Skessuhorn - 26.09.2012, Page 24

24 MIÐVIKUDAGUR 26. SEPTEMBER 2012
Vísnahorn
Halt ur og sár sem húð ar klár - hleyp ég blár af mæði
Lár us Jóns son frá Haga í Þingi sem lengi
var hér aðs lækn ir á Skaga strönd kom eitt haust
sem vafa laust oft ar heim í rétt ir en hafði þá
um hríð ver ið er lend is við skóla nám og ekki
um geng ist skepn ur sín­
ar eins og ella hefði ver­
ið. Nú fer Lár us að elt­
ast við stóð hryssu í rétt­
inni og kall ar um leið til
föð ur síns hvort þetta sé
ekki hún Brúnka sín. Jón
bóndi í Haga var gjarn an
snögg ur til svars og þaut
upp úr hon um til baka:
,,Þú ætt ir að vera fleiri vet urna í skóla til að
læra að þekkja mer arn ar þín ar.“
Í fyrsta skipti sem und ir rit að ur fór í leit á
Arn ar vatns heiði sem 15 ára ung lings bjáni,
lán að ur ná granna bónda, þótt ist mað ur auð­
vit að vera eitt hvað en það var nú mest í nös­
un um og þó tæp lega það. Ná grann inn hafði
hestað mig og var ann ar grip ur inn leir ljós
en þeg ar hest ar skyldu gripn ir og beisl að ir í
grárri morg un skímunni gekk mér eitt hvað illa
að finna við kom andi grip en grár hest ur var
sí fellt af gangs. Ein hver vel vilj að ur sam ferða­
mað ur minn upp götv aði þá að sá grip ur til­
heyrði allt öðru heim ili en ann ar ung ling ur
fáum árum eldri en ég hafði beisl að þann leir­
ljósa sem mér var ætl að ur. Slík ir at burð ir ger­
ast stund um í leita skál um í morg un grám an­
um enda er glögg leiki á skepn ur sér kap ít uli
og al gjör lega ó skyld ur annarri greind. Sömu­
leið is munu dæmi þess að gár ung ar hafi hjálp­
að mönn um til við mis grip in til dæm is með
því að skipta um beisl is taum eða ann að smá­
legt. Um sam bæri lega at burði og hér er um
rætt kvað Þór dís Sig ur björns dótt ir:
Þú reiðst í leit ir á röng um hesti
og rok og kuldi blés þér mót.
Í lek um galla með lít ið nesti
og lít ið sof inn í þokka bót.
Þannig er líka veru leg ur mun ur á upp lif­
un ung lings á sinni fyrstu leit eft ir því hvort
veðr ið er bjart og fag urt og sam ferða menn­
irn ir glað ir og vin gjarn leg ir eða hvort nótt in
fer í að hlusta á hrot ur og ælu hljóð en veðr­
ið slag veð urs kalsa rign ing og þoka og sam­
ferða menn irn ir á líka geð góð ir og þing menn í
stjórn ar and stöðu. Jón Bjarna son frá Garðs vík
orti um sína upp lif un af haustinu:
Gam an er að fá af fjalli
feita hjörð í tún og hlíð.
Þó vill flestu fylgja galli
- farðu bölv uð slát ur tíð!
Slát ur tíð in er eitt af því sem menn líta mis­
jöfn um aug um sam an ber texta Böðv ars Guð­
munds son ar:
Lamb ið hinsta er heimt af fjalli
haust ið kem ur með frost og snjó.
Á því finnst naum ast nokk ur galli
næg er fit an um hupp og bóg.
Góð í feld er gær an hvíta,
góð í sokk er ull in mjúk
Það er öld ung is úti að skíta
und ir hrímköld um fjalla hnjúk.
Er það kem ur í heima haga
hníf inn brýni ég lengi og vel.
Byssu hólk inn ég hrifsa af snaga
högl og púð ur ég í hann tel.
Svo við ljó mann sól ar bjarta
satt og grand laust lít ég það
geng svo mót því með glöðu hjarta
gegn um höfð uð ið skýt ég það.
Bregð svo hnífi á bark ann unga
bun ar dreyr inn í stamp inn minn.
Uppi í svið un um titr ar tunga
títt ég brosi í kamp inn minn.
Hræri ég með hönd í blóði
hræri ég í erg og gríð
líkt og afi minn Ari fróði
á vallt gerði í slát ur tíð.
Grip inn fögn uði flæ ég búk inn
flest ar lapp irn ar sker ég af.
Hristi úr görn un um heit an kúk inn,
hluta lamb ið sem drott inn gaf.
Pott á hlóð ir hreyk inn set ég
hlakka yfir felldri bráð.
Ljúf mun stund in er lamb ið ét ég.
Lifi sauð féð í drott ins náð.
Guð mund ur heit inn Böðv ars son fað ir
Böðv ars hef ur að lík ind um eitt hvað ver ið far­
inn að finna fyr ir ell inni þeg ar hann orti og
tæp lega að á stæðu lausu:
Halt ur og sár sem húð ar klár
hleyp ég blár af mæði.
Fjölg ar árum, fækka hár,
felli ég tár af bræði.
Þeg ar fjár safn er kom ið til rétt ar hefst fjár­
drátt ur sem er full kom lega lög leg ur og er það
meira en hægt er að segja um ýmsa aðra fjár­
drætti sem fram kvæmd ir hafa ver ið hér lend is.
Eft ir að eyrna merki með bæja núm er um fóru
að verða nán ast alls ráð andi flýta þau mjög fyr­
ir sund ur drætti þar sem börn ganga gjarn an
vask lega fram í því að draga eft ir bæja núm er­
um. Þetta hef ur hins veg ar þau á hrif að börn
og ung ling ar leggja sig minna eft ir því að
þekkja eyrna mörk en áður var. Ein hver brögð
munu hafa ver ið að því að menn festu mörk
sín í vísu og til er marka tafla úr Hóla hreppi
frá 1817 eft ir Þur íði Sig munds dótt ur. Þar er
með al ann ars þetta:
Ó laf ur son Ó lafs sér
eigna þetta mark ið má
sneiðrif að sem birta ber
báð um eyr um fram aná.
Run ólfs hægra segg ir sjá
sýlt og fram an stand fjöð ur
frams neytt vinstra eyra á,
aft an biti sjá leg ur.
Eft ir far andi vísu fékk ég frá Ás mundi heitn­
um á Högna stöð um sem taldi hana ætt aða
vest an úr Döl um og væri gam an ef ein hver
gæti upp lýst okk ur nán ar þar um:
Sneiðrif að er mark ið mitt
má það aft an finna
en tvö göt á eyrað hitt.
- Ann að stund um minna.
Björn Bjarn ar son frá Graf ar holti sá
nokkrum sinn um um út gáfu marka skrár fyr­
ir land nám Ing ólfs eða Ing ólfs skrár inn ar. Á
fremstu síðu á Ing ólfs skránni frá 1925 er þessi
vísa og að öll um lík ind um eft ir Björn:
Marks ins gá þú gripn um á
gjörla sann að reyna
Ing ólfs skrá svo ætla má
eig and ann að greina.
Í fyrri út gáf um af marka skrám gætti stund­
um ei lít ill ar ó ná kvæmni og mátti finna þar
orða lag eins og ,,biti aft an á sumu,“ eða ,,fjöð­
ur eða biti fram an“ og fleiri svip uð frá vik sem
ekki gerðu mik ið til fyr ir þá sem til þekktu en
gátu rugl að þá sem voru lengra frá. Björn í
Graf ar holti virð ist hafa haft tölu verð an á huga
á ýms um end ur bót um í orða lagi og fleiru og
með al ann ars er þessa klásúlu að finna í Ing­
ólfs skránni frá 1925:
,,Ekki hafa all ir hrepp stjór ar hér á skrár­
svæð inu enn tek ið upp end ur bót á fyr ir komu­
lagi ó skila fjár aug lýs inga. Í öðr um hér uð um
fjölg ar þeim er það gera.
Ó skila fjár aug lýs ing
ekki skyldi vera
rang hverf eða rass fæð ing
rétt er hægt að gera.
Heimsku leg an líst mér sið
litn um á að byrja;
mark ið er það ein kenn ið
all ir sem um spyrja.
Sýna naum ast sauð ar vit -
suma vani blind ar -
þeir sem byrja láta á lit
lýs ing vafa kind ar.
Hafa ei Bakka-bræð ur enn
barna slit ið skón um?
Grát legt er þá greind ar menn
gera sig að flón um“.
Með þökk fyr ir lest ur inn,
Dag bjart ur Dag bjarts son
Hrís um, 320 Reyk holt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Bænd ur í upp sveit um Borg ar fjarð ar
fóru í síð ari fjár leit ir fyr ir og um síð­
ustu helgi. Að þessu sinni var smal að
sam hliða beggja vegna mæðu veiki­
girð ing ar þar sem við hald sauð fjár­
veiki varna ­ girð ing ar inn ar á Arn­
ar vatns heiði er hætt. Af því leið­
ir að fé fer tölu vert mik ið á milli af­
rétt ar hólfa. Þannig kom t.d. á fjórða
hund rað fjár sunn an Hvít ár í Þver­
ár rétt eft ir fyrstu göng ur. Nú í síð ari
leit smöl uðu bænd ur í Þver ár hlíð og
Hvít ár síðu norð an girð ing ar á sama
tíma og bænd ur úr Hálsa sveit og
Reyk holts dal að sunn an verðu. Snorri
Jó hann es son á Auga stöð um var fjall­
kóng ur að sunn an verðu. Sagði hann
að leit in hefði geng ið vel og veð ur
hafi ver ið hag stætt. Tölu verð ur snjór
er þó til fjalla, færð erf ið af þeim sök­
um og ár straum þung ar. Komu þeir
með tæp lega 50 kind ur af fjalli.
Með fylgj andi mynd ir tóku Guð­
laug ur Ósk ars son og Paula Os burg í
seinni leit á Arn ar vatns heiði.
mm
Í seinni leit á Arn ar vatns heiði
Norðlingafljót rið ið í upp hafi seinni leit ar og fer fjall kóng ur inn Snorri fyr ir sín um
mönn um. Ljósm. gó.
Lagt upp úr Vopna lág á Þor valds háls. Strút ur og Lamba fell fjær.
Ljósm. gó.
Í leit um deyja menn ekki ráða laus ir. Örn Ey fjörð Arn ar son var með al gangna-
manna og varð fyr ir því ó happi að sól inn und ir stíg véli hans losn aði. Þá kom sér
vel að Guð mund ur á Gríms stöð um var vopn að ur járn inga á höld um og ein fald lega
járn aði sól ann fast an með an Örn var í stíg vél un um. Gekk járn ing in svo vel að
stíg vél in héldu vatni eft ir við gerð ina. Ljósm. Paula Os burg.
Leit ar menn stadd ir við vatn ið á Þor valds hálsi. Á mynd ina vant ar þó af eðli leg um
á stæð um ljós myndar ann, trúss inn og mat ráðs kon una. Ljósm. gó.
Norð linga fljót nú rið ið neð an við Hellu vað á leið
að Úlfs vatni. Guð mund ur á Gríms stöð um fremst ur
og Ei ríks jök ull í bak sýn. Ljósm. gó.
Smal ar að nær ast. Bjarni frá Brenni-
stöð um, Jón á Kópa reykj um og Kol-
beinn í Stóra Ási áðu við Úlfs vatns-
skála. Ljósm. gó.
Víða hafði snjó að í laut ir og mis hæð ir
og læk ir því ill ir yf ir ferð ar. Hér er ver ið
að fara yfir Veiði tjarn ar læk og sést til
Arn ar vatns litla. Ljósm. gó.