Frjáls verslun - 01.09.2012, Síða 87

FRJÁLS VERSLUN 10. 2012 87
eigin konu mína, en á einhvern
sérkennilegan hátt færði þessi
atburður okkur nær Guði,“ hefur
verið haft eftir honum.
Á þessu tímabili snæddi hann
einu sinni hádegisverð með
vini sínum, prestinum Paul
Perk in, en í samræðum þeirra
bar á góma hvernig siðlegur
starfsmaður olíufyrirtækis ætti
að vera. Welby gaf hugsunar­
laust hið staðlaða svar: „Einhver
sem smyr ekki ofan á reikning­
ana og stingur mismuninum í
eigin vasa og sefur heldur ekki
hjá einkaritaranum sínum.“
Perkin sagðist vera ósammála.
„Nei, sagði hann við mig, það
er bara venjuleg, heiðvirð,
almennileg manneskja. Og ég
hafði ekkert svar við því. Þetta
fékk mig til að hugsa af alvöru
um siðferði.“
Árið 1987 sagði Welby upp
starfi sínu í olíubransanum og
ákvað að gerast prestur.
Síðan Welby tók vígslu hefur
hann snúið margsinnis aftur
til Nígeríu, sem sáttasemjari
og boðberi réttlætis. Reynsla
hans gerir hann að happafeng
fyrir Libor­rannsóknina. Hann
er ólíklegur til að falla fyrir
persónutöfrum og spuna al­
manna tengslafulltrúa. Hann
veit að fólk getur gert alls kyns
slæma hluti og samt verið
aðlaðandi og sannfærandi.
Welby er fimmtíu og sex ára
og fimm barna faðir með þægi-
lega nærveru. Hann er spurður
út í Occupy­hreyfinguna á Bret-
landi en hún hafði bækistöðvar
sínar um tíma í kirkjunni; St.
Paul’s­dómkirkjunni.
Occupy­hreyfingin en-durspeglar djúpstæða tilfinningu um að það
sé eitthvað að og við verðum að
horfast í augu við það og reyna
að finna út hvað það er og
hvernig má bæta úr því,“ segir
hann hæglátlega. Ég bið hann
að útskýra nánar því ég er ekki
alveg viss um að ég hafi heyrt
rétt. Er biskup sannfærður um
að það sé rétt hjá samtökum
eins og Occupy, sem sumir
kalla öfgasamtök, að það sé
eitthvað að í samfélaginu? Og
það stendur síður en svo á
svarinu. „Auðvitað höfðu þau
rétt fyrir sér. Fullkomlega. Og
allt sem við heyrum nú styður
þá skoðun.“
Þetta færir okkur aftur að
Libor ­hneykslinu og bankar ann­
sókninni. Hann er varfærnari í
orðavali þegar það ber á góma.
„Málið er enn í rannsókn og sem
meðlimur í rannsóknarnefnd inni
verð ég að hafa opinn hug.“
En hvað finnst honum um
rannsóknarferlið sjálft? Finnst
hon um það ekki vandamál
þegar stjórnmálamenn, sem
hafa fengið myndarlega fjár­
styrki frá fjármálageiranum og
hafa margir áður verið áhuga ­
menn um að losa um reglu­
verkið, sitji nú í dómarasæti í
nefnd sem rannsakar stórfellt
fjármálamisferli sem gæti auð ­
veldlega snúið að þeim sjálf um?
Welby greiddi atkvæði með því
að dómstólarnir myndu leiða
rannsóknina svo mig grunar
að hann deili þessum áhyggjum
mín um. „Ég hef ekki trú á að
þarna verði hagsmunaárekstrar,“
svarar hann og ég finn á honum
að við munum ekki komast
lengra með þetta. Ég ákveð því
að ræða meira um fjármála­
geir ann sem slíkan, City og
bankana. Er þetta ekki bara
eitt risastórt samsæri gegn
al mennri velferð? Hagnaðurinn
er einkavæddur, tapið ríkisins.
Hvað græðir samfélagið á
þessu?
Almenn velferð er einmitt eitt
helsta hugðarefni Welbys bisk­
ups. Hann vitnar í bréf páfans
Leós XIII, Rerum Novarum frá
1891, sem sinn helsta áhrifa-
vald í siðlegri hugsun. Í þessu
bréfi, sem er viðbragð við
þrælk unarvinnu verkamanna
í iðnvæddum samfélögum,
held ur páfi því fram að verkefni
ríkisins sé að annast alla þegna
sína, sérstaklega þó þá sem
hafa minnsta burðina: „Ríkinu
ber skylda til að gæta hags-
muna allra þegna sinna, hvort
sem þeir eru hárrar stéttar eða
lágrar. Meðlimir hinna vinnandi
stétta eru borgarar að upplagi
og hafa sömu réttindi og hinir
auðugu, þeir eru raunverulegur
hluti af samfélaginu og líf þeirra
og fjölskyldna þeirra er það
sem gerir samfélag að sam-
félagi. Það er því skylda hins
opinbera að huga að velferð
og þægindum hinna vinnandi
stétta; ella er brotið gegn því
lögmáli réttlætisins sem áskipar
að hver og einn skuli fá það
sem honum ber.“
Þegar Welby er boðið að ræða
almennt um Rerum Novarum
er auðvelt að sjá eftir hvaða
hug sjónum hann mun starfa
við bankarannsóknina. „Þegar
einn hópur dregur til sín og
einokar það sem gæti gagnast
öllum er það afar djúp spilling.
Þetta á við um fjármálageirann,
um verðbréfasalana og um
kirkjurnar sem halda því öll
fram að þeirra leið sé sú eina
rétta.“ Þetta er frekar áhrifa­
mikið efni. Hann heldur áfram:
„Fjármálageirinn er ósegjanlega
valdamikill. Því lengur sem ég
rannsaka hann því meðvitaðri
verð ég um spillingarmátt auð­
æfanna.“
En felst lausnin í því að skilja
að fjárfestingabankana og
þjónustubanka? Eitt stærsta
vandamálið í bankakerfinu að
margra mati er hin hættulega
tvöfeldni bankanna sem annars
vegar mikilvægar þjónustus-
tofnanir við almenning og hins
vegar áhættusæknir fjárhættu­
spilarar á markaði. Welby er
ekki sannfærður um að þetta
sé svona einfalt og bendir á að
þýskir bankar, eins og til dæmis
Deutsche Bank, hafi alltaf
blandað saman fjárfestingum
og þjónustuhlutverki án þess
að lenda í vandræðum. Hann
telur ástæðuna vera þá að þýsk
stjórnvöld hafi gert kröfu um
meira eigið fé og stærri varas-
jóði til að verjast áföllum og
tapi og einnig hafi reglu verkið
verið betra. Á sama hátt hafi
kanadískir bankar, eins og Tor­
onto Dominion and RoyalBank
of Canada, ekki lent í vanda
vegna þess að eftirlitsaðilar
hafi haft meiri völd þegar kom
að útborgun fjármagns. „Og að
við leyfðum endurskoðendum
að fela hluta af skuldastöðu
bankans með því að hagræða
tölum og skuldum þannig
að tapið leit út fyrir að vera á
núlli á upp gjörsblaði þegar
það í raunveru leikanum hljóp á
gríðarlegum fjárhæðum.“
Welby segir að skiptin frá opn­
um og mannstýrðum viðskipt­
um, þar sem kallari hrópaði
tölur yfir verðbréfamarkað, yfir í
rafræn viðskipti hafi tekið mann­
lega þáttinn úr jöfnunni. „Það er
tvennt ólíkt að horfa í augun á
einhverjum og vera óheiðarleg­
ur um leið og að vera falskur í
síma eða tölvupósti.“
Welby er sammála heimspek­
ingnum Emmanuel Levinas sem
hélt því fram að andlit þeirra
sem við skiptum við sé hinn
sanni völlur mannlegrar skuld-
bindingar. Það að horfa beint í
andlit þess sem þú skiptir við
sé best til þess fallið að halda
heiðarleika sínum.
Biskupinn reynir eftir minni að
vitna til bréfs frá hagfræðingn­
um John Maynard Keynes til
rithöfundarins Virginíu Wolf:
„Við erum lánsama kynslóðin,
við erfðum kostina við trú feðra
okkar en sluppum við sið ferðis ­
skyldurnar. Næsta kynslóð verður
þræll lasta sinna og lang ana
eins og hundar. Við eyði lögðum
kristin dóminn og þau munu
greiða fyrir það.“
Ég bendi á að Stephen Green
(séra Stephen Green sen nú
er lávarður, viðskiptaráðherra
og höfundur bókarinnar Góð
gildi, sem fjallar um fjármál
og siðferði) var bankastjóri í
HSBC ­bankanum á meðan þar
var stundað peningaþvætti fyrir
mexíkanska eiturlyfjabaróna og
að hinn rammkaþólski John Var-
ley hafi verið stjórnarformaður
Barclays­bankans. Kristin trú
ein og sér virðist ekki vera
nægi leg vörn gegn fjármálamis­
ferli eða öðrum og alvarlegri
mistökum.
Welby vill ekki taka einstaka nafngreinda einstaklinga út og
heldur fram þeim möguleika
að yfirmenn stórfyrirtækja viti
ekki alltaf hvað gengur á hjá
fyrirtækjunum. „Stundum er
ekkert annað í stöðunni en að
treysta undirmönnum sínum.“
En þetta er samt stór spurning
fyrir mann eins og Welby með
þroskaða tilfinningu fyrir synd­
um jafnt stórfyrirtækja og eins-
taklinga. „Keynes sá breysk­
leika mannanna en ekki nógu
skýrt. Hann hélt að við gætum
fengið nóg og verið sátt. Það
er alveg ljóst að það gerist ekki
hér í fjármálahverfinu. Mögu-
leikinn á því að græða fjallháar
upphæðir hefur afar spillandi
áhrif á mannssálina.“
„Ég hef enga trú á
algóðum einstakl­
ingum,“ heldur
hann fram. „En ég
trúi því að utanað­
komandi áhrif geti
að einhverju leyti
stýrt fólki í hvort
það tekur réttar eða
rangar ákvarðanir.“