Fréttir - Eyjafréttir - 18.06.1998, Side 10

10
Fréttir
Fimmtudagur 18. júnf 1998
Mlg langar
ekkiaðbúaí
fflabeinsturní
Þorsteinn Ingi Sigfússon prófessor, doktor í eðlisfræði og stjórnarformaður
Rannsóknasetursins í Vestmannaeyjum og guðfaðir þess segir frá uppvexti
sínum, skólagöngu og væntingum til setursins í viðtali við Benedikt Gestsson.
Þorsteinn ingi: Tók starf við Rannsóknasetrið fram yfir rektorsstöðu við Háskólann á Akureyri.
Þorsteinn Ingi Sigfússon
prófessor, doktor í eðlis-
fræði og stjórnarformaður
Rannsóknasetursins í
Vestmannaeyjum og guð-
faðir þess, ef svo má segja
hefur mjög látið til sín
taka í atvinnu- og þró-
unarmálum í Vestmanna-
eyjum. Hann varð doktor
í eðlisfræði frá Háskól-
anum Cambridge 1982 en
sneri þá aftur til Islands og
hóf störf hjá Raunvísinda-
stofnun Háskólans. Þor-
steini Inga er margt til lista
lagt. Hann er mikill list-
unnandi hvort sem um er
að ræða bókmenntir eða
tónlist. Fréttir litu í heim-
sókn til hans á dögunum
til þess að forvitnast um
störf hans og áhugamál.
Hæstur yfír landið í
eðlisfræði
„Ég er fæddur í Eyjum 1954 og er
elstur sex systkina. Ég var þar í skóla
þar til 1969 en þá flutti fjölskyldan til
Reykjavíkur. Við vorum því flutt
þegar ósköpin gengu yfir í gosinu. Öll
systkini mín fóru í langskólanánt og á
þeint tíma þótti það praktískt að vera
nær þeim menntastofnunum sem
stóðu til boða. Eftir menntaskólann
fer ég til Kaupmannahafnar til að
nema þar eðlisfræði en eðlisfræðina
uppgötvaði ég mikið til sjálfur en ég
var hæstur yfir landið á landsprófi í
eðlisfræði árið 1969. Þótti sumum
það nokkuð skrýtið að svo há einkunn
gæti komið frá Gagnfræðaskólanum í
Vestmannaeyjum, kennari minn var
Garðar Sigurðsson síðar alþingis-
maður sem ég hélt mikið upp á.“
Hvað veldur þessu viðhorfi?
„Fólk hefur oft tilhneigingu til þess
að telja að ekkert gott geti komið
annars staðar frá en úr henni Reykja-
vík, en dæmin hafa nú oft og iðulega
sannað hið gagnstæða. Vestmanna-
eyjar voru hinn ágætasti leikvöllur
sem hugsast gat fyrir ungan mann.
Þar vil ég fyrst nefna hin nánu tengsl
við náttúruna og samfélagið og þær
menningarmannperlur sem í Eyjum
voru í tónlistinni. myndlistinni, bók-
menntum og fleiri sviðum mannlífs-
ins. Þetta var ntjög góður grunnur
fyrir ungan mann.“
Þorsteinn Ingi segir að hann hafi
ekki verið neitt sérstaklega hneigður
fyrir eðlisfræði frekar en önnur fög
fyrr en í landsprófi. „Hins vegar má
segja að rætur eðlisfræðiáhuga míns
liggi aftar. Faðir minn Sigfús J.
Johnsen var yfirkennari og mikill
áhugamaður um eðlisfræði og ég man
eftir því sem strákur að hann sagði
mér frá atóminu. Foreldrar mínir voru
mjög áhugasantir og hvetjandi upp-
alendur. Ég og Guðni Einarsson,
sonur Einars í Betel, vorum að
framleiða alls konar efni í kjallaranum
á Kirkjubæjarbraut 17. Okkur tókst til
dæmis að kaupa saltsýru í Apótekinu,
sern þá var bara seld gegn resepti.
Saltsýruna notuðum við til þess að
vinna ýmsar gastegundir úr málmsam-
böndum og stundum var loftið orðið
nokkuð þungt í kjallaranum þegar við
vorum að bralla þetta. Ég man eftir
því að einhverjir ráðlögðu foreldrum
mínum að legga niður þessa tilrauna-
stofu, því hún væri stórhættuleg.
Stundum gat þetta gas okkar verið
eldfimt og það kontu upp smábrunar.
Við bjuggunt til dæmis til vetni, sem
nú er mikið í umræðunni. Þetta tókst
allt giftusamlega en ntargir voru
hræddir og þorðu ekki niður í
kjallarann hjá okkur. Guðni varð svo
seinna einn besti blaðamaður landsins,
en ég hélt áfram í efnasullinu og
endaði í stóriðjupælingum."
í slóð frægra eðlisfræðinga
Þorsteinn Ingi segir að hann hati verið
jafnvígur námsmaður en fyrir hann
hafi eðlisfræðin verið rnesta áskor-
unin. „Eftir menntaskólann tór ég til
náms í þessunt fræðunt úti í Kaup-
mannahöfn 1973 ásamt kærustunni,
Bergþóru K. Ketilsdóttur, en hún fór í
tölvufræðinám. Kaupmannahöfn er
heimaborg mikilla eðlisfræðinga eins
og Nielsar Bohr og andinn sveif yfir
vötnunum. í framhaldi af því var ntér
boðið að taka doktorsverkefnið í
Cambridge á Englandi og var þar frá
1978. Það var mjög skemmtilegur
tími og ég fékk mjög frjálsar hendur.
Ég reyndi að leysa ákveðið verkefni,
sent var á sviði eðlisfræði við mjög
lágan hita, eða nokkrunt gráðum frá
alkuli, sent er mesti kuldi sem hægt er
að ná. Þetta nám var mjög akademískt
á þessurn tíma. Eftir doktorsprófið var
ég kjörinn „fellow" sem hlotnast að-
eins einum af hverju hundraði
stúdenta sem stunda rannsóknir við
Cambridge Háskóla, en mig langaði
að fara heim og reyna að leggja
eitthvað af mörkum fyrir íslenskt
samfélag og kom heim 1982. Eins og
maðurinn sagði: Römm er sú taug
sem rekka dregur."
Neyðarkall frá
Grundartanga
Þorsteinn Ingi fór að starfa hjá Raun-
vísindastofnun Háskólans þegar heim
kom og skömmu síðar er hann beðinn
að koma upp á Grundartanga og leysa
verkefni fyrir Jámblendiverksmiðjuna
þar sem verið var að steypa kísiljám.
Hann segir að efnið sem þeir frarn-
leiddu hati verið gallað og hann því
fenginn til þess að bæta þar úr.
„Japanimir sem keyptu af þeim efnið
höfðu skilað efninu og heimtað afslátt.
Gallinn laut að fínefnismyndun í því í
lestum skipanna sem fluttu það til
Japans. Ég hafði unnið dálítið með
ntálma í rannsóknum mínum og í
framhaldi af þessu vandamáli sent
þarna var við að glíma hefst ákveðin
samvinna milli mín og Járnblendi-
félagsins. Við leystum vandamálið og
jukurn tekjurnar til muna og í kjölfar
þess gaf Járnblendifélagið Háskóla
Islands prófessorsstöðu sem mér var
svo boðin árið 1989. Þannig kom
þessi tenging við iðnaðinn og
atvinnulífið sem ég hef reynt að rækta
allar göjur síðan. Þannig var staðan
þegar Ámi Johnsen og síðar Guðjón
Hjörleifsson frændur mínir höfðu
samband við mig út af hugmyndinni
um að efla háskólastarfið í Vest-
mannaeyjum.”
Tengsl Háskóla og
fyrírtækja af hinu góða
Þú talar um þessa prófessorsstöðu sem
Jámblendifélagið gaf á sínum tíma.
Er þetta æskilegt að fyrirtæki út í bæ
sjái um að fjármagna slíkar stöður?
„Eins og rnálið er núna samþykkti
Alþingi að setja þessa tilteknu
prófessorsstöðu á fjárlög. Þannig er
ég ekki eins bundinn Jámblendi-
félélaginu, heldur iðnaðinunt almennt
og sérstaklega málmiðnaðinum. Ég
hef í framhaldi af því öðlast enn meira
og markvissara akademískt frelsi, en
hef auðvitað ekkert nema gott að segja
um Jámblendifélagið. Þar var alltaf
mjög gott samband og er enn í dag.
Hins vegar tel ég að svona samband
Háskólans og fyrirtækja sé mjög af
hinu góða, ef fyrirtækin geta gefið
mönnum frjálsan tauminn. Þetta má
ekki vera einhvers konar starf þjón-
ustufulltrúa. sem liggur í einhæfum
verkefnum. Hjá Jámblendinu fór
aldrei á milli mála að þetta væri frjáls
vísindastarfsemi."
En menn tala um ákveðna hættu
sent er santfara slíku samstarfi sér-
staklega. ef litið er til kjaramála
Háskólamanna og jafnvel ótta við að
missa mjög hæfa menn úr landi?
„Ég held að launamál í Háskól-
anum séu tímasprengja. Ef ekki verð-
ur breyting á er hættan vissulega fyrir
hendi að missa atgervi úr landi.
Islenskt samfélag á að hafa efni á því
að borga fyrir þekkingu. Nú er kjara-
nefnd að fjalla um laun prófessora og
maður bíður með eftirvæntingu að sjá
hver niðurstaðan verður og hvort
þekking verði launuð eins og hún á
skilið. Hún er það ekki í dag."
GefandivinnaíEyjum
Þú sagðir áðan römm er sú taug... Af
hverju ekki að koma beint til Eyja?
„Það var alveg Ijóst að þegar ég var
orðinn doktor f eðlisfræði að þá
langaði mig til þess að stunda störf við
Háskólann. Það kom ekki margt
annað til greina þá en Háskólinn í
Reykjavík. Ef ég hefði farið til Eyja
hefði ég þurft að gera eitthvað annað.
Hins vegar þegar ég hafði verið í
Háskólanum nokkurn tíma losnaði
staða rektors við Háskólann á
Akureyri. Þá hafði þáverandi mennta-
málaráðherra samband við mig og
hvatti mig til þess að sækja unt það
embætti. Ég var hins vegar farinn að
vinna meira í Vestmannaeyjum þá.
Ég get líka sagt það og hef ekki sagt
það opinberlega áður að ég sótti ekki
unt þetta starf á Akureyri. bæði vegna
þess að ég var í spennandi verkefnum
fyrir Háskóla Islands og starfið við
Háskólann í Vestmannaeyjum var
orðið mjög skemmtilegt og gefandi.
Akureyri vil ég allt gott og þeir fengu
góðan rektor. Starfsumhverfið var
ekki fyrir hendi í Eyjum þegar ég kom
heim. Nú er aftur ánægjulegt að horfa
til baka og sjá í Vestmannaeyjum
starfsvettvang, með fimmtán háskóla-
menntuðum sérfræðingum á mörgum
sviðum fræðanna og á síðustu fimm
árum höfum við gjörbylt aðstöðunni í
Eyjurn. Þetta eru mjög hæfir ein-
staklingar sem eru að vinna að mjög
áhugaverðunt hlutum. Nú er horft til
Vestmannaeyja og ekki síst hefur þetta
vakið athygli úti í heimi þar sem menn
hafa verið að leita að fyrirmyndum að
háskólastarfi á landsbyggðinni. Það
kom til að mynda sérfræðingur frá
Maastricht í Hollandi. sem var að gera
úttekt á íslenska nýsköpunarkerfinu.
Hann heillaðist gjörsamlega af því
sem hann sá í Rannsóknasetri Há-
skólans í Eyjurn og lagði til að þetta
yrði fyrirmynd að svipuðum rann-
sóknamiðstöðum á íslandi. Honum
fannst við hafa hitt gjörsamlega í
mark.“
Arkitekt
Rannsóknasetursins
Hver er þinn þáttur í því að Rann-
sóknasetrið verður að veruleika?
„Ég verð nú hálf feiminn þegar
svona er spurt. Ætli ég megi kannski
ekki kallast arkitektinn að þessu. Þessi
hugmynd hefur alltaf verið mjög Ijós í
mínum huga, eða jiessi sýn. Svona gat
aldrei orðið að veruleika nenta vegna
þess að bæjarfélagið og stjórnvöld
hafa alltaf staðið með ntér í allri
uppbyggingunni. Fyrst fengum við
Pál Marvin til að vinna að málinu.
Hann er einstakur. Svo bættist Bjarki
við. Þeir eru frábærir. Ég hef rætt við
marga menn á landinu sent hafa viljað
gera eitthvað svipað og ég hef sagt
þeirn að tengjast vel bæjarfélaginu,
iðnaðinum. atvinnuh'finu og stefnu-
ntótandi stjómmálamönnum. Svo má
ekki gleyma því að ef ekki hefðu
komið að þessu frábærir samstarfs-
rnenn í setrinu sjálfu strax í upphafi
hefði þetta ekki tekist heldur. Það er
ekki síst fyrir þeirra áhuga, vilja og
metnað að þetta hefur tekist svona vel.
Það er enginn einn maður sem kentur