, þá hlýtur hann að bera í sér innstu orsakir gjörða