Fréttir - Eyjafréttir - 07.02.2002, Blaðsíða 8

8
Fréttir
Fimmtudagur 7. febrúar 2002
Ragnhildur Magnúsdóttir læknir:
Glímir barnið þitt við athyglisbrest
og einbeitingarörðugleika?
-Unnið að stofnun félags AD/HD til að eyða fordómum og byggja upp fræðslu
Læknarnir Ragnhildur Magnús-
dóttir og Hjörtur Kristjánsson
fluttu hingað til Eyja sl. sumar með
fjöiskyldu sína. Þau komu frá
Noregi þar sem þau hjónin hafa
verið við nám og störf en fluttust
hingað þegar Hjörtur réð sig sem
yfirlækni lyflækningadcildar Heil-
brigðisstofnunar Vestmannaeyja.
Ragnhildur undirbýr nú stofnun
AD/HD félags í Eyjum sem yrði
tengt Félagi misþroska barna. Þau
hjónin eiga fjögur börn og eitt
þeirra hefur fengið greiningu og
meðferð við AD/HD, attention
deficiency hyperactive disorder, eða
athyglisbrestur með/án ofvirkni.
Eyða fordómum
Ragnhildur segist vilja stofna þetta
félag til að eyða fordómum, byggja
upp fræðslu og stuðning, og mynda
þrýstihóp sem gæti unnið að úrbótum.
„Ragna Freyja Karlsdóttir sérkennari
verður með fræðsluerindi um AD/HD
fyrir kennara 13. febrúar nk. og með
almennan fund um kvöldið þar sem
allir eru velkomnir. Hún hefur mikla
reynslu af því að vinna með börn og
hefur gefið út bók um þetta efni sem
heitir Ofvirknibókin. Þar fjallar hún
um skólann, skólastarfið og uppeldið.
Bókin er auðveld aflestrar, á jákvæð-
um nótum og góð fyrir kennara og
foreldra til að nálgast viðfangsefnið. I
bókinni koma sjónarmið barnanna vel
fram og er bókin skrifuð af mikilli
næmni og hlýju,“ segir Ragnhildur.
Athyglisbrestur með eða án
ofvirkni
Það stendur ekki á svari hjá Ragnhildi
þegar hún er spurð hvað felist í því að
vera með AD/HD enda er hún vel að
sér um þessi mál.
„AD/HD er athyglisbrestur með eða
án ofvirkni. Allir kannast við stráka
sem eru uppi um alla veggi en grunn-
atriðið er athyglisbrestur. Flestir halda
að þetta eldist af krökkum á ung-
lingsaldri en það er misskilningur.
Stór hluti bama með þessa greiningu
heldur áfram að hafa einkenni á
fullorðinsárum en birting einkenna
breytist. Hreyfiofvirknin minnkar en
önnur vandamál koma upp á
yfirborðið.
Strákar eru oftar greindir með
AD/HD en stelpur og hefur áður verið
talið að þetta sé mun algengara hjá
strákunum. En stelpur geta lfka haft
þetta og er kynjahlutfallið að verða
jafnara. Hjá fullorðnum er talið að
hlutföllin séu jöfn. Fræðimenn hafa
áttað sig betur á því hin síðari ár að
margir geta haft athyglisbrest án
ofvirkni (ADD). Stelpur eru oftar í
þeim hópi, auk þess eru stelpur
öðruvísi að eðlisfari og birtingarform
AD/HD því annað. Dæmi um ADD er
bamið sem ekki kemst úr sporunum,
er utanvið sig, útundan og oft fer lítið
íyrir því.
Mörg andlit AD/HD
Það em nokkrir undirflokkar af
AD/HD eftir því hvar vandinn helst
liggur. Mjög oft fylgja þessu náms-
örðugleikar, erfiðleikar í samskiptum,
atferlisvandamál og fleira. Lesblinda,
talnablinda og önnur sértæk vandamál
RAGNHILDUR Ragnhildur segist vilja stofna þetta félag til að eyða fordómum, byggja upp fræðslu og
stuðning, og mynda þrýstihóp sem gæti unnið að úrbótum.
Glímir bamið
við...
-athyglisbrest og
-einbeitingar-
örðugleika
-ofvirkni
-hvatvísi
-eirðarleysi
-vanvirkni
-skyntruflanir
-hreyfiörðug
leikamálþroska-
truflanir
-námsörðugleika
-þráhyggju
-hegðunartruflanir?
em algeng. Sum böm geta haft mis-
ræmi í hreyfiþroska (klaufsk) og líða
fyrir það t.d í leikfimi. Félagsþroski
getur verið misjafn af ýmsum orsök-
um, m.a. vegna athyglisbrests, van-
stjóm á tilfinningum og fleira. Það er
mjög algengt að þessum bömum líði
illa og eigi erfitt í skólakerfinu. Kvíði
og þunglyndi er algeng afleiðing
AD/HD. Þessi böm lenda oft í nei-
kvæðum samskiptum og eiga félags-
lega erfitt. Þetta vindur upp á sig eins
og snjóbolti ef ekki er gripið inn í ferl-
ið og getur skemmt bömin varanlega.
Þessi böm geta oft einbeitt sér af
kappi við eitthvað ákveðið sem er
nógu spennandi og vekur athygli
þeirra, t.d. tölvuleikir, en þau verða
fljótt leið og eiga erfitt með að ljúka
verkefnum, sérstaklega því sem krefst
úthalds í einbeitingu. Venjulegt fólk
getur einbeitt sér að einhverju einu í
einu, en öll áreiti í umhverfinu koma
jafnsterkt inn og tmfla þá sem hafa
þessi einkenni.“
Erfðir ráða miklu
Ragnhildur leggur áherslu á að
AD/HD hefur ekkert með greind,
uppeldi né þjóðfélagsstöðu að gera og
bömin koma frá öllum íjölskyldu-
gerðum. Foreldrar þessara bama em
ekki lélegri en aðrir uppalendur.
„AD/HD er rakið til líffræðilegra þátta
og erfðir valda þar miklu. Vitað er að
það sem erfist er tmflun á boðefna-
flutningi í heila og er oft reynt að hafa
áhrif á þessi boðefni með lyfjum.
Þessar boðefnatmflanir em m.a. áber-
andi í stjómstöðvum heilans. Tour-
ettes heilkenni (ósjálfráðir kækir) er
algengara hjá persónum með AD/HD
og Aspergers heilkenni tengist því
líka.“
Greining mikilvæg
„Afleiðingar þess að vaxa upp með
AD/HD án meðferðar geta verið mjög
slæmar. Sjálfsmat og sjálfsmynd er oft
mjög skert og margir einstaklingar ná
ekki jafnlangt í sínu lífi og þeir innst
inni vita að þeir gætu. Félagslegar
afleiðingar geta verið slæmar, og
vandamál á unglingsámm algeng.
Þess vegna er mjög mikilvægt að böm
fái rétta greiningu og þá hjálp sem þau
þurfa. Sérstaka námserfiðleika þarf að
finna og veita þeim hjálp. Böm geta
verið lesblind, heyrt vitlaust eða þau
geta ekki tjáð sig munnlega eða
skriflega, kannski geta þau ekki lært
utanbókar o.s.frv."
Glíma fullorðnir einstaklingar líka við
þessi einkenni?
„Það em bara nokkur ár síðan farið
var að meðhöndla fullorðið fólk með
AD/HD á Norðurlöndunum. Það
hefur verið gert lengur í Bretlandi og
Bandarikjunum. Hluta af þeim sem
uppfylla skilyrði fyrir greiningu sem
böm gengur ágætlega í h'finu og teljast
ekki hafa AD/HD á fúllorðinsárum en
á hinum endanum em þeir sem sem
leiðast út í afbrot og óreglu. Þar kemur
afleiðing margra annarra þátta inn s.s.
umhverfismótun og félagsleg vanda-
mál. Síðan em það þeir sem héldu
áfram að hafa einkenni fram á full-
orðinsárin og er það stærsti hópurinn.
Einkennin geta verið mismikil og mis-
munandi. Þeir geta þjást af geðrænum
vandamálum, ýmsum sállíkamlegum
kvillum, hætta í námi, gengur illa í
vinnu, sambúð eða hjónabandi. Það er
oft einkennandi rótleysi, ljárhagsvand-
ræði, eða misnotkun lyfja, áfengis,
nikótíns eða annað. Fullorðnir með
AD/HD eignast oft böm með sömu
greiningu sem veldur enn meiri vand-
kvæðum. Því er mjög mikilvægt að
greina vandamálið snemma þannig að
hægt sé að hjálpa viðkomandi.
Fullorðnir læra margir að lifa með
þessu og skapa sér oftast farveg sem
hentar þeim. Sumir hafa jafnvel lokið
löngu námi en hafa kannski lagt miklu
meira á sig en þeir sem ekki glíma við
þetta vandamál. Einnig finna þeir
störf við sitt hæfi o.s.frv. Sumir sækja
í spennu, aðrir í einhæfni. Stundum
tekst fólki að halda hlutunum gang-
andi langt fram á fullorðinsárin áður
en greining er gerð.“
Mikil vanþekking
Þegar Ragnhildur er spurð hvers
vegna hún vilji stofna félag til stuðn-
ings þeim sem haldnir eru AD/HD
segir hún mikla vanþekkingu á
þessum málum. „Það vantar fræðslu
og stuðning. Að fólk sé ekki aleitt
með sín vandamál því það er oft mjög
erfitt. Ég vonast til að fólk sem hefur
fengið greiningu eða á böm með þessa
fötlun komi á fundinn. Það er mjög
mikilvægt að finna að maður sé ekki
einn í heiminum og það eru til ýmsar
bækur og fræðsluefni um þessi mál.
Númer eitt er að fólk fái fræðslu og
það síðan skili sér til bamanna, for-
eldra, kennara og allra sem koma að
baminu. Að allir geri sér grein fyrir að
þetta er líffræðilegs eðlis og skammir
gera ekkert gagn. í kjölfarið verða
ýmsar breytingar bæði heima og í
skóla og einstaklingar fá meiri hjálp til
að komast áfram.
Lyfjameðferð er oft nauðsynleg til
að önnur meðferð gangi. Ein og sér er
hún ekki nóg en „opnar dymar" að
úrbótum. Ýmis önnur meðferðar-
úrræði fyrir böm og atferlismeðferð
em mjög mikilvæg. Foreldrar þurfa að
fá meiri kennslu í meðferð þessara
bama. Erlendis er í vaxandi mæli
stuðst við stuðningsaðila (coach), sem
tekur að sér að hjálpa einstaklingum,
íjölskyldum og foreldrum með
ákveðin verk eða vandamál sem upp
koma. Það er oft gífurlegt álag á for-
eldrum og systkinum í þessum fjöl-
skyldum og oft þarf að kenna heim-
^tcSlnilÝ °S jákvæðari samskipti."
Ragnhildur segir að gott samstarf þurfi
að vera milli heimilis og skóla og það
skorti töluvert á úrræði og þekkingu í
skólakerfinu. Það þarf að koma meiri
stuðningur inn í bekkina en er í dag.
Kennarar em kannski með fjölmenna
bekki og tvö til þrjú böm sem þurfa
stuðning. Samkvæmt gmnnskóla-
lögum eiga öll böm að fá þá aðstoð
sem þau þurfa. T.d. þarf að sníða
námsefnið að baminu, þau þurfa
kannski að taka próf á lengri tíma eða
á annan hátt því það em margar leiðir
að sama marki. Þessir krakkar þurfa
að hafa allt í föstum skorðum, þurfa
mikið aðhald og skilning.
Fræðsla um AD/HD er vanrækt í
kennaranáminu og byggist árangurinn
mikið á sjálfsnámi og áhuga hvers
kennara fyrir sig.“
Ekki bara neikvætt
Ragnhildur segir mikilvægt að horfa á
það jákvæða í lífinu þrátt fyrir erfið-
leikana og umfram allt að hafa húmor
fyrir því sem upp á kemur í sam-
skiptum við aðra, ekki síst ein-
staklinga sem em með AD/HD.
„Böm og fullorðnir með AD/HD
em oft mjög skapandi einstaklingar og
fijóir, fólk sem finnur upp nýjar leiðir,
fólk sem er orkumikið, skemmtilegt
og gaman að umgangast. Þar hafa
Einstein og Thomas A. Edison verið
nefndir á nafn og em til frábærar
frásagnir af honum þegar hann var
krakki. Svo má ekki gleyma Emil í
Kattholti," segir Ragnhildur og hvetur
alla til að mæta á fundinn sem verður í
sal Bamaskólans, 13. febrúar klukkan
19.30-21.30.
Guðbjörg.