Morgunblaðið - 06.09.2013, Qupperneq 16

FRÉTTASKÝRING
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Dómstólaráð vill breyta reglum um birtingu
dóma á vef héraðsdómstóla þannig að færri
dómar myndu birtast á vefnum. Einnig myndi
líða lengri tími frá því dómur er kveðinn upp í
sakamáli og þar til dómstóllinn getur birt hann
á vefnum eða látið hann af hendi til annarra en
málsaðila, s.s. til fjölmiðla.
Í sakamálum verða aldrei birt nöfn annarra
en ákærðu, s.s. þeirra sem kærðu eða báru
vitni.
Þetta eru á meðal helstu breytinga sem
komu fram í nýjum reglum dómstólaráðs sem
tóku gildi 1. september sl. Í gær var á hinn
bóginn ákveðið að fresta gildistöku reglnanna
til 1. janúar 2014, að beiðni Héraðsdóms
Reykjavíkur sem taldi sér ekki fært að starfa
eftir þeim að óbreyttu þar sem hann hefði ekki
yfir nægum mannskap að ráða.
Reglurnar frá 2010 munu því gilda áfram.
Að jafnaði birtir innan tveggja daga
Vegna strangari ákvæða um nafnleynd í
nýju reglunum er ljóst að það myndi taka dóm-
stólana töluverðan tíma að þurrka út nöfn í
dómum áður en þeir yrðu birtir opinberlega.
Í nýju reglunum segir að dómsúrlausn skuli
„að jafnaði“ birt innan tveggja daga frá upp-
kvaðningu en þó ekki fyrr en liðin er ein
klukkustund frá uppkvaðningu þannig að lög-
manni eða verjanda gefist kostur á að upplýsa
skjólstæðing sinn um niðurstöðuna.
Þessi ákvæði um tímafrest eru algjört ný-
mæli í reglunum.
Í greinargerð með nýju reglunum er tekið
fram að ákvæði um tveggja daga frest sé meg-
inregla. Frá henni kunni að vera rétt að víkja
og í vissum tilvikum sé gert ráð fyrir að úr-
lausn sé birt svo fljótt sem mögulegt er. „Get-
ur þetta átt við um sérstaklega fréttnæm mál,
svo sem alvarleg sakamál og einkamál sem
hafa mikið verið til umfjöllunar í fjölmiðlum,“
segir í greinargerðinni. Ákvörðun yrði á valdi
dómstjóra.
Skiptar skoðanir meðal dómara
Ástæðan fyrir endurskoðuninni er sú að ým-
is álitaefni hafa komið upp um birtingu héraðs-
dóma á netinu og í röðum héraðsdómara hafa
skoðanir um hana verið skiptar.
Ein birtingarmynd þessa er að afar misjafnt
er á milli héraðsdómstóla og einstakra héraðs-
dómara hvort dómar eru yfirleitt birtir á vef
dómstólanna. Í sumum tilfellum hafa dómar
verið birtir nánast jafnskjótt og þeir eru
kveðnir upp, í öðrum tilvikum birtast dómarnir
eftir dúk og disk og í sumum tilvikum alls ekki.
Rifja má upp að haustið 2010 var töluvert
rætt um misræmi í nafnbirtingum eftir að nafn
pilts á átjánda aldursári, sem sakfelldur var
fyrir vörslu á myndefni af barnaníði var birt á
vef dómstólanna. Á hinn bóginn voru nöfn
manna sem voru dæmdir fyrir vændiskaup
ekki birt, og m.a. vísað til heimildar til að
sleppa nöfnum ef nafnbirting væri talin sér-
staklega íþyngjandi.
Í þágildandi reglum dómstólaráð var ekki
ákvæði um að nafnleyndar skyldi gætt ef sá
sem var dæmdur var yngri en 18 ára en slíkt
ákvæði var sett í reglurnar í desember 2010.
Bæði í reglunum frá 2010 og í nýju reglunum
er ákvæði um að úrlausnir skuli ekki birtar á
vef dómstólanna ef refsing er undir áfrýj-
unarfjárhæð sem nú er um 735.000 krónur, en
allur gangur hefur verið á því hvort farið hafi
verið eftir þessu ákvæði. Dómar um vænd-
iskaup, meðal annarra, munu því ekki birtast,
því hæsta sekt sem dæmd hefur verið vegna
þess er 120.000 krónur. Væri hins vegar refs-
ing dæmd, þ.e. fangelsisvist, hvort sem hún
væri óskilorðbundin eða ekki, myndi dómurinn
þó birtast. Þrátt fyrir þetta hefðu dómstólar
svigrúm til að birta dóma, jafnvel með nöfnum,
teldu þeir að slíkt hefði almenna skírskotun.
Taki nöfnin út og birti færri dóma
 Nýjar reglur um birtingu dóma á netinu tóku gildi 1. september en gildistöku hefur verið frestað
 Strangari ákvæði um nafnleynd í nýju reglunum  Lögmenn fái svigrúm til að kynna niðurstöðuna
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Áhugi Vel er fylgst með sumum dómsmálum, m.a. máli níumenninganna svonefndu.
Herða reglur um birtingu
» Málaflokkum sem dómsúrlausnir
verða ekki birtar er fjölgað með nýju
reglunum.
» Meðal breytinga er að kveðið er á
um að ekki eigi að birta dóma í einka-
málum þar sem ekki er haldið uppi
vörnum. Ekki heldur ef ákært er fyrir
brot á sérrefsilögum og aðalmeðferð fer
ekki fram.
» Sérrefsilög eru t.a.m. umferðarlög,
áfengislög, skatta- og tollalög og lög
um ávana- og fíkniefni.
» Í nýju reglunum er tekið fram að ekki
skuli birta dómsúrlausnir ef mál varða
lög um barnavernd, hjúskaparmál eða
barnalög.
16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. SEPTEMBER 2013
KOMDU MEÐ
MÁLIN og við
hönnum, teiknum
og gerum þér
hagstætt tilboð.
FAGMENNSKA í
FYRIRFÚMI Þú nýtur
þekkingar og reynslu
og fyrsta flokks
þjónustu.
VIÐ KOMUM
HEIM TIL ÞÍN,
tökummál og
ráðleggjum um
val innréttingar.
ÞÚ VELUR að
kaupa innréttinguna
í ósamsettum
einingum, samsetta
eða uppsetta.
HREINT OG KLÁRT
Askalind 3 • 201 Kópavogur • Sími: 562 1500
Baðherbergi Skóhillur
AFSLÁTTU
R25%
AF ÖLLUM
INNRÉTT
INGUM
Í SEPTEM
BER
Vandaðar hillur Búrskúffur Innbyggðar hillur
Mán. - föst. kl. 9 -18
Laugardaga kl. 11-15
friform.is
Skúffuinnvols
OGHAUSTAFER
ERSUMRIHALLAR
TILBOÐ VIÐ HÖFUM Í SEPTEMBER
Að beiðni dómstólaráðs tóku Þor-
geir Ingi Njálsson, dómstjóri Hér-
aðsdóms Reykjaness, Halldór
Björnsson og Ragnheiður Harð-
ardóttir, héraðsdómarar við Hér-
aðsdóm Reykjavíkur, og Friðrik
Þ. Stefánsson, rekstrar- og mann-
auðsstjóri Héraðsdóms Reykjavík-
ur, að sér að endurskoða reglur
dómstólaráðs um birtingu dóma á
netinu.
Þorgeir Ingi segir að helstu
ástæður fyrir breytingunum séu
þær að nauðsynlegt hafi verið tal-
ið að tryggja samræmi í birtingu
dóma en einnig að gæta betur að
réttindum þeirra sem höfða dóms-
mál, vitna og brotaþola.
Nýju reglurnar breyti engu um
að dómþing séu háð fyrir opnum
tjöldum, nema annað sé ákveðið,
og áfram yrði hægt að fá afrit af
öllum dómum í sakamálum. Upp-
lýsingar um dómsuppkvaðningar
komi fram í dagskrá héraðsdóm-
stólanna og á grundvelli þeirra sé
hægt að biðja um afrit af dómum
og úrskurðum.
Þorgeir Ingi bendir á að engin
ákvæði í lögum skyldi héraðs-
dóma til að birta dóma op-
inberlega. Þeim sé það þó heimilt,
með tilteknum takmörkunum. Í
nýju reglunum sé áfram miðað
við að dómarnir birtist, þó með
umfangsmeiri takmörkunum en
áður.
Hvað einkamálin varðar, þ.e.
dómsmál sem höfðuð eru af ein-
staklingum eða lögaðilum, bendir
Þorgeir Ingi á að samkvæmt lög-
um um einkamál skuli dómari af-
henda afrit dóma til þeirra sem
hafa lögvarinna hagsmuni að
gæta. Það sé því í raun vafamál
hvort rétt sé að birta dóma í
einkamálum á netinu þar sem all-
ir komist í þá. Dómarar hafi rætt
mikið sín á milli um hvort tak-
markalaus birting dóma á netinu,
með nöfnum, geti orðið til þess að
fólk leitaði ekki réttar síns.
Með nýju reglunum sé leitast
við að sætta ýmis sjónarmið. Gætt
sé að því að virða lög um per-
sónuvernd og í sumum tilvikum sé
gengið lengra en lög gera ráð
fyrir í þeim efnum.
Reglurnar taki einnig mið af
því hvað talið var að dómstólarnir
réðu við að birta með núverandi
mannskap. Vissulega sé tímafrekt
að taka nöfn út úr dómum áður
en þeir séu birtir en á móti komi
að færri dómar muni birtast, m.a.
sökum þess að í nýju reglunum er
þeim málaflokkum fjölgað þar
sem dómar eru ekki birtir.
Samkvæmt núgildandi reglum,
þ.e. frá 2010, er það á valdi dóm-
aranna sjálfra að ákveða hvort og
með hvaða hætti dómar birtast á
netinu. Með nýju reglunum
myndu dómstjórar við héraðsdóm-
ana bera ábyrgð á því að reglum
dómstólaráðs yrði fylgt og að allir
dómar sem sannarlega ættu að
birtast samkvæmt reglunum yrðu
birtir á vef dómstólanna.
Takmarkalaus birting
dóma geti latt fólk til
að leita réttar síns
Morgunblaðið/Ómar
 Gæta þarf að rétti vitna og brotaþola