Morgunblaðið - 28.05.2013, Qupperneq 22

BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
H
lutfall þeirra sem hafa
verið atvinnulausir
lengur en í eitt ár hef-
ur aukist milli ára, sé
tekið mið af fjölda at-
vinnulausra. Á fyrsta ársfjórðungi
þessa árs höfðu 25% atvinnulausra
verið án vinnu í meira en ár, miðað
við 21,8% á fyrsta ársfjórðungi 2012.
Á sama tíma fækkaði hins vegar í
þessum hópi um 200 manns, niður í
2.600 einstaklinga, þar sem nokkur
breyting varð innan annarra hópa
eftir lengd atvinnuleysistímabils.
Þannig hefur þeim fjölgað nokkuð
sem hafa verið án vinnu í einn til tvo
mánuði.
Þetta má lesa út úr nýrri vinnu-
markaðskönnun Hagstofu Íslands
fyrir aprílmánuð, en þá voru að jafn-
aði 186.800 manns á vinnumarkaði.
Af þeim voru 174.400 starfandi og
12.300 án vinnu og í atvinnuleit. At-
vinnuþátttaka mældist 82,3%, hlut-
fall starfandi 76,9% og atvinnuleysi
var samkvæmt þessum tölum 6,6%.
Fækkar hratt á skránni
Karl Sigurðsson, sérfræðingur hjá
Vinnumálastofnun, segir könnun
Hagstofunnar sýna jákvæð teikn á
lofti á vinnumarkaði. Atvinnuþátt-
taka hafi aukist og þannig séu að
jafnaði 5.000 fleiri starfandi í janúar
til apríl í ár en sömu mánuði í fyrra.
Atvinnulausir séu að jafnaði um
2.000 færri þessa mánuði en í fyrra.
Varðandi langtímaatvinnuleysið
bendir Karl á að alltaf þegar fækkar
á skrá fækki þeim hraðar sem hafa
verið skemur atvinnulausir.
„Það fækkar nokkuð hratt á skrá í
heild þessi misserin og þó svo að
þeim langtímaatvinnulausu fækki
líka, þá hækkar hlutfall langtímaat-
vinnulausra vegna þess að þeir sitja
frekar eftir á skránni. Þetta gildir
líka um skammtímaárstíðasveiflur; á
vorin fækkar langtímaatvinnulaus-
um líkt og öðrum, en þeir sitja þó
frekar eftir og þess vegna eykst hlut-
fall langtímaatvinnuleysis. Þetta
snýst við á haustin, þá minnkar hlut-
fallið þó svo þeim fjölgi eitthvað,“
segir Karl.
Á vef Hagstofunnar segir að at-
vinnulausir teljist þeir sem voru án
atvinnu í viðmiðunarviku könnunar-
innar, þ.e. höfðu hvorki atvinnu né
voru í vinnu sem launþegar eða sjálf-
stætt starfandi, eru að leita að vinnu
og geta hafið störf innan tveggja
vikna eða hafa fengið starf sem hefst
innan þriggja mánaða. Einstaklingar
sem eru ekki í vinnu en eru í námi
flokkast atvinnulausir.
Vinnumarkaðskönnun Hagstof-
unnar hefur sýnt aðra mynd af at-
vinnuleysinu en skráning Vinnu-
málastofnunar gefur til kynna.
Skýrist það af ólíkum aðferðum við
upplýsingaöflun og útreikning.
Nýlega sendi Vinnumálastofnun
frá sér tölur um atvinnuleysi í apríl
sl., sem mældist 4,9%. Að jafnaði
voru tæplega 8.000 manns án vinnu í
apríl og fækkaði um tæplega 500 síð-
an í mars. Frá janúar til apríl var at-
vinnuleysið að meðaltali 5,3%, sam-
kvæmt Vinnumálastofnun. Stofnunin
er einnig með aðrar tölur en Hag-
stofan um mannafla á vinnumarkaði,
eða 164 þúsund í apríl, borið saman
við 186 þúsund hjá Hagstofunni.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vinnumarkaður Dregið hefur úr atvinnuleysi og atvinnuþátttaka aukist. Þó hafa margir verið án vinnu lengi.
Jákvæð teikn á lofti
 Hagstofukönnun sýnir aukna þátttöku á vinnumarkaði
 Hlutfall langtímaatvinnulausra hefur hækkað milli ára
Atvinnulausir eftir lengd atvinnuleitar
Bú
inn
að
fá
vin
nu
se
m
he
fst
síð
ar
Inn
an
við
ein
n
má
nu
ðu
r
1 -
2 m
án
uð
ir
3 t
il 5
má
nu
ðir
6 t
il 1
1 m
án
uð
ir
Ár
eð
a le
ng
ur
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
1. ársfjórðungur 2012 1. ársfjórðungur 2013
70
0
10
0
3.
0
0
0
1.
70
0 2
.2
0
0
2.
80
0
2.
70
0
2.
10
0
1.
50
0
1.
0
0
0
2.
80
0
2.
60
0
5,3%
23,4%
17%
21%
11,5%
21,8%
0,6%
16,9%
27,3%
20,3%
9,8%
25%
Hluti af öllum
atvinnu-
leitendum
Heimild: Hagstofan
22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. MAÍ 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nýrri rík-isstjórn ílandinu
hefur verið bæri-
lega tekið. Hluti af
þeim létti, sem
fundið er fyrir, tengist auðvitað
því að ríkisstjórn Jóhönnu og
Steingríms J. er loksins farin
frá.
En hinn hlutinn snýr að þeim
væntingum sem bundnar eru
nýjum herrum (af báðum kynj-
um). Það er ekkert við því að
segja þótt nýir ráðherrar séu
dálítið fyrirferðarmiklir í fjöl-
miðlaumræðu fyrstu dagana í
nýjum embættum. En þó er rétt
að gæta þess að ofgera ekki í
neinu. Ríkisstjórnin þarf að
kynnast innbyrðis, ná takti í
sínum innri vinnubrögðum og
leggja á ráðin um áhersluatriði
og tímaröðun þeirra. Formenn-
irnir einir komu að gerð stjórn-
arsáttmála, ásamt aðstoð-
armönnum sínum, en
framkvæmd hans hvílir á herð-
um ríkisstjórnar allrar og
meirihluta hennar á Alþingi.
Ríkisstjórnin er ekki fjölskipað
stjórnvald, en innan hennar
deila menn þó óhjákvæmilega
valdi sínu að nokkru með sam-
starfsmönnunum.
Stjórnarsáttmálinn er mjög
almennt orðaður um nánast öll
atriði og stappar stundum
nærri því að vera fremur al-
menn hugleiðing um hvernig
mál mættu gjarnan vera vaxin
en forskrift að ákvörðunum.
Þau atriði sem virðast þar fast
ákveðin eru mjög fá: Afnema á
lágmarksútsvar, falla frá
áformum um virðisaukaskatt á
ferðaþjónustuna, virkja til fulls
lög um sjúkratryggingar nr.
112/2008 (hvað sem það þýðir),
skerðingar á frítekjumarki
vegna atvinnutekna og fjár-
magnstekna aldr-
aðra sem tóku gildi
árið 2009 verða aft-
urkallaðar (aft-
urkallaðar, ekki af-
numdar, á því er
munur), Reykjavíkurflugvöllur
verður þar sem hann er (orða-
lag að vísu óljósara en mein-
ingin virðist vera þessi), og
stefnt skal að því að millidóm-
stig verði tekið upp, bæði í
einka- og sakamálum og að
Hæstiréttur starfi í einni deild.
Nánast öll önnur umfjöllun í
stjórnarsáttmálanum er mjög
óljós, allt frá því að stefnt sé að
einhverju sem almennt getur
verið æskilegt, ofan í hugleið-
ingar um að vel geti farið á að
mál líti út með einhverjum til-
teknum hætti. Jafnvel eru not-
uð nýyrði við tilvísun til góðvilj-
aðra yfirlýsinga. Þannig skal
stuðla að uppbyggingu „sjáv-
arklasans“ sem minnir vissu-
lega á skerjaklasann, en er
sennilega utar, og örva skal
„samlegð“ fyrirtækja.
Þýðingarmikið er að nýja rík-
isstjórnin nýti sumarþingið sem
fer í hönd aðeins til þess að fá
brýnustu verkefnin frá og taki
ekki of mikinn tíma í þau. Svo
væri æskilegt ef sumarið yrði
notað til að vinna afgerandi
verkefnaskrá, skynsamlega
raðaða, bæði varðandi tíma og
forgang. Þannig getur rík-
isstjórnin mætt vel skipulögð til
leiks strax í haust.
Eins og nefnt var, þá hefur
stjórnin góðan byr um þessar
mundir. Það er fagnaðarefni.
En slíkur byr er lítils virði nema
menn fangi hann með lagni í sín
segl, komist því á góða siglingu
og gott forskot og eftirtekt-
arverður árangur náist, áður en
vindur verður mótdrægari. Því
það vill stundum henda.
Þeir iðrast
sem ekki nýta vel
byr sem gefst}
Brúka þarf byrinn
Tveggja árastríðsátök í
Sýrlandi sýna
glöggt hve alþjóða-
samfélagið svokall-
aða er máttvana gagnvart slík-
um vanda, en átökin hafa nú
þegar kostað tugþúsundir lífið.
Bandaríkjaforseti hefur hót-
að aðgerðum noti Assad efna-
vopn, en hefur ekki meiri
áhuga á inngripum en svo að
hingað til hefur hann gert kröf-
ur um sönnunarbyrði um efna-
vopnanotkun sem hlífa honum
við að taka erfiða ákvörðun.
Evrópusambandið á venju
samkvæmt erfitt með að gera
upp hug sinn þegar kemur að
slíkum átökum og Rússar eru
ekki áhugasamir um inngrip en
hafa staðið með stjórnvöldum.
Athygli vekur að hermenn á
vegum Assads, þar með taldir
stríðsmenn Hez-
bollah, hafa sótt í
sig veðrið að und-
anförnu. Þar ræð-
ur sennilega miklu
að uppreisnarmenn hafa, þrátt
fyrir takmarkaðan stuðning ut-
an frá, þar með talið frá Sád-
um, átt erfitt með að verða sér
úti um vopn. Þetta kann að
breytast á næstunni, meðal
annars vegna efnavopnanotk-
unar Assads, og þá gæti taflið
snúist á ný.
Ólíklegt er þó að utanaðkom-
andi afskipti verði í bráð svo af-
gerandi að þau muni ráða úr-
slitum. Að sama skapi er fátt
sem bendir til að friðarumleit-
anir muni verða árangursríkar
í náinni framtíð. Allt bendir
þess vegna til að Sýrlendingar
muni þurfa að búa við hörm-
ungar stríðsátaka lengi enn.
Útlit er fyrir áfram-
haldandi ófriðarbál}Slæmar horfur í Sýrlandi Eðli góðra kvikmynda, bóka ogblaðagreina er að efnið hreyfi viðfólki svo það sjái lífið í nýju ljósi.Sögumennirnir geta þó sjaldanvænst þakklætis, því heimurinn
er nú einu sinni þannig að yfirleitt felast hags-
munir ráðandi afla í óbreyttu ástandi. Það er
sama hvert málið er; ef umfjöllun veltir við
steinum þá verður allt vitlaust. Og eftir því
sem meiri hagsmunir eru undir, þeim mun
stærri verða hnullungarnir sem grýtt er.
Fyrir nokkrum vikum var myndin In me-
moriam eftir Ómar Ragnarsson sýnd í Bíó
Paradís. Myndin vakti mig til umhugsunar um
áhrifamátt. Þar eru sýndar myndir af svæðinu
norðan Vatnajökuls, svipmikilli náttúru sem
fór undir Hálslón. Þá er rifjað upp hvernig
fulltrúar sjónarmiða tókust á um hvort verj-
andi væri með tilliti til fórnarkostnaðar að reisa eystra.
Í minni margra er sjálfsagt aðeins farið að fenna yfir
hve mikið gekk á þegar virkjunarmálin eystra voru í
deiglu – svo sem hve sjónvarpsfréttir Ómars Ragn-
arssonar um þessi mál voru umdeildar. Meðal fólks aust-
ur á landi þótti glæpurinn m.a. felast í því að skoða málið
út frá ýmsum sjónarmiðum, fallegar myndir af svæðinu
voru sagðar falsaðar og skoðanir þeirra sem ekki studdu
framkvæmdir stöppuðu nærri glæp. Engin afstaða verð-
ur hér tekin til þess hver hafði rétt fyrir sér, en þeim sem
gagnrýndu fréttaflutninginn á sínum tíma væri þó enginn
sérstakur greiði gerður með upprifjun á eigin orðum.
Fyrir nýafstaðnar kosningar vantaði ekki
að fjöldi spámanna sté fram á sviðið og sagði
að fengju þeir til umboð ætluðu þeir sér að
breyta æði mörgu og hreinlega hespa því af
fyrir hádegi. Ráðherrar í nýrri ríkisstjórn
falla að nokkru leyti í sömu gryfju, þeir boða
umskipti í samfélaginu en sleppa því – jafnvel
vitandi vits – að geta þess að þjóðfélögum
verður ekki breytt. Þau þróast á löngum tíma.
Og bara örfáir menn ná einir og sjálfir að
breyta einhverju.
Í hvundagsumræðu er hættulegt að nota
stór viðmið, en hér skal þó voga hátt. Barna-
skólasagnfræðin segir frá Ingólfi Arnarsyni
sem fyrstur Norðmanna kom til Íslands og
Kristófer Kólumbus fór yfir Atlantshafið í
leiðangri sem markaði upphaf landnáms evr-
ópskra manna vestra. Og það var Neil Arm-
strong sem fyrstur sté fæti á tunglið.
Kannski er hjákátlegt að tilgreina Íslending í þessu
samhengi en ekki er úr vegi að nefna Ómar Ragnarsson.
Myndin In memoriam er þó bara einn steinn í stórri
vörðu sem Ómar hefur hlaðið. Hinir eru lifandi myndir af
landinu og sögur af lífi og starfi fólks út um allt land.
Fréttir Ómars í tímans rás hafa satt að segja stækkað Ís-
land. Slíkt er afrek sem auðvitað hefur verið andæft því
margir eiga allt sitt undir kyrrlátri umræðu og jákvæðri
ímynd. Í því ljósi stækkar þó sigur Ómars – mannsins
sem hefur stækkað Ísland með fréttum og fróðleik.
sbs@mbl.is
Sigurður Bogi
Sævarsson
Pistill
Maðurinn sem stækkaði Ísland
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Hagstofan birtir einnig árstíðaleiðréttar tölur um fjölda fólks á vinnu-
markaði, sem var 185.200 í apríl eða 82% atvinnuþátttaka, en var
184.400 í mars 2013 eða 80,8%. Fjöldi atvinnulausra í apríl 2013 var
samkvæmt þessu 10.700 eða 5,8% en var 11.700 eða 6,3% í mars 2013.
Eru árstíðaleiðréttu tölurnar mun nær skráningu Vinnumálastofnunar.
Eru nær skráningu VMST
ÁRSTÍÐALEIÐRÉTTAR TÖLUR HAGSTOFUNNAR