Morgunblaðið - 01.07.2014, Blaðsíða 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. JÚLÍ 2014
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Píanóleikarinn Edda Erlendsdóttir
leikur í kvöld á fyrstu tónleikum
sumarsins í sumartónleikaröð
Listasafns Sigurjóns Ólafssonar
sem nú er haldin í 26. sinn. Tón-
leikarnir hefjast kl. 20.30 og eru
helgaðir tónskáldinu Carl Philipp
Emanuel Bach sem fæddist árið
1714 og eru því í ár liðin 300 ár frá
fæðingu hans. Edda mun leika
Rondó í e-moll, Sónötu í F-dúr,
Sónötu í c-moll og Fantasíu í C-
dúr eftir C.P.E. Bach og einnig
Sónötu nr. 47 í h-moll og Ariettu
með 12 tilbrigðum í Es-dúr eftir
Joseph Haydn sem var mikill
aðdáandi og vinur Bachs.
Tónleikar Eddu í kvöld eru þeir
einu sem hún heldur hér á landi í
sumar. Hún býr í París, starfar
sem prófessor í píanóleik við Tón-
listarskólann í Versölum og hefur
til fjölda ára verið í fremstu röð ís-
lenskra hljóðfæraleikara, haldið
tónleika og tekið þátt í tónlistar-
hátíðum víða í Evrópu, Bandaríkj-
unum og Kína og kemur reglulega
fram hér á landi með Kammer-
músíkklúbbnum, í Tíbrártónleika-
röð Salarins í Kópavogi, á Lista-
hátíð í Reykjavík og sem einleikari
með Sinfóníuhljómsveit Íslands.
Edda hefur hlotið Íslensku tónlist-
arverðlaunin tvisvar og var fyrir
fjórum árum sæmd fálkaorðunni
fyrir framlag sitt til tónlistar.
Var nánast óþekkt tónskáld
„Carl Philipp Emanuel Bach
hafði mikil áhrif á tónsmíðar
Haydns og sagði Haydn að hann
byrjaði yfirleitt daginn á því að
spila verk eftir C.P.E. Bach áður
en hann færi að semja,“ segir
Edda. Spurð hvort tónskáldin tvö
séu í miklu uppáhaldi hjá henni
segir Edda svo vera. „Ég hef bæði
tekið upp diska með verkum
C.P.E. Bachs, einleiksdisk með
Haydn og líka disk með píanó-
konsertum eftir hann með Sinfón-
íuhljómsveit Íslands sem kom út
árið 2009. Það er svolítið merkilegt
með C.P.E. Bach að þegar ég tók
upp diskinn fyrir meira en tuttugu
árum þá heyrðist lítið af hans
verkum og hann var nánast óþekkt
tónskáld, kannski í skugga föður
síns [J.S. Bach, innsk.blm.]. Fyrir
tilviljun komst ég í tæri við nótur
því vinur minn sem var að spila í
Austur-Berlín á þeim tíma datt
niður á fullt af píanónótum C.P.E.
Falinn fjársjóður
 Verk eftir C.P.E. Bach og Haydn á
sumartónleikum í Listasafni Sigurjóns
Davíð Már Stefánsson
davidmar@mbl.is
„Við gerðum fyrstu drögin að óp-
erunni fyrir 26 árum. Síðan hefur
þetta legið í skúffu í áratugi þangað til
ég eignaðist sjálfur börn. Ég hugsaði
þá með mér að börnin mín yrðu að fá
að heyra þetta verk. Þá tók ég óp-
eruna fram og er búinn að vera í tvö
og hálft ár að endurútsetja hana. Ég
breytti söguþræðinum og skrifaði
seinni hluta verksins sjálfur. Atburða-
rásin er talsvert meira æsandi núna,“
segir Gunnsteinn Ólafsson um ævin-
týraóperuna Baldursbrá, sem hann
samdi ásamt Böðvari Guðmundssyni
á sínum tíma. Um er að ræða konsert-
uppfærslu sem er ætluð allri fjöl-
skyldunni og verður hún frumflutt 5.
júlí á Þjóðlagahátíð á Siglufirði, sem
hefst á morgun, en Gunnsteinn er ein-
mitt listrænn stjórnandi hátíðarinnar.
Alltaf einhver í lífshættu
„Þetta er ævintýraópera sem
fjallar um það að láta draum sinn ræt-
ast, hvað sem það kostar. Aðal-
persónan er Baldursbrá, lítið blóm.
Spói nokkur gefur sig á tal við blómið
og segir því frá þeirri dýrð sem finna
má á fjallinu þegar sólin er að setjast.
Það virðist ekkert vera því til fyr-
irstöðu að Baldursbrá fari þangað
fyrr en þau átta sig á því að blómið er
bundið rótum. Blómið endar þó uppi á
ásnum þar sem ekkert vatn er að
finna auk þess sem stórhættulegur
hrútur, sem étur hvað sem er, spíg-
sporar þar um. Það má segja að það
sé alltaf einhver í lífshættu meðan á
óperunni stendur. Þetta er mikil
dramatík,“ segir Gunnsteinn, en þess
má geta að finna má íslenska þjóð-
lagatónlist í verkinu, sem og rapp.
Gunnsteinn kveðst hrífast af óperu-
forminu og nær sú hrifning til barn-
æsku hans.
„Ég fór 12 ára gamall að sjá
Þrymskviðu eftir Jón Ásgeirsson og
fékk þá bakteríu sem ég hef aldrei
losnað við. Ég ákvað á þeirri stundu
að þetta væri það sem ég vildi gera
þegar ég yrði stór. Svo höguðu örlög-
in því þannig að ég varð nemandi Jóns
Ásgeirssonar í tónsmíðum þegar ég
var sextán ára gamall. Ég lærði síðan
í Ungverjalandi og kynntist þar þjóð-
lagamenningu Ungverjalands. Ég
heillaðist af því og ákvað að nota ís-
lensk þjóðlög í óperunni minni. Þar er
að finna ein tíu íslensk þjóðlög,“ segir
Gunnsteinn, en þetta er fyrsta óp-
eruverkið sem hann semur þrátt fyrir
að hafa stjórnað fjölmörgum óperum.
Þess má geta að upphaflega var óper-
an samin fyrir strengjakvartett en nú
hefur sveitin stækkað.
„Ég fann það alltaf að þetta myndi
kalla á stærri hljómsveit. Fyrst ákvað
ég að sníða stakk eftir vexti og hafa
verkið þannig að það væru meiri líkur
á því að það yrði flutt. Nú er þetta
orðin heil kammersveit,“ segir hann.
Erfitt að fjármagna verkefnið
„Það hefur verið erfitt að fá pen-
inga til að setja þessa óperu á svið.
Allir sjóðir ríkisins sem ég hef sótt í
hafa til að mynda neitað mér um pen-
ing; Leiklistarsjóður, Tónlistarsjóður
og Barnamenningarsjóður. Reykja-
víkurborg styrkir hins vegar flutn-
inginn í Reykjavík og Náttúru-
verndarsjóður Pálma Jónssonar í
Hagkaup styrkir verkefnið í heild.
Svo brúar Þjóðlagahátíðin það sem
upp á vantar,“ segir Guðsteinn og
bætir því við að Tónlistarsjóður
styrki þó hátíðina sem slíka og hafi
alltaf gert. Hann kveður jafnframt
ákveðna vakningu vera meðal óperu-
menningar á Íslandi.
„Það eru mjög mörg tónskáld með
óperur í skúffum sínum. Ég veit að
minnsta kosti um tíu óperur sem bíða
flutnings. Ég er viss um að fleiri ís-
lenskar óperur ættu skilið að komast
á svið,“ segir hann, en þess skal getið
að ævintýraóperan verður endur-
tekin í Langholtskirkju miðviku-
daginn 9. júlí.
Alþjóðleg hátíð
Gunnsteinn hefur marga fjöruna
sopið, en hann stofnaði Þjóðlagahá-
tíðina á Siglufirði árið 2000 og Þjóð-
lagasetrið á Siglufirði árið 2006. Að
hans sögn eru hátíðin og setrið afar
mikilvæg menningarlífi landsins í
heild.
„Þjóðlagahátíðin var fyrsta hátíðin
til að hljóta Eyrarrósina, verðlaun
sem veitt eru fyrir metnaðarfullt
menningarstarf á landsbyggðinni.
Við höfum reynt að styðja við bakið á
íslenskri þjóðlagatónlist og höfum
stefnt að því að slík verk verði frum-
flutt á hátíðinni og við höfum getað
staðið við það. Á Þjóðlagasetrinu er
verið að varðveita og taka upp íslensk
þjóðlög, dansa og hljóðfæratónlist.
Það er til dæmis ekki bara mikilvægt
fyrir Siglufjörð, þetta er mikilvægt á
landsvísu,“ segir hann.
„Þema hátíðarinnar er „Sigló – Je
t’aime!“, sem sagt Sigló – ég elska
þig. Það er nefnilega franskur blær
yfir hátíðinni í þetta skiptið. Hljóm-
sveitin Klezmer Kaos kemur frá Par-
ís, en Heiða Björg Jóhannsdóttir
stjórnar henni. Þau verða með tvenna
tónleika á hátíðinni, annars vegar
klezmer-tónleika og hins vegar
franska músík. Svo fáum við líka
franskt miðaldatríó. Þar erum við að
tala um fólk sem er í fremstu röð í
heiminum í þeirri tegund tónlistar.
Þau flytja miðaldatónlist eftir tón-
skáld frá tímum Snorra Sturlusonar,“
segir Gunnsteinn.
„Ég legg einnig sérstaka áherslu á
harmonikkuna. Við fáum nokkra
harmonikkusnillinga til okkar, til
dæmis einn frá Búlgaríu og svo spilar
einn með Klezmer Kaos. Það koma
einnig fram fimm krakkar á hátíðinni
sem eru frábærir harmonikkuleik-
arar og stofnuðu nýlega
Harmonikkukvintett Reykjavíkur,“
segir Gunnsteinn, en hann fer fögrum
orðum um þann mikla þjóðlagaarf
sem Íslendingar státa af.
„Íslensku þjóðlögin bera ekki heila
hátíð og það styrkir þau mjög að vera
í þessu alþjóðlega umhverfi á hátíð-
inni. Menn sjá þá að íslensk þjóðlög
hafa margt til brunns að bera og
standast algjörlega samanburð við
tónlist annarra þjóða,“ segir hann.
Íslensk þjóðlög standast samanburð
Morgunblaðið/Eggert
Ópera Gunnsteinn samdi og stýrir Baldursbrá sem verður frumflutt á Þjóðlagahátíð á Siglufirði í vikunni. Heil kammersveit styður verkið.
 Þjóðlagahátíð á Siglufirði hefst á morgun og verður óperan Baldursbrá frumflutt á hátíðinni
 Gunnsteinn Ólafsson, listrænn stjórnandi hátíðarinnar, segir franskan blæ svífa yfir vötnum
 


   
      


  

 
  
 
 



 





 

 
 


     
 
 ! "# 
$
  
% 
 
 
 

& !
 
  

  
  ! '#

()**
!