Skessuhorn - 24.08.2011, Qupperneq 28

28 MIÐVIKUDAGUR 24. ÁGÚST
Karl manns nafn ið Þjóð björn
er sjald gæft og Þjóð björn Hann­
es son, vél stjóri og fyrr um fram­
halds skóla kenn ari á Akra nesi,
seg ist að eins vita um einn ann an
sem beri nafn ið en það er syst ur­
son ur hans, Þjóð björn Jó hanns­
son. „Afi hét Þjóð björn en ég hef
ekki fund ið nafn ið lengra aft ur.
Þjóð björg er hins veg ar nokk­
uð þekkt kven manns nafn og
kannski kom nafn ið á afa þannig
til,“ seg ir hann. Þjóð björn hætti
kennslu í fyrra haust, 65 ára gam­
all, eft ir að hafa kennt við Fjöl­
brauta skóla Vest ur lands á Akra­
nesi frá stofn un skól ans, að vísu
byrj aði hann að kenna árið áður
við Iðn skól ann á Akra nesi en
fram að því hafði hann unn ið við
skipa skoð un og vél stjórn frá því
hann lauk námi við Vél skóla Ís­
lands árið 1968. Hann hefði get­
að hætt kennslu sex tug ur sam­
kvæmt 95 ára reglu op in berra
starfs manna en gerði það ekki.
Það var svo þeg ar bæði hann og
kona hans, Kristrún Lín dal Gísla­
dótt ir, greindust með krabba­
mein með stuttu milli bili að þau
á kváðu bæði að hætta störf um.
Yfir þau veik indi komust þau
bæði og nú njóta þau lífs ins með
því að sinna á huga mál um sín um.
Þar eru ferða lög efst á blaði, fé­
lags störf og ljós mynd un.
Koma þarf 9.000 slides­
mynd um í tölv una
Þjóð björn seg ir næsta verk­
efni að koma 9.000 slides mynd um
í staf rænt form í tölv unni. Hann
er bú inn að prófa allt í ljós mynd­
un. Byrj aði ung ur að fram kalla eig­
in mynd ir og sautján ára var hann
far inn að hand lita ljós mynd ir. Þá
tók hann kvik mynd ir á 8 mm filmu,
lét fram kalla þær í Banda ríkj un­
um eða í Evr ópu og klippti síð an
sjálf ur með þar til gerð um skær­
um. Nú hamp ar hann nýrri staf­
rænni Canon mynda vél með öll um
þeim mögu leik um sem sú vél gef­
ur til ljós mynda­ og mynd banda­
töku. „Breyt ing arn ar eru ó trú leg ar
í ljós mynd un inni á þess um ára tug­
um síð an ég byrj aði að taka mynd­
ir. Nú er ein falt að taka allt staf rænt
og setja inn í tölv una en ferl ið frá
því að taka mynd áður fyrr og þar
til hún kom á papp ír var tals vert
með til heyr andi myrkra kompu,
fram köll un ar vökva og fix er.“ Þjóð­
björn reyndi ým is legt fyr ir sér áður
fyrr í ljós mynd un inni. Hann lét sér
ekki nægja að fram kalla film urn­
ar og stækka mynd irn ar á papp ír,
hann hand lit aði mynd ir með góð­
um ár angri og „tóner aði“ eins og
það var kall að þeg ar brún um eða
lit uð um blæ var náð á þær. Uppi á
vegg hjá hon um hanga líka lit ljós­
mynd ir sem hann fram kall aði sjálf­
ur en það var mik ið verk því nokk­
ur böð af fram köll un ar vökva þurfti
til og mikla ná kvæmni.
Fædd ur og upp al inn á
Suð ur göt unni
Þjóð björn er fædd ur á Suð ur­
götu 87 á Akra nesi árið 1945. Hann
fædd ist um há degi á sunnu degi og
ólst þar upp og átti heim ili allt þar
til hann hleypti heim drag an um til
náms í Vél skóla Ís lands. Hann er í
miðju fimm barna þeirra Hann es­
ar Þjóð björns son ar og Rann veig­
ar Jó hanns dótt ur. Elst ur systk in­
ana er Sig ur jón, þá Fann ey, síð an
Þjóð björn, svo kem ur Guð ríð ur og
yngst ur er Guð bjart ur. Hann seg­
ir æsku sína hafa ver ið líka því sem
gerð ist hjá strák um á Akra nesi á
þess um árum en þó hafi í þrótt irn ar
al veg far ið fram hjá hon um. „Ég var
send ur í sveit á hverju sumri frá því
ég var sjö ára. „Fyrst var ég í sveit hjá
bróð ur pabba á Neðri hóli í Stað ar­
sveit í tvö ár en svo fór ég norð ur á
Vatns nes í Tungu kot sem er í Hlíð­
ar dal rétt fyr ir utan Hvamms tanga.
Þar var ég þrjú sum ur og síð an var
ég í þrjú sum ur á Há reks stöð um í
Norð ur ár dal. Ég var í sveit á sumr­
in al veg þar til ég var fimmt án ára
gam all. Þess vegna slapp ég við alla
í þrótta mennsku hér á Skag an um.
Pabbi var með kind ur nið ur á Suð­
ur götu svo lengi sem hann mátti
þannig að ég þekkti til bú skap ar.
Hann var með ein ar tutt ugu kind ur
karl inn. Mað ur ólst upp við þetta
og hjálp aði til en svona var þetta
víða hér á Skaga.“
Skráð um okk ur
í Skáta fé lag ið
Á vet urna þurfti Þjóð björn eitt­
hvað að gera, eins og fleiri jafn­
aldr ar, sem voru í sveit á sumr in.
Þá var það skáta starf ið sem heill­
aði. „Ætli ég hafi ekki ver ið ell­
efu ára þeg ar við fór um nokkr ir
upp í prent smiðju til Braga Þórð­
ar. Ég man eft ir Grét ari Guðna og
Bigga Karls þarna og ef laust voru
fleiri. Við skráð um okk ur í skáta­
fé lag ið hjá Braga og vild um stofna
skáta flokk og fá for ingja. Okk ur
tókst svo að smala sam an nokkrum
fleir um eins og Árna Ein ars, Gústa
í Ár sól og ein hverj um fleir um. Þá
feng um við fyrsta skáta for ingj ann
og það var Bogi Sig urðs son. Við
vor um með skáta fundi í kjall ar­
an um í fyrr um í þrótta húsi og síð­
ar smíða kennslu húsi á Vest ur göt­
unni. Þar höfðu ver ið bún ings klef­
ar sem not að ir voru fyr ir skáta fundi
því Skáta hús ið við Skaga braut var
löngu sprung ið und an starf sem­
inni, að vísu var búið að byggja við
það að aust an verðu en hin við bygg­
ing in yfir að Há holti kom svo löngu
síð ar. Ég man eft ir deild ar fund um
í kjall ar an um hjá Jóni í Bíó höll­
inni þeg ar hann bjó á Mána braut­
inni. Jón var þarna með kýr, sá eini
á þess um slóð um sem var með þær,
en ekki bara kind ur. Ég fór fyrst á
lands mót skáta 1962 en það var á
Þing völl um, fyrsta Botns dals mót ið
sem Skaga skát ar héldu var 1957 en
ég var þar fyrst 1960.“
Mán að ar æv in týra ferð
Þjóð björn seg ir skáta starf ið hafa
ver ið mik ið á vet urna. Úti leg­
ur voru í Skáta felli upp við Akra­
fjall því Há kot í Leir ár dal kom ekki
fyrr en 1964. „Við geng um auð vit­
að upp í Skáta fell héð an neð an af
Skaga og fyrsta stopp ið var venju­
lega við bragg ann hans Kalla á
Jaðri, rétt við þar sem skóg rækt in
er núna. Þar var tek ið upp nesti og
svo labb að sem leið lá upp að fjalli
og far ið yfir alla skurði á tré stokk­
un um sem voru fyr ir vatns leiðsl una
á Skag ann. Svo þeg ar ég var fjórt án
eða fimmt án ára gerð ist ég flokks­
for ingi í skát un um. Síð an var það
ári eft ir lands mót ið 1962 að ég fór
til Eng lands með skáta hópi héð­
an. Þetta var vegna þess að bresk­
ir skát ar sem komu á lands mót ið á
Þing völl um komu eft ir mót ið hing­
að til Akra ness og gistu í heima­
hús um hjá skát um héð an. For ing­
inn í þeirri ferð var skáta höfð ingi í
Leichest er. Hann bauð svo skát um
héð an þang að árið eft ir. Við þurft­
um að borga ferð ir en allt ann að
var frítt. Við vor um all ir mál laus ir
á ensku sem átt um að fara en tveir
far ar stjór ar voru fengn ir í ferð­
ina, Svav ar Sig urðs son og Kjart an
Trausti Sig urðs son en Kjart an hef ur
starf að sem far ar stjóri nán ast síð an.
Það sem meira er að í þess um hópi
með mér var Magn ús Odds son sem
síð ar var ferða mála stjóri Ís lands
og þetta var hans fyrsta ut an lands­
ferð. Þarna voru auk mín og Magga
Odds þeir Helgi Jóns son, Jón Ein­
ars son, Björn Þór leifs son, Dan í el
Lár us son, og Trausti Finns son. Við
sáum ým is legt þarna og þessi mán­
að ar ferð var al gjört æv in týri. Við
gist um á heim il um eins og Bret­
arn ir höfðu gert hér. Við skoð uð um
Jagú ar bíla verk smiðj urn ar sem eru
þarna og við vor um í mót töku hjá
borg ar sjó r an um í Leichest er. Það
var far ið með okk ur um allt. Við
skoð uð um kola námu og Cad burry
súkkulaði verk smiðj una, sigld um á
kajök um nið ur á í Wa les og þetta
var al gjört æv in týri fyr ir okk ur sem
vor um 16­19 ára gaml ir.“
Skrá um öll ferm ing ar börn
Síð an þetta var hef ur Þjóð björn
ver ið við loð andi skáta starf alla tíð
að und an skild um þeim tíma sem
hann var í Reykja vík, fyrst í Vél­
skól an um og síð an við störf þar á
eft ir og þann tíma sem hann var í
sigl ing um og í Sví þjóð. „Svo var
það bara fyrsta vet ur inn eft ir að ég
kom hing að á Skag ann aft ur að þá
komu nokkr ir skát ar hing að heim,
bönk uðu upp á og heimt uðu að ég
yrði fé lags for ingi Skáta fé lags Akra­
ness. Því kalli sinnti ég og var fé­
lags for ingi í ein þrjú ár en þá tók
Ó laf ur Ás geirs son þá ver andi skóla­
meist ari Fjöl brauta skól ans við því.
Þarna tók ég líka að mér að sjá um
skáta skeyt in sem Skáta fé lag Akra­
ness sel ur um ferm ing ar hér og
hafa í gegn um tíð ina ver ið stór fjár­
öfl un fyr ir fé lag ið. Ég hef séð um
að stjórna þeirri fram kvæmd al veg
síð an á samt konu minni.“ Þjóð­
björn seg ir skeyta söl una við ferm­
ing ar hafa dreg ist mik ið sam an frá
því sem áður var. „Það sem merki­
legt er að það er til skrá yfir hvert
ein asta ferm ing ar barn á Akra nesi
frá ár inu 1956 og til dags ins í dag.“
Í iðn nám 16 ára
Þjóð björn lauk hvorki lands prófi
né gagn fræða prófi eins og al gengt
var hjá hans jafn öldr um. „Ég hætti
í Gagn fræða skól an um eft ir þriðja
bekk og sá ekki til gang í því að vera
þar leng ur. Ég ætl aði mér í vél­
stjórn ar nám og þarna gat ég kom­
ist á samn ing hjá Þor geir og Ell­
ert í vél virkj un og kláraði það nám
1965. Síð an fór ég beint í Véla skóla
Ís lands og kláraði það nám árið
1968. Þessi sum ur var ég að vinna
í hval stöð inni í Hval firði. Fyrst var
ég send ur þang að sem við gerða­
mað ur þeg ar ég var í vél virkja nám­
inu hjá Þ&E og síð an réði ég mig
þang að þeg ar ég var í vél stjóra­
nám inu fyrstu tvo vet urna til þess
að hafa efni á því að vera í skól an­
um. Mað ur varð að eiga eins og
hundrað þús und kall að hausti til að
geta ver ið í Reykja vík yfir vet ur inn.
Ekki var náms lán um eða styrkj um
fyr ir að fara á þess um árum í vél­
stjóra námi.“
Skemmti leg ur tími
á Ár vakri
Þjóð björn var þó ekki í hvaln um
öll náms ár in. „Sum ar ið 1967, þeg­
ar ég átti eft ir einn vet ur í vél stjóra­
nám inu, bauðst mér staða þriðja
vél stjóra á vita skip inu Ár vakri. Ég
var lengi að hugsa um hvort ég ætti
að taka þessu því tekj urn ar í hval­
stöð inni voru mun hærri. Ég sló þó
til og sé ekki eft ir því enda var þetta
eitt skemmti leg asta sum ar sem ég
hef átt. Við þrædd um strönd ina,
fór um inn á alla firði og vík ur, fór­
um út í eyj ar og sker. Í raun fór um
við á alla þá staði sem ekki var með
góðu móti hægt að kom ast á nema
frá sjó. Við vor um að færa vita vörð­
um birgð ir, flytja bú slóð ir milli
staða og fleira. Ég á meira að segja
mynd af því þeg ar við hjáp uð um til
við bygg ingu véla skemmu í Sval­
vog um milli Arn ar fjarð ar og Dýra­
fjarð ar en þang að var ekki vega­
Gott fyr ir kenn ara að vera í tengsl um við at vinnu líf ið
Spjall að við vél stjór ann og fyrr um fram halds skóla kennar ann Þjóð björn Hann es son
Þjóð björn Hann es son í garð in um heima á Dal braut inni.
Síld háf uð um borð í Ólaf Sig urðs son AK í Norð ur sjó. Á brú ar vængn um
stend ur Guð mund ur Sveins son stýri mað ur, í brú ar glugga stjórn borðs meg in
er Ein ar Árna son skip stjóri og í bak borðs glugg an um er Jónas Hall gríms son
kokk ur.
Frá Ár vak ursár un um. Steypu vinna í Sval vog um og
skip stjór inn mætt ur í ún íform inu.
Skip verj ar á Ár vakri sinntu fjöl breytt um störf um. Hér er ver ið að flytja
kýr og kálfa um borð á Siglu nesi þeg ar Er lend ur Magn ús son vita vörð ur
flutti það an á Dala tanga.