Harmonikublaðið - 01.09.2009, Blaðsíða 17

Harmonikan einasta yndid mitt er...
Mig langar að skrifa fáein orð um harm-
onikuleikara, sem voru nafnkunnir hér á
landi þegar þegar ég var barn og unglingur.
Algengt var að þeir væru kenndir búsetu,
vinnustað, iðn eða jafnvel harmonikuteg-
und. Dæmi: Ólafur Pétursson alltaf kallaður
Óli Scandali sem oft misskildist og varð f
munni fólks Óli skandali. Hann var í áratugi
einn besti harmonikuleikari landsins, en
sorgleg veikindi ollu því að ferillinn varð
skammur. Einn var Eiríkur á Bóli hótelhald-
ari í Hveragerði sem að auki rak ferðabíó
um Suðurland. Hann var blindur en lét það
ekki hefta sig frá tónleikaferðum með Ein-
ari Sigvaldasyni víða um land. Enn er þekkt
laghans Ljósbrá. Égnefndi EinarSigvalda-
son, hann gat sér orðspor sem mjög flinkur
spilari. Einar dvaldist um skeið f Danmörku
og naut þar vinsælda. Mjög varð fræg
auglýsing í útvarpinu þau árin sem ekki
mátti nefna dans að segja: Skemmtun í
félagsheimilinu laugardagskvöld, Einarog
Eiríkur leika! Heimkoma Einars frá Dan-
mörku varð með nokkuð sérstæðum hætti
og voru sögur á kreiki að nasistar í Dan-
mörku hefðu séð honum fyrirfari tilíslands
með kafbáti, en hann svo sagt skilið við
sitt ætlaða hlutverkogfarið að læra pípu-
lagnir!
Pá er komið að Jóni í Kleinukoti, hann
var Ólafsson og bjó í lágreistu húsi á horni
Rauðarárstígs og Brautarholts. Jón var bak-
ari að iðn en jók sér líkast til tekjur með
kleinubakstri. Þá er að minnast á töluvert
vel metinn spilara, hann var kenndur við
ættaróðal sitt og kallaður Halldór frá Kára-
stöðum. Ekki man égtil þess að hafa heyrt
Halldór spila, en hann var rómaður spilari,
þótti hafa góða hljóma. Hann starfaði sem
leigubifreiðarstjóri í Reykjavík. Og þeirvoru
fleiri bílstjórarnir sem tóku í nikkuna,
Stefán Þorleifssonvarvelmetinn dansspil-
ari, lék líka á saxofón. Hann gat svingað
sem varvinsælt. Ekki má gleyma Valdimar
Auðunssyni frá Dalsseli. Valdimartókþátt
í starfi Harmonikufélags Rangæinga og auk
þess þekktur fyrir lög sín. Og einn til, Gústi
í Frón, sem nú er nýlátinn, lék á dansleikjum
um áratugi. Þá er komið að nokkrum sem
ég kynntist. Einn þeirra var Níels Sveinsson,
ég vann um tíma undir hans stjórn á Skoda
verkstæðinu. Hann var líkt og Halldór mikill
hljómaspilari; sá besti á íslandi sagði Kalli
Jónatans mér. Hafsteinn Ótafsson vann
aftur við sækja fé í mjólkurbúðirnar og
koma því í Mjólkurstöðina. Hann varð félagi
í FHU og kom fram í þætti í útvarpinu. Haf-
steinn varð heilsulaus skömmu síðar og
lést. Röðin er komin að Stefáni Lyngdal
sem flestir kölluðu Stebba í Rín. Hann átti
ograkþá glæsilegustu harmonikuverslun
sem á íslandi hefur verið. Hún var á Njáls-
götu 23 þar sem nú er sjoppa, inn um versl-
unargluggana gat að líta dásamlega sjón;
altar hillur fullar af harmonikum stórum og
smáum í fjölda lita. Ég hef verið sjö ára
þegar ég sá dýrðina fyrsta sinni og gleymi
því aldrei. Það tiðu samt meira en tíu ár þar
til ég sá Stefán sjálfan. Hann hafði verið
vinsæll harmonikuleikari og gleðimaður,
fjarskalega myndarlegur og góðlegur
maður. Önnur harmonikusala var á Mána-
götunni inníNorðurmýri, þarvareinniggert
við hljóðfærin og ein og ein nikka til sölu.
Jóhannes Garðar Jóhannesson hét hann
sem þarna rak sitt verkstæði. Hann var á
þessum árum einn besti harmonikuleikari
landsins og sérlega fær í hraðari lögum
sem fáir gátu spilað þá, t.a.m. eftir Ragnar
Sundquist, Otthar Akre o.fl. Jóhannes hafði
látið af spilamennsku í allmörg ár, en átti
síðar eftir að leika með hljómsveitum f
Þórskaffi í mörg ár. Hann seldi svo Guðna
S. Guðnasyni snjöllum harmonikuleikara
verkstæði sitt. Guðni hóf samstundis að
selja Excelsior og síðar aðrar tegundir.
Verkstæði hansvarð samkomustaðurfjötda
spilara, jafnframt því lék Guðni í dans-
hljómsveitum. Þá bætti hann við sig píanói
og flyglum sem hann gerði upp og stillti.
Hjá Guðna hitti maður marga þá sem mest
og best spiluðu á gömlu dönsunum m.a.
Garðar Jóhannesson, son Jóhannesar G.
og Rút Hannesson. Ótalinn er Guðjón
Matthíasson nemandi Guðna og þá sú
stjarna sem hæst bará himni gömlu dans-
anna, auk margra ptatna sem hann gaf út
með leiksínum ogsöngásamtsyni sínum
Sverri. Það var á þessum árum sem orðstír
Þórskaffi reis hæst. Þarvoru gömlu dans-
arnir stignir um hverja helgi við undirleik
bestu hljómsveitanna, aðsókn svo mikil að
ævinlega var biðröð langt út á götu.
Jóhannes og Garðar voru fljótlega tilkvaddir
og svo bættist Guðmundur Hansen við,
Færeyingur sem ég held að hafi flust til
íslands sem sérfræðingur íflóknum rafbún-
aði. Hann setti upp röntgentæki á spítölum
og annan viðlíka búnað, þar fyrir utan var
hann snjall harmonikuleikari. Eftir þessum
heiðursmönnum tóksvo við, nú nýlega lát-
inn, Ásgeir Sverrisson ásamt konu sinni
„Siggu Maggf” ogvoru þau sómi hússins
í mörg ár.
Einstaka harmonikuleikari varð miklu
þekktari fyrir annað en spilið, þannig var
það með Jón Sigurðsson „Jón í bankanum”
hann varð fyrst og fremst þekktur af textum
sfnum og lögum s.s. Komdu í kvöld eða
Einsi kaldi úr Eyjunum auk óteljandi texta
við þekktustu dægurlög íslensk. Svo urðu
þrír enn þekktari fyrir lög sín, en leik. Hús-
gagnasmiðurinn Ágúst Pétursson sem
samdi Æskuminningu og Harpan ómar, en
varlíka stórgóður spilari. Hann léká plötum
FHUR. Líkt var með Valdimar Auðunsson,
Valda frá Dalsseli sem í lagakeppnum átti
mörg vinsæl lög. Hann var leigubifreiðar-
stjóri í Reykjavík. Svavar „klæðskeri” hét
hann maðurinn sem samdi Það gefur á bát-
inn við Grænland, lag sem lifir meðan þetta
land byggist. Höfundur Ijóðsins var að því
ég best veit mágur Svavars, Kristján frá
Djúpalæk. En þar að auki var Svavar afar
vinsæll veisluspilari. Þegar ég var byrja að
gaula á nikku varð mér gengið til hans með
frænda Svavars til að biðja um tilsögn.
Svavar kvað það ekki á sínu færi, en sagð-
ist skyldu segja mér ef ég lygi á nikkuna!
Hann spilaði svo fyrir mig Kvöld í Atlavik
og það er ennþá í uppáhaldi hjá mér. Suma
menn man ég líka fyrir það sem því miður
hefurekki varðveist en var að mínum dómi
af bestu og listrænustu gerð, vil ég nefna
Magnús Randrup „Magga Rand” málara,
sem mér fannst hafa einhverja töfra spil-
arans; allir dönsuðu með þó lögin væru
flest gjörsamlega óþekkt hér. Sjátfur á ég
svo minningar um fáeina spilara af eldri
kynslóð sem með spili sínu að minnsta
kosti glöddu og skemmtu sínu samtíðar-
fólki. Guðni Sigurbjarnarson „Guðni í
steypiríinu” hét einn hann var málmsteyp-
umeistari, líka kallaður Guðni í Hamri.
Hann var umtalaður spilari þegar ég var
ungur. Um tvítugt spilaði ég tvívegis með
honum, þekkti þó ekkert af þeim lögum
sem hann spilaði af mikilli taktfestu.
Jóhannes Jensson „Jói Jens” var bílaspraut-
ari, ég vann með honum á bílaverkstæði
Steindórs, þar má segja að ég hafi kynnst
gamla harmonikuheiminum hérá íslandi.
Árin á milli stríða þróaðist knæpumenning
í Reykjavík. Erlendir sjómenn voru hér oft
hundruðum saman og sátu við drykkju á
kaffihúsunum. Þau helstu voru í miðbænum
þar voru harmonikuleikarar bæði kvöld og
daga. Jói Jens spilaði á sumum þessara
staða t.a.m. Fjallkonunni, sömuleiðis Sel-
tjarnarness dönsunum sem frægir voru. Á
þessum árum þ.e. 1930-40 þróaðist sér-
stakur stíll einskonar mars foxtrott, ætli
þetta sé ekki það sem Ómar Ragnarsson
kallar dratthalaskottís!
Högni Jónsson
17