Fréttir - Eyjafréttir - 14.10.1993, Blaðsíða 9

landsbyggðinni? Við vitum sem
vinnum með böm að það hefur mikið
að segja viðhorfið gagnvart menntun
og skólastarfi inn á heimilinu og í því
samfélagi sem bamið lifir og hrærist
í.“
- Því hefur verið haidið fram að í
vesturbænum þar sem Hamars-
skólinn er, sé meiri áhugi á íþróttum
en í austurbænum sé áhugi barna og
unglinga meira á huglægari efnum?
Hjálmfríður: „Þetta er nú ekki svona
einfalt. Ég held að þetta sé hreinlega
hagkvæmnisatriði, að það er styttra í
íþróttaaðstöðu í vesturbænum."
Halidóra: „Það var slys hjá íþrótta-
hreyfingunni að hverfaskipta ekki
félögunum, að hafa annað félagið í
austurbænum og hitt í vesturbænum
með sína aðstöðu.“
Hjálmfríður: „Það sýndi sig gagnvart
Tónlistarskólanum að það var meiri
þátttaka hér austanmegin en það hefur
breyst eftir að aðstaða kom í Hamars-
skóla. Maður fer í það sem er auóvelt
að fá. En varóandi samræmdu prófin
þá hafa verið miklu tíðari kennara-
skipti hér en í skólum í Reykjavík.
Almennt held ég að foreldrar í Reykja-
vík sjái hag í menntun og hvetja
krakka til þess að leggja mennta-
brautina fyrir sig. Það hefur lengi verið
landlægt í Eyjum að það sé mismun-
andi mikill skilningur á þörf
menntunar, þótt þetta hafi breyst."
Halldóra: „Þetta hefur mikið breyst
frá því ég kom hingað fyrst. Það er allt
annað og jákvæðari viðhorf gagnvart
skólanum en var og meiri áhugi.“
- Eru til einhverjar tölur um það hve
stór hluti krakka hér í Eyjum sem
klára grunnskólann fer i framhalds-
skóla og í frekari nám?
Halldóra: „Nei. Þetta er eitt af því sem
væri mjög gaman að rannsaka, hvað
verður um grunnskólanemenduma.
Það er náttúrulega m.a. það sem mælir
gæói skólans. Hver er þeirra menntun
um þrítugt? Hafa þeir lokiö einhverju
námi eða hafa þeir flosnað upp úr
námi. Og ef þeir hafa gert það og haft
alla eiginleika og hæfileika til að fara í
frekara nám, hvað varð þá til þess? Það
er mjög margt spennandi sem hægt er
að rannsaka en það hafa aldrei verið
settir peningar í það. Er þaó ekki
þjóðareinkenni íslendinga að gera ekki
neinar rannsóknir heldur fá einhvem til
að redda málunum?“
- Nú hefur Barnaskólinn tekið upp
getuskiptingu í 8.-10. bekk líkt og
var hér áður fyrr. Erum við að sjá
afturhvarf til gamalla gilda í
menntakerfinu?
Hjálmfríður: „Mér finnst fmnst þetta
alit ganga í bylgjum. Við höfum verið
að hlera hjá okkur síðan við tókum
þetta fyrirkomulag upp, hjá nemendum
og foreldrum. Við heyrum ótrúlega
margar jákvæðar raddir. Krökkum
bæði í getuminni og getumeiri
bekkjunum virðist líða mun betur.“
Halldóra: „Ég held að þetta sé ekkert
óeðlilegt ef rnaður hugsar um grunn-
skólann þrískiptan. Yngsta stigið þar
sem við höfum nemendur í 1 .-3. bekk.
Það fer ákveðin félagsmótun fram og
áherslan er á lestur, skrift og stærð-
fræði auk félagslegra samskipta. Svo
kemur miðstigið þar sem koma fleiri
námsgreinar, fleiri kennarar, meiri sér-
hæfing, túngumálin koma inn og það
fer að reyna meira á nemendur. Eftir að
miðstiginu lýkur kemur í Ijós að það
hentar ekki sama tilboð öllum nemend-
um. Það er í anda grunnskólalaganna
að reyna að koma til móts hvem og
einn nemenda. Og ef það er best gert
með því að getuskipta krökkunum í á-
kveðnum greinum þá sé ég ekkert að
því og tel það vera af hinu góóa. Þ.að
sem hins vegar ber að varast er að
getuskiptingunni fylgi gamli tossa-
stimpillinn. Það sem þarf að leggja
áherslu á er að bjóða nemendum upp á
nám við hæfi en ekki setja á það ein-
hverja stimpla."
• Var það af illri nauðsyn sem þið í
Barnaskólanum ákváðuð að getu-
skipta eða var það búið að lengi í
bígerð?
Hjálmfríður: „Þetta er það sem fólk
hefur verið að velta fyrir sér og
kannski var full þörf á þessu. Það var
einróma samþykkt á kennarafundi að
gera þetta. Við munum fylgjast vel
með því hvemig þetta gengur. Jafn-
hliða þessu emm vió að gera kröfur til
krakkanna að J>au nýti þá hæfileika
sem þau hafa. Ég reyndi að brýna fyrir
þessum krökkum að krakki sem getur
vel lært en fær falleinkunn á sam-
ræmdu prófi og þarf að sitja heila önn í
Framhaldsskóla til að ná því upp sem
hann hefði vel getað gert í grunn-
skólanum, er auðvitað að sóa sinum
tíma og peningum samborgaranna. Við
eigum ekkert aó leyfa þeim þetta. Ég
held að við þurfum að veita þeim að-
hald með þetta. Við ætlumst til þess að
þau nýti þessi hæfileika. Krakkamir í
dag em líka að koma úr frjálsari sam-
félagi. Hér áður fyrr áttu þau alltaf að
reka sig á og læra af reynslunni, bera
ábyrgða á sér og sínu námi. Fram-
haldsskólinn hefur varpað þessari
ábyrgð’yfir á krakkanna en auðvitað
berum við líka ábyrgð á þessu námi.
Við eigum að taka í taumana þegar við
sjáum að eitthvað bjátar á. Það eru því
margar stefnur í uppeldismálum sem
koma og fara sem við náttúrlega
eltum.“
Feimnismál
- Hvers vegna hafa kennarar frekar
neikvæðan stimpil úti í þjóð-
félaginu?
Halldóra: „Hafa þeir það? Ég held að
það stafi fyrst og fremst af van-
þekkingu. Þetta tengist ef til vill
kjarabaráttu. Er ekki fólk metió eftir
launurn?"
Hjálmfríður: „Við höfum mikil sam-
skipti við foreldra og mér finnst þeir
mjög þakklátir og jákvæóir í garð
skólans. Mér hefur stundum fundist að
þeir mættu gera meiri kröfur og vera
gagnrýnni. En eftir því sem við upp-
lýsum foreldra betur þá gera þeir
réttlátari kröfur. Þegar fólk lendir upp
á kant við skólann þá er það ákveðin
útrás að tala illa um skólann."
Halldóra: „Hitt er annað mál að það
er heilmikil neikvæðni í gangi gagn-
vart kennurum sem stétt. Mér hefur
fundist vera einblínt á hvað kennarinn
kennir mikið. Kennsluskyldan er núna
29 kennslustundir á viku. Fólk stoppar
þar og segir; Guð minn góður, vildi ég
- „Bara sem dæmi þá er
kaffikonan hjá mér t.d.
með hærri laun en kenn-
ari sem er að byrja að
kenna eftir þriggja ára
háskólanám.“
- „Við sjáum bara hér í
þessum bæ hvað misjafn-
lega er búið að börn-
unum, hvort þau eiga
heima í vestur- eða
austurbæ.“
ekki vinna 29 tíma á viku. En dæmið
er ekki þannig. Kennarinn á eftir að
undirbúa hvem einasta tíma, fara yfir
heimavinnuna sína, sitja kennarafundi,
samstarfsfundi um sitt fag eða árgang,
hann situr jafnvel líka í kennararáði.
Einnig er vaxandi krafa á að kennarar
sinni samstarfi við foreldra. Öllu þessu
þarf kennarinn að sinna og þyrfti helst
að geta það innan dagvinnumarka, en
hann getur það ekki. Mér finnst geysi-
legur munur á því hvaó eru gerðar
miklar kröfur til kennara í dag miðað
við þegar ég byrjaði að kenna fyrir 20
érum síðan. Þá mátti maður eiga þetta
svolítið einn og sjálfur og skuldlaust."
Hjálmfríður: „Þegar ég byrjaði að
kenna hér árið 1969 var 36 tíma
kennsluskylda. Þeir sem kenndu mest
voru með upp undir 50 tíma. I dag'er
kennsluskyldan 29 tímar og það er
undantekning ef fólk kennir meira en
40 kennslustundir. Samt held ég að
fólk þurfi að undirbúa sig miklu meira
í dag. Þetta er miklu meiri vinna en var
og ég held að fleiri og fleiri passi upp á
að kenna ekki of mikið. Þetta er mjög
slítandi og erfitt starf.“
- Eru laun kennara lág?
Hjálmfríður: „Núna förum við með
þetta eins og feimnismál. Við erum
Þessar ungu stúlkur eru að hefja menntabrautina.
orðin svo þreytt á þessu og orðið svo
ömurlegt að fólk ræðir það ekki.
Byrjunarlaun kennara eru í svipuðum
taxta eins og hjá Verkalýðsfélaginu."
Halldóra: „Bara sem dæmi þá er
kaffikonan hjá mér t.d. með hærri laun
heldur en kennari sem er að byrja að
kenna eftir þriggja ára háskólanám.
Fólk á mjög erfitt með að trúa því að
skólastjóramir sem hér sitja og hafa
undir sinni forsjá þegar allt er talið
milli 400 - 500 manns, hafi rúmar
hundrað þúsund krónur á mánuði. Ég
held að það séu ekki margir forstjórar
sem sættu sig við slík laun.“
- Er þcssum lágu launum að kenna
að það cr svo lítið af karlrnönnum í
kcnnarastéttinni eins og raun ber
vitni?
Hjálmfríður: „I Bamaskólanum er nú
talsvert af karlmönnum en það er sagt
að laun lækki hjá stétt eftir því sem
konum fjölgar. Ég held að laun
almennt hjá svona stómm stéttum hafi
verið að lækka. Læknamir kvarta
undan þessu, prestamir, kennarar
hjúkrunarfólkið o.s.frv."
Halldóra: „Þetta er mjúkt starf og
sumir segja að það henti konum að
vera að segja til bömum. Strákamir
beiti kröftunum."
• Stefnir ekki í að kennarastéttin
verði þannig að þetta verði eingöngu
konur í hálfsdags starfi?
Halldóra: „Mætur skólastjóri sagði
einu sinni að bestu starfskraftar sent
hann fengi væm konur í hálfsdags
starfi vegna þess að þær ynnu fullt
starf, ynnu allan daginn. Þetta væru
konur sem skruppu út að vinna sér til
yndisauka og ánægju. En ég hef ekki
trú á að það sé framtíðin. Mér finnst æ
fleiri konur vera í því hlutverki að ef
þær em í fjölskyldu þá em þær fyrir-
vinnur eins og þeirra makar."
Hjálmfríður: „En út frá jafnréttis-
sjónarmiði þá má segja að það sé ekki '
hægt að borga karlmönnum í kennslu
öðruvísi laun en kvenfólki. Það er ekki
hægt aó búa til aukasporslur þar eins
og víða annars staðar í kerfinu. Hér
sitja allir við sama borð.“
- En gagnvart börnunum, er ekki
nauðsynlegt að þau fái einnig karl-
kennara?
Hjálmfríður: „Endilega, við viljum
hafa sem mest af karlmönnum í þessu
starfi og einnig inn á leikskólunum.“
Halldóra: „Kyn kennaransskiptirekki
sköpum um gengi bama í námi. Fleira
kemur þar til. Eitt af því sem mönnum
hefur dottió í hug er að taka upp aftur
aó kynskipta í bekki, sem er þekkt úr
bresku einkaskólunum. Þetta var
prófað í Noregi, að skipta í stúlkna-
bekki og drengjabekki. Það er vitað
mál að það eru stúlkumar sem tapa á
því að vera í kynblönduðum bekkjum
því drengimir vilja alla athyglina og fá
hana. Stúlkunum fór mikið fram í námi
og fóru að blómstra. Drengimir aftur á
móti töpuðu og þeim fór aftur. Hvað
geróist? Foreldramir skám upp herör
gegn skólayfirvöldum og heimtuðu að
stelpumar yrðu aftur settar inn í bekk
með strákunum því þá væri meira næði
fyrir drengina til að læra. Og það var
gert. Hvað segir þetta okkur? Fyrir
hvem er skólinn? Hann á að vera jafnt
fyrir alla en staöreyndin er sú að
drengimir fá mestan tímann.“
Hjálmfríður: „Þeir koma illa undir-
búnir inn í skólann. Eftir því sem sumir
halda eru þeir tveim til þremur áram á
eftir í félagsþroska mióað við
stelpumar. En síðan virðist manni að í
9. eða 10. bekk fari þeir af stað en
stelpumar stoppi. Mér hefur oft þótt
sárgrætilegt að horfa upp á stelpur sem
hefur gengið mjög vel í gegnum
skólann og hafa alla burði. að þama
kannski stoppa þær og hætta að sinna
nárninu."
Halldóra: „Hér er spumingin hvaða
væntingar eru gerðar heima fyrir til
drengsins eða stúlkunnar, hvað segir
samfélagið stelpu hér hjá okkur. Á hún
að ljúka við grunnskólann, drífa sig í
vinnu og safna pening, gifta sig og
eignast böm, eða er einhver akkur í því
fyrir hana að fara í nám?“
Agaleysi
- Það hefur mikið verið rætt um
aukið agalcysi í þjóðfélaginu og
skólarnir hafa ekki farið varhluta af
þeirri gagnrýni. Hverju svarið þið?
Halldóra: „Þetta aukna agaleysi sem
þú talar um finnst mér ég ekki sjá í
skólanum.“
Hjálmfríður: „Ég held að það sé búið
að gera þetta að svo miklu vandamáli
fyrir foreldra að þeir þora ekki að aga
bömin sín. Krakkar þurfa allir á aga að
halda og vita hvar mörkin eru. Ef þau
fá ekki að vita þetta heima hjá sér, þá
er næst að prófa í skólanum. Skólinn
ræður ekki einn við að aga bömin en
ég tel að skólinn reyni að standa sig í
því. Iþróttahreyfingin kvartar undan
agaleysi og byggist hún upp á aga.
Fólk verður að lúta aga til að geta verió
þar innandyra. Það bendir hver á annan
og það er t.d. svolítið gaman af því að
nú um helgina fór Reykjavíkurborg af
stað með lögreglunni að ætlast til þess
aó bömin væru heima hjá sér sem
mættu ekki vera úti. Það hafði enginn
skipt sér af þessu og hver bent á annan.
Það sem gerist er að þau era heima hjá
sér. Núna átti að gera átak. Nú vita þau
að þau mega ekki vera úti. Þegar átti að
gera átak þá var þetta hægt. I Vest-
mannaeyjum hefur verið reynt að gera
þetta og tilmælum verió beint til aóila
sem hafa með böm og unglinga að
gera að halda æfingatímum og öðru
félagsstarfi innan útivistartíma. Lög-
reglan hefur skipt sér að dansleikjum
og öðra og ef allir hjálpast að þá
gengur þetta. Skólinn getur það ekki
einn og foreldrar bera mikla ábyrgð.“
Halldóra: „Vió höfum öll þörf fyrir aó
í samfélaginu gildi ákveðnir rammar
sem allir fara eftir. Til þess setjum við
lög og reglur. Hinsvegar hefur það
viljað loða við okkur Islendinga að
teygja og toga þær reglur sem í gildi
era eins og okkur hentar. Agaleysi
hefur ef til vill heilmikið með svefn-
tíma þjóðarinnar að gera. Þetta kemur
líka inn á skólatíma bamanna og ein-
setinn skóla. Ég hef reynt að hafa einn
sex ára bekk fyrir hádegi en það tókst
ekki núna. Þrátt fyrir að maður gerði
mikiö í því að benda á aó litlu bömin
væra betur upplögð á morgnana til
þess að læra, færu snemma á fætur og
hefóu samfellda stundaskrá, gætu
leikið sér eftir hádegi og farið snertima
að sofa. Eins og skólinn er settur upp í
dag þá vitum við að á mörgum heim-
ilum þar sem böm eru lítil, era þau
eftir hádegi í skólanum, þau fara seint
að sofa og foreldramir vinnandi á
morgnana og bömin sofandi heima.
Við eram strax, meóan bömin era lítil,
að venja þau á að drolla frameftir á
kvöldin. “
Hjálmfríður: „Það er eins og fólk trúi
því ekki að það þarf að koma böm-
unum í rúmið á kvöldin þannig að þau
fái öragglega næga hvíld. Það er einnig
mikilvægt og það hefur verið sannað
með rannsóknum að krakkamir borði
góðan mat á morgnana. Það var gerð
tilraun á Selfossi í eina viku. Þeir sem
borðuðu í skólanum og vora södd, þeir
bekkir urðu rólegri. En þegar krakkar
eru kannski bæði ósofin og svöng í
skólanum, þá eru þau óróleg. Ég held
að ég hafi aldrei gert eins mikið af því
og nú í haust að brýna fyrir öllum
krökkunum og þeim foreldram sem ég
náði í að passa upp á þennan hlut. Ég
var t.d. að kenna í einum bekk á
mánudagsmorgni og krakkamir vora
órólegir. Ég fór að yfirheyra þau og þá
kom í ljós að þetta var ekki í lagi.
Foreldrar verða að hjálpa okkur að
laga þetta. Agi í skólanum verður að
taka mið af aga samfélagsins.
Kennarar hafa samráð í agareglum og
þetta er tekið fyrir á samstarfsfundum.
Gagnvart alvarlegum agamálum
standa skólamir mjög illa. Gagnvart
nemanda sem alls ekki getur farið eftir
agareglum höfum við mjög lítil ráð.
Bam sem kannski er að eyðileggja
skólastarf í heilum bekk, þá höfum við
heimild til að taka það tímabundið úr
skóla en J>að er nánast varla búið að
loka hurðmni þegar farið er að vinna í
því hvemig á að koma því inn aftur.
Þetta er slæmt og það þarf að vera til
einhver stofnun sem tekur við svona
tilfellum til að hvíla skólann og
bekkinn og sinna málum þessa einstak-
lings. Komi upp eitthvað agamál, fer
mikill tími í það.“
Halldóra: „Þetta hefur verið tekið upp
í Skólastjórafélaginu og verió talað um
úrræðalausu bömin. Það eru sett upp
mc()fcrðarúrræði sem eru fyrst og
fremst í kringunr fíkniefnavanda og
geðræn vandamál. En við erum
kannski að tala urn krakka sem eiga
ekki eingöngu við svoleiöis vandamál
að stríða en það era ekki til úrræði til
að taka á þannig málum.“
- Að lokum, höfum við farið ein-
hvers staðar út af sporinu siðustu
árin og hvað mcð framtíðina?
Halldóra: „Mér finnst það uggvæn-
legt hversu það fer vaxandi að það
viróist ekki léngur vera samstaða um
það í þessu landi að nemendur hafi
jafnan rétt til náms, burt séð frá efna-
hag foreldra og búsetu. Þá á ég fyrst og
fremst við framhaldsnám og því
hvemig námslánakerfinu hefur verið
breytt. Mér finnst það út í hött að ef þú
nærð ekki eðlilegri námsframvindu á
fyrsta námsári þá máttu borga allt þitt
lán til baka. Það segirsig sjálft að ef þú
hefur ekki sterkan aðila á bak við þig.
þ.e. fjölskyldu sem búsett er í Reykja-
vík, þá ertu þar með úr leik í bili. Þetta
ermikil afturför."
Hjálmfríður: „Mér finnst hafa verið
mikil gróska í skólamálum þann tíma
sem ég hef fylgst með. Þrátt fyrir allt
þá held ég að við búum betur að
krökkum í grannskólum og framhalds-
skólum heldur en áður. Það eru fleiri
sem hafa möguleika að stunda fram-
haldsskólanám. En það era ýmis teikn
á lofti. Aðrar þjóóir eins og Norður-
löndin og Bandaríkin eru í vandræðum
með sín skólakerfi. En ég er á þeirri
skoðun að við eigum að koma á ein-
setnum skóla, bættum aðbúnaði skóla-
bama, lengri viðvera í kennslu og
undirbúningi og í mínum huga á þetta
að vera fyrir alla. Það má ekki gerast
að það fari eftir efnahag foreldra eða á-
huga þeirra hvort bömin njóta þessa.“
Halldóra: „Ég get alveg tekið undir
þetta. Ég held að það sé mjög mikil-
vægt á þessum nióurskuróartímum að
við gerum okkur grein fyrir því að
besta fjárfestingin til framtíðar er í
menntun bama okkar. Við verðum að
stefna því að menntun sé fyrir alla og
hún sé greidd úr sameiginlegum sjóði
okkar allra.“
Þorsteinn Gunnarsson