Fréttir - Eyjafréttir - 14.10.1993, Qupperneq 8

Skólinn ar sinn mikilvægsti þáttur þjóðfálagsins ag því
ntJdl ábyrgð sem hvilir á skólastiórunum. í
VBstmannaoyjum aru starfandi tvair grunnskólar og
báðir skólastjóramir oru konur - og hafa hvor undir
sinni forsjá milli 400-500 manns:
Halldóra &
Hjálmfríður
Skólastýrurnar í Vestmannaeyjum, Iialldóra Magnúsdóttir í
Hamarsskóla og Hjálmfríður Sveinsdóttir í Barnaskóla, hafa
mikið á sinni könnu. En þær eru eins ólíkar bæði sem persónur
og stjórnendur og frekast getur verið. Halldóra er skipstjóri á
sínu skipi, hörð og ákveðin en hressileg. Hjálmfríður er þessi
rólega og yfirvegaða manngerð sem öllum líkar vel við og tekur
öllu með stóískri ró. Þær stöllur skiptast hér á skoðunum um
skólamál, sem eru mjög í brennidepli um þessar mundir. Ríkið
hefur t.d. ákveðið að sveitarfélög taki við rekstri skólanna 1995
og þær segja skoðun sína á samkeppni skólanna, útkomu á sam-
ræmdu prófunum, getuskiptingu, launamálum kennara,
agaleysinu og ýmsu öðru. Og þær eru ekki alltaf sammála.
- Ein afleiðing af breyttri verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga er að
sveitarféiögin taka við rekstri skól-
anna cftir tvö ár. Hvaða þýðingu
hefur þetta fyrir skólana og ekki síst
fyrir bæjaryfirvöld?
Halldóra: „Fyrst og fremst hefur þetta
í för með sér að fjárhagsleg ábyrgð á
skólunum fer yfir á sveitarfélögin.
Síðan er það ekki fullrætt hvemig
verður með faglegu hliðina, maður
reiknar með að ríkið setji skólunum
lög til að vinna eftir. Síðan er líka
spuming um eftirlit, mat á skóla-
starfinu, hvort það verður alfarið í
höndum skólanna eða hvort það koma
einhverjir utanaðkomandi aðilar.
Einnig er spuming um menntun kenn-
ara, færslu á áunnum réttindum
kennara eins og lífeyrisréttindum og
annað. Stefnt er á að fyrir árið 2001
verði grunnskólamir einsetnir. Það
þýóir í þessu bæjarfélagi a.nt.k. níu
stofur í viðbót hjá Hjálntfríði og sex
hjá mér, sem er viðbót upp á 15 stofur
alls að lágmarki, auk fullkontinnar
félagsaðstöðu. Þegar einsetni skólinn
kemst á, þá er spuming um aðstöðu
fyrir mötuneyti. Þetta er ntjög stórt.
dænti og það sem verst er að það er
lítið rætt. Það kom fyrr á árinu út
áfangaskýrsla um mótun menntastefnu
og hún var m.a. send til skólastjóra-
félagsins. Það sem skólastjórar vildu
m.a. leggja áherslu á var að ráðninga-
valdið væri ennþá hjá skólastjóm-
endum. Það færi ekki yfir á misvitra
sveitastjómarmenn. Við tcljum okkar
vera fagaðilana sem getum metið
hverjir em hæfir og hverjir ekki.
Einnig var lögð áhersla á að kennarar
haldi sínum réttindum því laun kenn-
ara hafa verið tiltölulega lág miðað við
menntun og ein af röksemdunum hefur
verið sú að við höfum svo góóan líf-
eyrisrétt. Menn em aó sjálfsögðu mjög
uggandi um þetta. Breytingin tekur
bæði til grunnskóla og framhaldsskóla
og þessi félög hafa skilað inn sínu áliti.
En það er meira sem kemur inn í eins
og sérskólamir, t.d. Heymleysingja-
skólinn, Öskjuhlíðaskólinn o.fl.“
Hjálmfríður: „Eg hef verið að skoða
tölur í sambandi við þetta. Þessi pakki
sem sveitarfélögin eiga að taka við er á
bilinu tíu til fimmtán milljarðar. Það er
hvorki meira né minna en fimmtíu
prósent sveifla í þessu. Þar af er gmnn-
skólinn 40-50% og ef við miðum við
hausatölu og Vestmannaeyjar séu tvö
prósent, þá em þetta 300 milljónir sem
bætast á bæinn, 100-140 milljónir
vegna gmnnskólanna. Allur pakkinn er
upp á 200 til 300 milljónir. Þaó er 50%
aukning sem þarf því að verða á tekju-
stófninum. Sveitarfélögum er lofað að
þau fái hana en ég er efips um að
peningamir aukist þótt þessi verk fari
yfir á sveitarfélögin. Eg veit ekki
hversu vel þau gera sér grein fyrir því
við hverju þau eru að taka. Eg hef
verið að skoöa þetta út frá sveitarfé-
lögunum. Eg get ekki séö annað en að
sveitarfélag eins og Vestmannaeyjar
þurfi aó setja upp skólaskrifstofur, ráða
fagaðila til þess að sjá um ýmis mál
fyrir skólann. Líklega er um nokkur
stöðugildi að ræóa. En ég held að þetta
sé dálítið spennandi hér í Eyjum. Vest-
mannaeyjar þurfa ekki að sameinast
einum eða neinum. Bæjaryfirvöld
þurfa aó setjast niður og sk'oóa þessa
hluti. Við hverju em þeir að taka og
hvemig ætla þeir að taka á móti
þessu.“
- En hvað verður eins og um Náms-
gagnastofnun ef sveitarfélögin taka
við skólunum?
Hjálmfríður: „Námsgagnastofnun
(ríkið) getur hugsað sem svo; vió
þurfum ekki að gefa út námsefni fyrir
sveitarstjómimar. Það gæti því orðið
mikió óhagræði af því ef hinir og
þessir fara að gefa út námsgögn. Ef
Námsgagnastofnun starfaöi áfram gæti
þetta verið flagi. En mig hryllir vió því
ef útgáfa á námsofni fer yfir á almenn
bókaforlög. En þetta er spuming um
meira en bækur. Það em myndbönd,
öll sérkennslugögn og ýmis konar
gögn sem gefa líklega ekki mikið af
sér þótt þau séu gefin út."
Halldóra: „Kostimir hljóta að vera aó
það er ekki nema við einn aðila að
eiga, þ.e. bæjaryfirvöld. Ef það er tekió
myndarlega á málinu, þá styttist í að
við fömm að sjá fram úr ýmsu. Eins og
t.d. byggingamálum skólanna. Þetta er
búið að vera tíu ára tímabil þar sem
'búið er að vera að byggja upp grunn-
skólann. Þessu uppbyggingastarfi er
ekki lokið og hvorugur skóli getur
tekið á sig einsctinn skóla. Hins vegar
heyri maður æ oftar frá foreldrum að
þeir vilji að bömin séu með samfellda
stundatöflu í einsetnu kerfi. Þetta
kostar gífurlega peninga í viðbót.
Síðan getur maöur hugsað sér að það
mætti skoða ýmsa fleiri þætti sem em
kannski reknir sérstaklega af bæjar-
félaginu. Mér dettur t.d. í hug
Tónlistarskóli Vestmannaeyja. Hann
er sérstök stofnun, að vísu með útibú í
Hamarsskóla. Það mætti hugsa sér að
tónlistamámið færi út í grunnskólana.
Höfum við Vestmannaeyingar áhuga á
því að taka myndarlega á því máli?
Það má segja að tónlistarkennslan í
m
Halldóra Magnúsd.óttir, skólastjóri Hamarsskólans og Hjálmfríður Sveinsdóttir, skólastjóri Barnaskólans.
gmnnskólunum hafi verið í hálfgerðu
lamasessi. Sama má segja um tóm-
stunda- og félagsstarfið. Nú em báðir
skólamir eitthvað að brölta við það að
vera með félagslíf. Er hugsanlegt að
það fari meira út í grunnskólana?
Þegar rekstur skólanna fer yfir á
sveitarfélögin hlýtur að veróa lögð
áhersla á. aukna þjónusta fyrir gmnn-
skólanemendur og aukið hagræði í
rekstri."
Fá fagleg sjónarmið
að ráða?
- Er fyrirvarinn á þessum róttæku
breytingum of skammur?
Hjálmfríður: ,Já, þetta er unnið í
alltof mikilli fjarlægð frá sveitarfé-
lögunum. Þetta er unnið á vegum
samtaka sveitarfélaga en hinar ein-
stöku sveitarstjómir em ekki upplýstar
í hverju þetta felst og hverju þær em að
taka við. Það sem snertir alla í landinu
er; viljum við að sveitarstjómir sem
em mjög mismunandi og frá einum
tínia til annars, að þær taki við einum
mikilvægasta þættinum sem em skóla-
málin. Það verður ömgglega til þess að
nemendur fá mismunandi menntun
eftir áhuga sveitarstjómamianna. Við
viljum að allir fái að njóta grunn-
menntunar hvar sem þeir búa. Hver
verður framtíðar þjóðarinnar ef vió
vanrækjum menntunina og það fari
eftir peningum og áhuga eða einstakri
sveitarstjóm hvemig menntunin
verður."
Halldóra: „Eg sé ekki að þetta komi
til með að ganga öðmvísi en að lögin
hljóta áfram að vera sett af þinginu. En
svo er það spuming hvað það er vió-
sættanlegt fyrir sveitarfélögin að settar
em fram kröfur um lágmarkstíma og
lágmarkskennslu af hendi ríkis-
valdsins. Þetta fyrirkomulag er í
Svíþjóð, Noregi og Danmörku. Norska
ríkið heldur mjög fast utan um laga-
gerðina. Þar er samið við ein heildar-
samtök kennara en kostnaðurinn er á
bæjarfélögunum. Maður sér það helst
sem æskilegt munstur. Það gengur
ekki að það sé verið að semja í hverju
einasta sveitarfélagi um kjör kennara.
Svanhildur Kaaber, formaður Kenn-
arasambandsins, upplýsti á fundi
Kennarafélags Vestmannaeyja á föstu-
daginn var, að búið væri að gera
ítrekaðar tilraunir til þess að fá í gang
viðræður en þeim er ekki svarað af
hálfu ríkisvaldsins. A haustþingi skóla-
stjómenda 1992 mætti Sigríður Anna
Þórðardóttir sem er forsvarsmaður
Nefndar um mótun menntastefnu.
Tónninn hjá henni var; verið bara ró-
leg, þetta bjargast allt einhvem veginn.
Ríkisvaldið mun sjá til þess að sveitar-
félögunum verði tryggt fjámiagn til að
taka vió þessu verkefni. í nefndará-
Iitinu er hins vegar gengið út frá fimm
milljörðum til grunnskólanna. Sá
kostnaður er mióaöur við þann niður-
skurð sem er í gangi á stundatöflu
nemenda. Það er langt í frá hinn raun-
vemleg kostnaður við rekstur
grannskólanna."
- Er ckki hættan að ykkur sem
skólastjórnendum séu settar þrengri
skorður af bæjaryfirvöldum en
ríkinu hvað varðar rcksturinn?
Hjálmfríður: „Jú, húsbóndavaldið er
orðið annað. Núna eru skólastjóm-
endur sem eru ráðnir af ríkinu og eiga
að hafa umsjón með innra starfi
skólans, en eiga samt að sjá til þess að
húsbúnaður og annar aðbúnaður sé í
lagi. Þá eiga þeir undir það að sækja til
sveitarstjómanna sem hafa mismun-
andi mikinn áhuga á því. Það hafa
komið upp krísur í kringum það. Þá
hafa sveitarstjómir eins og í Eyjum
ekki vilja kannast við það aó þurfa að
borga skólastjómendum fyrir að ves-
enast í þeim málum. Það þykir mjög
hentugt að skólástjómendur vinni þetta
kauplaust. Þeir mega helst ekki gagn-
rýna sveitarstjómir fyrir slælega
framkomu. Við sjáum bara hér í
þessuin bæ hvað misjafnlega er búið
að bömunum, hvort þau eiga heima í
vestur- eða austurbæ. Halda sveitar-
stjómamienn að böm sem sitja við
borð sem ragga stöðugt, skrifi jafn vel
og hafi jafn mikinn áhuga eins og þau
sem sitja við borð sem er með fjórar
jafn langar lappir. Maður er með á-
kveðnar efasemdir hvort fólk vill ekki
búa jafn vel að öllum bömunum. Hvað
gerist t.d. í þessum bæ þegar bæjaryfir-
völd fara að úthluta tímamagni, fjölda í
bekk og ýmislegt annað? Verður farið í
það út frá faglegum sjónarmiðum eða
verða það einhverjir á bæjarskrif-
stofunni sem ákveða svona. Það þykir
mér alveg fráleitt því það verður aó
koma skólaskrifstofa með hæfu starfs-
fólki og það kostar sitt. Það er ýmislegt
annað í þessu. Hvað verður t.d. um
samræmdu prófin? Hver á að semja
þau? Verða þau til? Hvemig á að meta
skólastarf? Vió höfum verið með ýmis
könnunarpróf sem við höfum fengið
frá Fræðsluskrifstofunni og fengið svo
stuðning hvemig vió eigum að laga
það sem ekki hefur komið nógu vel
út.“
Halldóra: „Nefnd um mótun mennta-
stefnu vill að það verði gert heildarmat
á menntakerfinu. Þetta hljómar nú
kunnuglega. Það á að afla upplýsinga
meðal annars um innra eftirlit í
skólum, skoða þarf skólanámskrár,
námsárangur, umgengni nemenda og
aga, kennsluhætti og áhrif á náms-
árangur, tengsl skóla og heimila
o.s.frv. Það á líka að vera með sam-
ræmdar mælingar í grunnskólum og
efla þær. Ég var á ráðstefnu í Noregi
með norskum skólastjómendum og þar
vora mjög öflugar kröfur frá sveita-
stjómarmönnum um að skólamir
standi sig. Skólamireiga helst að skara
fram úr eða hafa einhverja sérstöðu.
Sveitarstjómarmenn líta þá kannski
fyrst og fremst á kjamagreinamar en
síður á skólastarfið í heild.“
- Ytir þetta þá ekki undir sam-
keppni á milli skóla eins og hér í
Eyjum?
Hjálmfríður: „Jú, enda er það allt í
lagi. Fjölbreytileikinn er af hinu góða.
Skólamir eiga ekki að fara í fötin beint
afhvoröóram."
Halldóra: „íslenski grunnskólinn er
illa staddur að því leyti að það er mjög
lítið til af rannsóknum sem kanna starf
skólanna. Það era ákveðnar stað-
reyndir sem blasa við okkur. Ef við
skoðum t.d. kjamagreinamar, þá
kemur höfuðborgarsvæðið alltaf best
út á samræmdum prófum. Hvað hefur
verió gert í að rannsaka af hverju það
er? Það era ákveðnar tilgátur í gangi.
Það er t.d. talað um tíð kennaraskipti á
landsbyggðinni o.fl.“
Jákvæðari viðhorf
- En útkoma á samræmdum prófum
í Eyjum miðað við Suðurland og
landsbyggðina í heild?
Hjálmfríður: „Við höfum ekki rætt
þeíta mikið en vitum aö við komum
mun ver út en Reykjavík. Við höngum
í meðaltalinu á Suðurlandi. Suðurland
er í 4. til 7. sæti (af 8) eftir greinum yfir
landið. Þetta er fyrsta í skipti sem
þessir skólar era með samræmd próf
og þaö er engin launung að við erum
farin að taka meira tillit til samræmdra
prófa núna, ekki bara í 10. bekk heldur
einnig í 8. og 9. Það er verið að keyra
nemendur meira áfram í námi. En hvað
er samræmda prófið að mæla? Viljum
við að það stjómi öllu skólastarfinu?"
Halldóra: „ Hjá okkur var það íslensk-
an og enskan sem kom mjög vel út en
danskan og stærðfræði ekki eins vel.
Af hverju var það? Þá skoðar maður
auðvitað inn í skólann sinn og hvemig
hefur verið staðið að kennslu í þessum
greinum undanfarin ár. Hér hjá okkur
er landlægur mótþrói gagnvart dön-
skunni. Það er e.kki mikill áhugi á
dönskunámi og maður heyrir það á
foreldram að þeim finnst danska ekki
skipti miklu máli og auðvitaó hefur
þaó áhrif á krakkana og kemur berlega
í ljós á einkunnum. Svo er hægt aö fara
út í nokkuð sem varla má segja upp-
hátt, að þaó sé svo og svo mikið af
menntafólki á höfuðborgarsvæðinu. Er
tiltölulega hærra hlutfall af fólki þar
sem er langskólagengið og hefur meiri
áhuga á menntun bama sinna en úti á