Monitor - 28.11.2013, Blaðsíða 20

20 Monitor fimmtudagur 28. nóvember 2013
» í fyrra fóru fram 980 fóstureyðingar á íslandi » fóstur
Fóstureyðingar eru aðgerðir sem sjaldan er rætt um á opinskáan máta. Allir virðast hafa
skoðanir á fóstureyðingum en þegar öllu er á botninn hvolft hefur samfélagið gefið konunum
sjálfum ákvörðunarvald yfir eigin líkama. Monitor ræddi við tvær ungar konur sem báðar
hafa tekið þá erfiðu ákvörðun að fara í fóstureyðingu með ólíkum afleiðingum þó.
Að eyðA fóstri
Hvernig voru þínar aðstæður þegar þú
komst að því að þú ert ólétt?
Ég var 17 ára og ekki í sambandi. Það var
mjög erfitt. Ég var með það prentað í hausinn
að ég ætti að fara í fóstureyðingu. Barnsfaðir
minn var mjög ósáttur við þetta og lét mig
heyra það. Af hans viðbrögðum mætti halda
að ég hefði orðið ólétt á eigin spítur.
Notaðist þú við getnaðarvarnir á þessum
tíma?
Nei, ég var lítil og vitlaus. Þegar við vinkon-
urnar höfðum verið með einhverjum gæjum
höfðum við oft talað um að ef við yrðum
óléttar færum við bara í fóstureyðingu. Ég átti
vinkonur sem höfðu farið í fóstureyðingu og
fyrir þeim var þetta ekkert mál.
Hvernig uppgötvaðir þú að þú værir ólétt?
Mér leið eitthvað rosalega illa. Ég fór á
djammið og þurfti að gubba eftir tvo bjóra
og þá fattaði ég að það væri ekki alveg allt í
lagi hjá mér. Ég vissi náttúrulega bara ekkert
hvað ég ætti að gera, það hafði aldrei hvarflað
að mér að eignast barn. Ég endaði með að
taka óléttupróf með vinkonum mínum í
algeru rugli. Svo fór ég upp á læknavakt. Ég
tók annað próf á læknavaktinni sem var líka
jákvætt og læknirinn sagði mér að ef prófið
væri jákvætt þá væri það bara jákvætt.
Hvað tók við eftir það?
Ég komst snemma að því að ég væri ólétt
svo ég hafði tíma til þess að íhuga þettta vel.
Ég hugsaði með mér að ég gæti ekki átt þetta
barn svo ég pantaði tíma í fóstureyðingu
og hitti í framhaldinu félagsráðgjafa. Hún
talaði við mig og spurði mig út í allt, afhverju
ég vildi ekki eiga barnið og svoleiðis. Ég fór
tvisvar að hitta hana, ég man ekki afhverju en
ég fékk ekki að skrifa undir pappírana í fyrra
skiptið. Þegar ég kom aftur var hún tilbúin
með pappírana og ég átti að skrifa undir en ég
bara brotnaði niður og grét. Ég hafði komið til
þess að skrifa undir en ég bara gat það ekki.
Svo sagði ég við mig „Jú helvítis, ég bara geri
þetta,“ en þá stoppaði félagsráðgjafinn mig
af og sagði „Þú ert ekki tilbúin, hugsaðu þetta
í viku“. Raunin var að ég var ekki andlega
tilbúin til að fara í fóstureyðingu þó svo að ég
hafi ætlað mér það. Ég hefði verið ónýt eftir á.
Hvernig brást þitt nærumhverfi við þegar
þú ákvaðst að fara ekki í fóstureyðingu eftir
allt?
Fólk var ekkert sérstaklega ánægt með það.
Barnsfaðir minn var náttúrulega brjálaður.
Þetta var auðvitað mjög erfitt og eflaust sér-
staklega út af þessari pressu. En þetta var svo
mikið frekar einhver tilfinning sem ég hafði
en ekki einhver ákvörðun sem ég gæti bara
tekið sí svona. Ég fann fyrir morgunógleðinni
mjög snemma og vinkonur mínar sögðu
„Pældu í því, þegar þú ert búin í fóstureyðingu
þá er þetta allt bara farið,“. Þá helltist þessi
hugsun yfir mig að jú, þá væri bara allt farið,
ógleðin og barnið líka. Ég ákvað þess vegna
að gera þetta bara ein og að ég ætlaði bara að
gera þetta af hörku. Og ég gerði það, þrátt fyrir
að ég væri alveg ein í þessari ákvörðun.
Sættist fólk við ákvörðunina þegar leið á?
Já, fjölskyldan mín sættist við þetta með
tímanum. Á þessum aldri á maður svo
kannski vini sem eru rosalega mikið að
djamma og maður er bara unglingur í sínu
unglinga umhverfi en það hvarf smátt og
smátt. Maður hafði háleitar hugmyndir um að
við yrðum bara á Laugaveginum með vagninn
og með barnið á kaffihúsum en svo er þetta
auðvitað ekki þannig. Þetta er ekkert eins
rómantískt og maður ímyndar sér. Eitt áfallið
virtist reka annað á meðgöngunni og svo
datt ég í svona „baby blues“ eftir á. Venjulegir
unglingar eru ekkert tilbúnir að eiga við
svona og ég ímynda mér að flestar konur
taki hormónaköstin frekar á mennina sína.
Æskuvinkonur mínar stóðu þó þétt við bakið
á mér og seinna meir eignaðist ég yndislegan
vinahóp.
Hvað með aðrar vinkonur frá þessum tíma?
Við erum alveg kunningjar. Ég vil ekkert
dæma og ég skil mjög vel að 17 ára stelpur
nenni ekki að hlusta á einhvern tala um barn-
ið sitt út í eitt. Ég varð líka þreytt á djammsög-
unum svo við bara misstum tengslin.
Þessi stund sem þú tókst ákvörðunina að
eiga barnið hefur væntanlega tekið mikið á.
Manstu hvenær þú gladdist fyrst yfir því að
vera að verða mamma?
Örugglega í fyrsta sónarnum. Þar var allur
skalinn af tilfinningum. Að sjá barnið á
skjánum er eitt það merkilegasta sem hefur
komið fyrir mig og þá varð þetta raunverulegt.
Þá byrjaði maður að leyfa sér að dreyma.
Gerðir þú þér grein fyrir hversu erfitt það
yrði að ala upp barn einsömul þegar þú tókst
þessa ákvörðun?
Nei. Barneignir og uppeldi eru erfið fyrir fólk
í hjónabandi en hvað þá fyrir 17 ára stelpu
sem er ekki með mann og ber alla ábyrgð á
barninu sjálf. Ég man að fyrstu nóttina með
syni mínum hélt ég að maður yrði að skipta á
honum í hvert skipti sem hann pissaði. Hann
pissaði svona fimm sinnum yfir nóttina svo
ég var alltaf að, ég vissi náttúrulega ekkert
hvað ég var að gera (hlær). Ég á sem betur
fer frábæra fjölskyldu sem hefur stutt vel við
bakið á mér. Faðirinn hefur aldrei verið inni í
myndinni og það var mun erfiðara en ég hafði
ímyndað mér. Það er alveg fáránlega erfitt að
gera þetta einn.
Ert þú á móti fóstureyðingum eftir þína
reynslu?
Ég er ekki á móti fóstureyðingum en mér
finnst oft eins og þetta sé svo léttvægt í hug-
um margra. Maður fari bara í fóstureyðingu og
að það sé bara auðvelt. Sumar stelpur virðast
bara stunda þetta en maður er auðvitað
ekkert í aðstöðu til að dæma annað fólk.
Eftir alla þá pressu sem þú upplifðir, fannst
þér þá samfélagið gefa í skyn að lífið sé búið
eftir barnsburð?
Já, kannski. En ég var frá upphafi ákveðin í
að láta ekki stimpla mig með einhverri stað-
alímynd. Auðvitað fattaði ég að fólk var bara
eitthvað „Hvað er hún að pæla,“ en ég tók þá
ákvörðun að ég ætlaði bara að sýna þeim. Ég
fór í háskóla og útskrifaðist þaðan á undan
mörgum sem voru með mér í menntó. Ég beit
bara á jaxlinn og var hörð. Það þarf ekkert að
vera þannig að barnið skemmi fyrir manni. Ég
varð mikið skipulagðari eftir að ég eignaðist
barn. Ég hafði verið að drolla svolítið en þetta
breytti mér og mínu lífi til hins betra.
Ert þú sátt við þína ákvörðun í dag?
Já, ég er 100% ánægð. Þetta er mjög erfitt en
maður fær svo miklu meira til baka.
Er eitthvað sem þú vilt segja að lokum.
Ég vil kannski bara hamra á því að það að
fara í fóstureyðingu á ekki að snúast um
einhverjar kaldar ákvarðanir heldur um
tilfinninguna. Það eru örugglega margir sem
eru tilbúnir og sáttir við sitt en ef manni
finnst maður ekki geta farið í fóstureyðingu
á maður alls ekki að gera það. Maður þarf að
muna að gera ekki bara það sem annað fólk
vill því maður tekur þessar ákvarðanir fyrir
sjálfan sig.
Fyrir fáeinum árum síðan hætti
viðmælandi Monitor við að eyða
fóstri þrátt fyrir þrýsting frá fjöl-
skyldu, vinum og barnsföður.
Hér segir hún Monitor sína sögu.
Hætti við
á síðustu
stundu
fræðsla fækkar
fóstureyðingum
Árið 2012 voru framkvæmdar 980 fóstureyð-
ingar á Íslandi en það er svipaður fjöldi og
undanfarin ár. Fóstureyðingum meðal kvenna
yngri en 20 ára hefur hinsvegar fækkað talsvert
undanfarinn áratug. Þannig fóru 13,6 konur
af hverjum 1.000 á aldrinum 15 til 19 ára í fóstur-
eyðingu árið 2012 en á árunum 1997 til 2001
voru framkvæmdar yfir 20 fóstureyðingar ár
hvert hjá hverjum 1.000 konum í þessum sama
aldurshópi. Jens A. Guðmundsson yfirlæknir á
kvennadeild Landspítalans segir þar forvarnar-
starfi læknanema undi merkjum Ástráðs um að
þakka en hann telur ungt fólk vera meðvitaðara
um getnaðarvarnir nú en áður.
eru fóstureyðingar
hættulegar konum?
Jens segir að fóstureyðingum fylgji ávallt
einhver áhætta líkt og raunin er með öll inngrip
í mannslíkamann. Monitor spurði Jens hvort
fóstureyðingar gætu skaðað líkur kvenna á að
geta eignast börn síðar meir en hann segir að
svo sé aðeins í undir 1% tilvika. Í raun er áhætt-
an við barnsfæðingu nokkuð meiri en áhættan
við fóstureyðingu en Jens bendir á að áhættan
við barnsburð sé hinsvegar oftast metin út frá
öðrum forsendum og þyki almennt ákjósanlegri
en sú áhætta sem fylgir fóstureyðingum.
Psst... Stúlkur undir 16 ára aldri þurfa
samþykki foreldris til þess að gangast undir
fóstureyðingu.
Að sjá barnið á
skjánum er eitt
það merkilegasta sem
hefur komið fyrir mig.
Svo sagði ég við
mig „Jú helvítis,
ég bara geri þetta.“