SunnudagsMogginn - 11.12.2011, Blaðsíða 24

24 11. desember 2011
Í bók sinni Íslenskir kommúnistar,sem út var gefin nú í haust, held-ur Hannes Hólmsteinn Giss-urarson því fram að sex fyrrver-
andi eða þáverandi þingmenn
Alþýðubandalagsins hafi á árunum
1968–1983 haft hug á að flokkurinn tæki
upp vinsamleg samskipti við Komm-
únistaflokk Sovétríkjanna og aðra
valdaflokka í Austur-Evrópu sem stóðu
að innrásinni í Tékkóslóvakíu 21. ágúst
1968.
Hannes nafngreinir alla sex og birtir
af þeim myndir. Að hans sögn voru
þetta þau Einar Olgeirsson, Garðar Sig-
urðsson, Magnús Kjartansson, Lúðvík
Jósefsson, Svava Jakobsdóttir og Svavar
Gestsson. Flest af þessu fólki er nú látið
og getur því ekki borið hönd fyrir höfuð
sér. Með vísan til þess að líklega er eng-
inn á lífi sem þekkti betur viðhorf
þeirra hvers um sig í þessum efnum
heldur en ég tel ég bæði rétt og skylt að
koma leiðréttingu á framfæri.
Það er rétt hjá Hannesi að innan Al-
þýðubandalagsins var á þessum árum
tekist á um hvort flokkurinn ætti að
hvika frá stefnunni sem mótuð var 1968
þar sem skýrt var kveðið á um engin
flokksleg samskipti við valdaflokka inn-
rásarríkjanna.
Af þeim sex alþingismönnum sem
Hannes nefnir voru hins vegar aðeins
tveir hlynntir því að tekin yrðu upp
flokksleg samskipti við Kremlverja og
bandamenn þeirra í Austur-Evrópu,
þeir Einar Olgeirsson og Lúðvík Jós-
efsson. Allir hinir, Garðar, Magnús,
Svava og Svavar, voru því andvíg.
Það að Einar og Lúðvík voru þessarar
skoðunar eins og fjöldi gagna frá skjala-
söfnum í Moskvu og Berlín er til vitnis
um gefur ekki til kynna að þeir hafi
verið „erindrekar erlends valds“ eins og
nýlega var fullyrt, enda verður hvergi
séð að þeir hafi verið líklegir til að
ganga erinda Sovétríkjanna gegn ís-
lenskum hagsmunum.
Tryggð Einars Olgeirssonar og fleiri
forystumanna Kommúnistaflokks Ís-
lands við Sovétríkin getur enginn skilið
sem ekki gerir sér grein fyrir að pólitísk
sannfæring þeirra, byggð á hug-
myndafræði marxismans, var í raun
trúarlegs eðlis.
Einar átti sér tvær ástmeyjar, hug-
sjónina um íslenskt þjóðfrelsi og
draumsýn alþjóðlegrar verkalýðshreyf-
ingar. Hann unni báðum og gat sig frá
hvorugri slitið. Einar varð aftur og aftur
fyrir djúpstæðum vonbrigðum með
Sovétríkin en náði ekki að hrinda frá
sér þeirri hugsun að þrátt fyrir allt væru
þau bólvirki stríðandi alþýðu verald-
arinnar gegn ofurvaldi heimskapítalism-
ans. Það var trúin á að „Eyjólfur hlyti
að hressast“ sem leiddi hann í ógöngur.
Um Lúðvík Jósefsson gegndi nokkuð
öðru máli. Hann var aldrei mikið fyrir
skýjaborgir, lét hyggjuvit fremur ráða
gerðum sínum. Sem sjávarútvegs-
ráðherra og forgöngumaður um út-
færslu íslensku fiskveiðilögsögunnar í 12
og síðar 50 mílur 1958 og 1972 hafði
hann verið stafnbúi okkar Íslendinga í
harðvítugum þorskastríðum við Breta
og fleiri NATO-þjóðir. Þá var, að hans
dómi, gott að eiga von í bakstuðningi
frá Rússum ef NATO-ríkin beittu okkur
viðskiptaþvingunum eins og gerst hafði
í landhelgisdeilunni 1952 þegar lönd-
unarbann var sett á íslenskan fisk í
Bretlandi en viðskiptasamningur við
Rússa varð okkar krókur á móti bragði.
Afstaða Lúðvíks í deilunum innan Al-
þýðubandalagsins um flokksleg tengsl
við Moskvu var ekki síst mótuð af þess-
um bakgrunni þó að hugmynda-
fræðilegar leifar frá dögum Komm-
únistaflokksins hafi máske líka haft
eitthvað að segja. Kenningu okkar
hinna, að við gætum róið einir á báti úti
á víðu veraldarhafinu, neitaði hann að
taka gilda.
Kem ég þá að staðhæfingu Hannesar
Hólmsteins um að ekki aðeins Einar og
Lúðvík heldur líka Garðar Sigurðsson,
Magnús Kjartansson, Svava Jakobsdóttir
og Svavar Gestsson hafi viljað breyta
stefnu Alþýðubandalagsins og taka upp
flokksleg tengsl við Moskvu. Um Magn-
ús Kjartansson er það að segja að ekki
þarf annað en lesa skrif hans í Þjóðvilj-
anum á síðustu árum hans sem ritstjóra,
árunum kringum 1970, til að sjá hversu
fráleitt slíkt er. Hann lagði þar hvað
eftir annað Bandaríkin og Sovétríkin að
jöfnu og varaði mjög eindregið við til-
raunum þessara tveggja risavelda til að
skipta öllum heiminum upp á milli sín.
Kenningu Magnúsar um risaveldin
tvö, sem ættu ærið margt sameiginlegt,
nefndu ýmsir sovétvinir hér „moð-
hausakenninguna“ og líktu Magnúsi
jafnvel við Benjamín Eiríksson.
Það eina sem Hannes nefnir og telur
vísbendingu um afstöðu Magnúsar er að
hann mætti á þingmannaráðstefnu í
Austur-Þýskalandi árið 1969. Hannes
lætur þess hins vegar ekki getið, sem
hann þó hlýtur að vita, að á slíkar ráð-
stefnur, sem haldnar voru árlega um
alllangt skeið, mætti fjöldi þingmanna
frá öllum Norðurlöndum og úr mörgum
stjórnmálaflokkum, þar á meðal úr að
minnsta kosti fimm íslenskum flokkum,
líka úr Sjálfstæðisflokknum. Þátttaka
Magnúsar í þessum fundi segir því ná-
kvæmlega ekki neitt um afstöðu hans til
þeirra deilna um flokksleg tengsl, sem
hér er fjallað um.
Staðhæfingu sína um viðhorf Garðars
Sigurðssonar, Svövu Jakobsdóttur og
Svavars Gestssonar byggir Hannes á
Átök í Alþýðubandalaginu –
Ranghermi leiðrétt
Tryggð Einars Olgeirs-
sonar og fleiri forystu-
manna Kommúnista-
flokks Íslands við
Sovétríkin getur eng-
inn skilið sem ekki ger-
ir sér grein fyrir að
pólitísk sannfæring
þeirra, byggð á hug-
myndafræði marxism-
ans, var í raun trúar-
legs eðlis.
Kjartan Ólafsson
Af þeim sex alþingismönnum sem Hannes nefnir voru hins vegar aðeins tveir hlynntir því að tekin yrðu upp flokksleg samskipti við Kreml-
verja og bandamenn þeirra í Austur-Evrópu, þeir Einar Olgeirsson og Lúðvík Jósefsson.
Reuters
Garðar
Sigurðsson
Lúðvík
Jósefsson
Magnús
Kjartansson
Svava
Jakobsdóttir
Svavar
Gestsson
Einar
Olgeirsson
’
Einar átti sér tvær
ástmeyjar, hugsjón-
ina um íslenskt þjóð-
frelsi og draumsýn alþjóð-
legrar verkalýðs-
hreyfingar. Hann unni
báðum og gat sig frá
hvorugri slitið.