Skessuhorn - 22.09.2010, Side 16

16 MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER
„Fram og aft ur
og aft ur
fram og aft ur“
Þetta er skrif að á rúð una til hlið­
ar við úti dyra hurð ina hjá Hjálm ari
Þor steins syni list mál ara og fyrr um
barna kenn ara á Akra nesi. Hjálm­
ar kom síð asta haust aft ur heim á
Skag ann, þá 77 ára gam all, eft ir að
hafa ver ið í burtu í 28 ár, þar af 25 í
Dan mörku. „Ég sá þetta rit að í kop­
arplötu í stétt inni fram an við versl­
un ina Brynju við Lauga veg inn í
Reykja vík. Mér fannst þessi orð lýsa
svo vel hlaupi lífs ins að ég á kvað að
láta setja þau hérna á rúð una,“ seg­
ir Hjálm ar þar sem hann tók á móti
blaða manni Skessu horns fyr ir utan
litla hús ið sitt í þjón ustu í búða hverf­
inu við Dval ar heim il ið Höfða á
Akra nesi. „ Þetta er ynd is legt hverfi
og starf sem in á dval ar heim il inu,
þar sem ég fæ minn há deg is mat, er
líka al veg til fyr ir mynd ar. Það er nú
ekki nema tæpt ár frá því ég kom á
Skag ann aft ur og mér finnst ég rétt
vera lent ur, er svona að jafna mig á
hlut un um en þetta kem ur allt sam­
an. Minn ing arn ar banka á dyrn ar
og þær seytla inn með um hverf inu.
Þeg ar ég lít til Akra fjalls ins þá rifj­
ast upp minn ing ar frá því ég var þar
á rjúpna veið um og frammi í Anda­
kíl var ég svo á lax veið um og líka
á gæsa veið um,“ seg ir Hjálm ar þar
sem við fáum okk ur lít inn göngutúr
um ná grenni Höfða.
Gáf að asta og
besta fólk ið
Það kem ur snemma fram í spjalli
okk ar Hjálm ars að hann fædd ist og
ólst upp á Siglu firði. „Með al sam­
kenn ara minna við Brekku bæj ar­
skóla á sín um tíma var Gýgja Gunn­
laugs dótt ir sem er Sigl firð ing ur eins
og ég. Þeg ar mér fannst orð ið full­
mik ið af um ræð unni um vanda mál
Jóns og Gunnu á kenn ara stof unni,
þá átti ég það til að segja: „Þeg ar ég
var að al ast upp á Siglu firði bjó þar
gáf að asta og besta fólk þjóð ar inn ar.“
Þetta sagði ég í þeirri við leitni að
hressa að eins upp á and ann. „Byrj­
ar hann nú á þessu,“ var Gýgja þá
vön að segja.
For eldr ar Hjálm ars voru báð ir
úr Lýt ings staða hreppi í Skaga firði,
Þor steinn Magn ús son og El ísa bet
Hjálm ars dótt ir. „Ég var að spyrja
mömmu um ým is legt úr þeirra upp­
vexti, en hún sagði mér í sam bandi
við fá tækt ina sem þá var. „Æi Hjalli
minn, það þýð ir ekk ert að segja þér
frá því, þú mynd ir hvort eð er ekk ert
skilja það,“ var hún vön að segja. Á
Siglu firði bjugg um við í litl um skúr á
Eyr inni rétt við Síld ar verk smiðj urn­
ar. Við vor um með eld hús í skúrn um
og her bergi, en pláss ið var á kaf lega
lít ið fyr ir fjöl skyld una. Það var bara
úti kam ar og for eldr ar mín ir höfðu
ekki efni á að kaupa út varp. Við vor­
um með há tal ara frá næsta húsi. Ég
held að fólk þurfi ekk ert að vola og
væla núna, þeg ar allt er til alls.“
Allt á fleygi ferð
Hjálm ar var yngst ur í hópi sex
systk ina og er hann eini núlif andi
úr systk ina hópn um. „Ég átti góða
bernsku á Siglu firði og á það an
marg ar minn ing ar, enda var síldar­
æv in týr ið þá á fullu. Mér finnst
á gæt is dæmi um það hvað allt var á
fleygi ferð í síld inni, þeg ar Jóa elsta
syst ir mín var að hjálpa mömmu á
plan inu 14 ára göm ul. Einn dag inn
fór mamma að kveinka sér og sagð­
ist ekki geta unn ið leng ur þann dag­
inn, hún yrði að fara heim. Jó hönnu
syst ur minni fannst þetta skrít ið því
manna var ekki vön að kvarta. Eft­
ir að þær voru bún ar að vera heima í
nokkra klukku tíma heyr ir Jóa barns­
grát. Hún var alltaf góð við mig,
alltaf að gefa mér smá pen ing fyr ir
súkkulaði, en hún sagð ist samt aldrei
hafa séð jafn ófrítt barn og þeg ar ég
fædd ist,“ seg ir Hjálm ar og hlær.
Og það var líf á plön um og margt
spenn andi að ger ast í síld ar bæn um
sem erfitt var að missa af. „Það átti
að koma mér í sveit upp í Skag fjörð
til Björns Hjálm ars son ar, bróð ur
mömmu, og Þor bjarg ar konu hans
sem þá bjuggu á Reykj um í Tungu­
sveit. Það voru ó yndi í mér þannig
að Bjössi frændi hringdi í mömmu.
„Æi ég held þið verð ið að ná í hann
Hjalla, hon um leið ist svo ó skap­
lega.“ Þannig að ég var sótt ur og
ekki send ur í sveit ina aft ur. Ég gat
svo end ur gold ið Bjössa frænda mín­
um þetta þeg ar hann varð átt ræð ur
og ég bjó í Dan mörku. Þá heim sótti
Bjössi sveit unga sína prests hjón in á
Mæli felli sem þá bjuggu í Jóns húsi
í Kaup manna höfn. Þau Á gúst og
Guð rún höfðu sam band og spurðu
hvort ég vildi ekki sýna frænda mín­
um stór borg ina. Við Bjössi fór um á
Strik ið og geng um þar lengi dags.
Bjössi var undr andi á því sem fyr ir
augu bar og þeim gríð ar lega mann­
fjölda sem þarna var. „Hvern ig er
það Hjalli, vinna Dan ir ekki neitt?“
varð Bjössa að orði þeg ar við vor um
í mestu mann mergð inni.“
Nem stað ar
líð andi stund
Hjálm ar var ný fermd ur árið 1946
þeg ar fjöl skyld an flutti frá Siglu firði
á Akra nes. Hann býst við að það hafi
ver ið mikl ar sveifl ur í at vinnu líf inu í
Siglu firði og harð býli og snjó þyngsli
að vetr in um sem varð til þess að
fjöl skyld an flutti á Akra nes. „Á þess­
um árum var næg at vinna á Skag­
an um og hing að kom fólk alls stað­
ar af land inu. Okk ar fyrsta heim ili
hérna á Akra nesi var hús ið Smiðju­
vell ir, þar sem nú er lækna bú stað ur­
inn. Þetta hús var flutt nið ur á Prest­
húsa braut 27 og búið er að breyta
því ansi mik ið.
Þeg ar ég byrj aði í skóla á Siglu­
firði var þar fyrsti skóla stjór inn
minn Frið rik Hjart ar. Hann var orð­
inn skóla stjóri barna skól ans á Akra­
nesi þeg ar ég kom hing að, við höfð­
um báð ir flust um set. Það var gott
að koma hing að á Skag ann og mín­
ir helstu leik fé lag ar voru þeir Haf­
steinn Sig ur björns son og Bjarni
Að al steins son. Við vor um mik ið í
Bjarna laug og það var vin sælt þeg ar
snjór inn var á vet urna að fara beint
úr gufu bað inu, baða sig í snjón um,
og þannig alltaf til skipt is.
Mörg sumr in vann ég við að
byggja hús hjá Jóni Guð munds syni
í Guðna bæ, ann að hvort á bygg ing­
ar stað eða inni á verk stæð inu. Með
mér á verk stæð inu var með al ann­
arra Dan í el Vig fús son skemmti leg ur
og hag mælt ur mað ur. Ég sagði einu
sinni upp úr eins manns hljóði og
var þar að vitna í þýskt skáld: Nem
stað ar þú líð andi stund. „Hvað sagð­
ir þú Hjalli,“ sagði Dan í el þá, lagði
frá sér verk fær in og var búinn að
semja nýtt ljóð eft ir smá stund. Svo
þeg ar pabbi á kvað að byggja hús­
ið að Vall holti 21 þá smíð uð um við
það mest megn is feðgarn ir, hjálp uð­
umst að og feng um teikn ing ar til að
fara eft ir.“
Fór út að
skoða sól setr ið
Hjálm ar seg ist snemma hafa far ið
að teikna og mála og það hafi einnig
ver ið í upp á haldi hjá leik fé laga sín­
um á Siglu firði, Svein birni Blön dal,
sem hafi sent sér hand mál uð jóla­
kort með skemmti leg um kveðj um.
„Eft ir að við vor um flutt í Vall­
holt ið gekk ég oft út á kvöld in og
virti fyr ir mér ægi fag urt sól setr ið
yfir Snæ fellsjökli. Þá heyrði ég að
mamma sagði að inn an, „hann Hjalli
fór út að skoða sól setr ið.“ Þá heyrði
ég að pabbi svar aði: „Já, fór hann
Hjalli enn einu sinni að skoða sól­
setr ið.“ Já, ég fór snemma að horfa í
kring um mig og virða fyr ir mér lit­
ina í feg urð him ins ins.“
Kenndi nem end um
skák list ina
Hjálm ar á kvað að afla sér kenn­
ara mennt un ar og nam við Kenn­
ara skól ann 1949­1953. „Þá var þar
skóla stjóri Frey steinn Gunn ars­
son sá á gæti mað ur. Það var líkt og
á Skag an um frá bært kenn ara lið í
Kenn ara skól an um. Jó hann Briem
kenndi teikn ingu og ég lærði mjög
mik ið af hon um og Skag firð ing ur­
inn Broddi Jó hann es son kenndi sál­
fræði.“
Hjálm ar var mik ill unn andi skák­
list ar inn ar, tók þátt í starfi Tafl fé­
lags Akra ness og kenndi um ára­
bil nem end um skól anna á Akra nesi
skák. Hjálm ar var um tíma í stjórn
Skák sam bands Ís lands, sá fyrsti utan
Reykja vík ur sem sæti átti í stjórn­
inni.
„Ég var ekk ert sér stak lega góð­
ur skák mað ur sjálf ur, en hafði á kaf­
lega gam an af tafl inu og unun að því
að segja öðr um til, enda held ég að
marg ir hafi þroskast tal vert af því að
læra að tefla,“ seg ir Hjálm ar.
Mál verk ið kall aði á mig
Hjálm ar kenndi við Brekku bæj ar­
skóla um ára bil, eða frá því hann út­
skrif að ist 1951 til árs ins 1981 þeg­
ar hann flutti til Dan merk ur. Með al
sam kenn ara Hjálm ars við Brekku­
bæj ar skóla var fyrri kona hans, Sig­
rún Gunn laugs dótt ir. Sam an eiga
þau tvö börn, Er ling sem nú býr á
Garða völl um í Kross land inu í Hval­
fjarð ar sveit og starfar við leið sögn
í ferða mennsku og Gunn hildi sem
býr í Dan mörku og starfar hjá flug­
fé lag inu SAS. Auk kennslu í Brekku­
bæj ar skóla sinnti Hjálm ar stunda­
kennslu í fjöl brauta skól an um og
við Iðn skól ann á Akra nesi. Á ár­
un um 1973­1980 starf aði Hjálm ar
við til rauna kennslu í skap andi list­
um á veg um skóla rann sókna deild­
ar mennta mála ráðu neyt is ins. Hann
hef ur tek ið þátt í slík um kennslu­
nám skeið um á Norð ur lönd un um, í
Nor egi, Sví þjóð og Finn landi, auk
Ís lands, en er ann ars sjálf mennt að­
ur lista mað ur.
Að spurð ur hvers vegna hann hafi
á kveð ið að hætta í kennslu og flytja
til Dan merk ur árið 1981, seg ir hann
að það hafi einmitt ver ið í kjöl far
þess að hann kynnt ist dönsku lista­
fólki á einu nám skeið anna.
„Mál verk ið var far ið að sækja
mjög á mig, þannig að ég átti orð­
ið erfitt með að skilja á milli á huga­
máls ins og kennsl unn ar. Þannig að
ég á kvað að láta slag standa, flytja út
og reyna að lifa að list inni því eng in
starfs laun hafði ég von um.“
Fékk góð an dóm harðs
gagn rýn anda
Að spurð ur hvern ig hafi geng ið
að lifa af list inni í Dan mörku, seg­
ir Hjálm ar að það hafi svona skrölt,
stund um vel og stund um illa. „Ég
sagði oft þeg ar ég var spurð ur um
söl una á mál verka sýn ing un um, að
þetta væri svip að eins og hjá sjó­
mann in um með afla brögð in. Stund­
um væru þau góð og stund um lé­
leg.“
Hjálm ar seg ist vera ex presson­
isti í mynd list inni. „Ég túlka til­
Er ný lent ur og að jafna mig á hlut un um
Hjálm ar Þor steins son list mál ari og kenn ari er aft ur kom inn heim á Skag ann
Heima á Höfða grund inni með mál verkastafl ana í bak sýn.
Mál verk Hjálm ars frá Norð ur strönd Drageyr ar í Dan mörku
þar sem hann bjó í sex ár.
Þetta fal lega mál verk
Hjámars sýn ir suð ur-
strönd Ís lands.
Hjálm ar á Dan-
merkurár un um
sem voru 25.
Þessa ljós mynd
á samt mynd-
un um af lista-
verk un um tók
Er ling ur son ur
Hjálm ars.