Málfríður - 15.03.2011, Blaðsíða 6

ekki lengur hvað ætla ég að kenna heldur á hverju hafa
nemendur áhuga og hvernig læra nemendur ? Hvernig
get ég sem kennari gert þá að betri námsmönnum?
Hinar nýju framhaldsskólaeiningar endurspegla þessa
áherslu á nám. ‘Fen’ eru skilgreindar út frá námi en
ekki kenndum stundum. Einnig endurspeglar þetta
aðra sýn á nám og kennslu. Litið er á nám sem sam-
vinnu eða samspil nemenda og kennara þar sem líkja
má nemendum við leikmenn en kennaranum við þjálf-
arann. Kennarinn leggur línurnar í samráði við nem-
endur en það eru nemendur sem spila, það er sam-
spilið sem gildir og leikreglur og markmið eru öllum
ljós. Því þurfum við stöðugt að spyrja gagnrýnna
spurninga: Eru allir nemendur örugglega með okkur
í liðinu? Eru sumir þeirra alltaf á varamannabekknum
og koma sjaldan inn á eða eru einhverjir kannski bara
á áhorfendapöllunum? Í „et læringsstyret rum” taka
allir þátt í leiknum á sínum eigin forsendum, sumir eru
bakverðir, öðrum lætur betur að sækja fram, og svo eru
þeir sem eru sterkastir á miðjunni.
Dagný Reynisdóttir grunnskólakennari flutti ein-
staklega áhugaverðan fyrirlestur á ráðstefnu Félags
dönskukennara sl. vor þar sem hún sýndi með orðum
og myndum hvernig hægt er að skapa þess konar
námsaðstæður, þ.e. vinna út frá áhuga og getu einstak-
linganna, og hún sýndi hvernig skapa má aðstæður
sem hvetja til náms allra nemendanna (http://www.
fdk.is/Gl%C3%A6rur/tabid/1177/Default.aspx).
Dagný sagði m.a.:
„Kennarar…
bera ábyrgð á því að skapa námsumhverfi þar sem
allir nemendur fá tækifæri til að læra á eigin for-
sendum og í samvinnu við aðra. Til að geta skipu-
lagt umhverfi sem hvetur til náms þurfa kennarar
að greina það nám sem á sér stað og stöðu þeirra
nemenda sem þeir eru að vinna með”. (Dagný
Reynisdóttir, 2010).
Það er svo mikilvægt að fá svona dæmi því eitt af því
sem okkur vantar til að taka stökkið eru fyrirmyndir.
Það styrkir kennarann að geta séð með eigin augum
hvernig unnið er á þennan hátt í stað þess að lesa
aðeins um það.
Leni Dam segir að „et læringsstyret rum” hverfist
fyrst og fremst um fjóra þætti.
1. Skipulagið eða fyrirkomulagið í kennslustofunni
2. Uppbyggingu kennslustundanna
3. Samskiptin í kennslustofunni
4. Verkefnin sem nemendur fást við (2004, bls.
46–47).
Hvernig sitja nemendur, sitja þeir alltaf eins? Er kennslu-
stundin fjölbreytt og byggist hún á að nemendur séu
sem mest virkir? Eru nemendur að vinna saman og læra
Námsaðferðir
Liður í þessari auknu áherslu á nemendasjálfstæði
og um leið námsvitund er vinna með námsaðferðir
(learner strategies). Rannsóknir hafa leitt í ljós mikil-
vægi þess að þjálfa nemendur í námsaðferðum, sbr.
hina miklu áherslu sem lögð er á þjálfun námsaðferða
í Evrópsku tungumálamöppunni (ETM). Hugmyndin
að baki ETM er að hjálpa nemandanum að taka frum-
kvæði í eigin námi, uppgötva fleiri leiðir til að læra, ná
þar með betri tökum á hinu erlenda máli, verða sjálf-
stæðari og þar með betri nemandi. (Little, 2002).
Hugtakið „learner strategies” eða námsaðferðir felur
í sér þrjár víddir:
1. Hina hugrænu færni, þ.e. að læra eitthvað, t.d. nýjan
orðaforða eða nýtt málfræðiatriði.
2. Meta þekkingu/námsvitund, þ.e. hvernig nemand-
inn getur sjálfur verið sér meðvitaður um hvaða
aðferðir hann eða hún notar til að læra orðin.
3. Hæfni til að geta metið eigin framfarir og frammi-
stöðu.
Markmiðið er að sérhver nemandi styrki eigin máltöku
með því að vera sér meðvitaður um fjölbreytt úrval
aðferða sem hægt er að grípa til við að tileikna sér nýja
þekkingu. Það gerir hann aðeins ef hann hefur þróað
með sér sterka námsvitund og er meðvitaður um eigin
námsaðferðir. (Hafdís Ingvarsdóttir, 2007).
Allir nemendur nota einhverjar námsaðferðir, en svo
virðist sem nemendur sem eiga erfitt uppdráttar við
tungumálanám noti miklu færri aðferðir og ekki endi-
lega þær sem henta henni eða honum best. Það sem ein-
kennir þá sem gengur vel að læra tungumál er einmitt að
þeir virðast nota fjölda aðferða allt eftir því hvað hentar
best hverju sinni. Nemendur eru yfirleitt ekki meðvitaðir
um eigin námsaðferðir og það getur því verið erfitt að fá
nemendur til að átta sig á hvaða aðferðum þeir beita og
átta sig á eigin frammistöðu og til þess þurfa þeir stuðn-
ing og hjálp kennarans (Harris og félagar, 2001).
Ég skal játa að þrátt fyrir mikla þróun í tungumála-
kennslu hér á landi undanfarin ár virðist mér sem afar
hægt gangi að innleiða vinnu með námsvitund og
námsaðferðir inn í kennslustofuna. Aukið nemenda-
sjálfstæði og þar með innri áhugahvöt næst ekki nema
unnið sé með námsvitund og námsaðferðir, sjálfsmat
og jafningjamat. Þetta eru að sönnu allt hugmyndir
sem koma að utan og ofan en eru byggðar á rannsókn-
um og því þurfa kennarar, sem fagmenn, að velta fyrir
sér hvort ekki sé þess virði að reyna þær en aðlaga þær
eigin aðstæðum.
Hin námsmiðaða kennslustofa
Áherslan í allri umræðu um skólastarf hefur verið
að beinast frá kennslu yfir í nám, eða eins og Leni
Dam, (2004) orðar það: „Við þurfum að skapa „et lær-
ingsstyret rum”. Spurning tungumálakennarans er þá
6 MÁLFRÍÐUR