Listin að lifa - 01.12.2003, Blaðsíða 56

TRYGGINGASTOFNUN
RÍKISINS
Nýtt greibslufyrirkomulag í lífeyristryggingum
Áætlun tekna og
nppgjör bóta
Inngangur
Nýverið voru samþykkt á Alþingi lög um breytingu á lög-
um um almannatryggingar nr. 117/1993. Lög þessi fela í
sér grundvallarbreytingu á fyrirkomulagi greiðslna ellilíf-
eyris og tengdra bóta frá Tryggingastofnun ríkisins (TR).
Því þykir ástæða til að fara nokkrum orðum um þær breyt-
ingar sem um ræðir, en breytingarnar varða alla þá sem fá
greiddan ellilífeyri og tengdar bætur frá TR.
Það ákvæði sem mest reynir á í þessu sambandi er 10.
gr. almannatryggingalaga, en þar segir orðrétt í 5. mgr.:
„Til grundvallar bótaútreikningi hvers mánaðar skal
leggja 1/12 af áætluðum tekjum bótagreiðsluársins. Bóta-
greiðsluár er almanaksár. Aætlun um tekjuupplýsingar skal
byggjast á nýjustu upplýsingum frá þeim aðilum sem getið
er um í 2. mgr. 47. gr. Þegar endanlegar upplýsingar um
tekjur bótagreiðsluársins liggja fyrir við álagningu skattyf-
irvalda á opinberum gjöldum skal Tryggingastofnun ríkis-
ins endurreikna bótafjárhæðir á grundvelli tekna sam-
kvæmt þessari grein. Við þann endurreikning er Trygginga-
stofnun heimilt að taka tillit til almennra breytinga á laun-
um frá þeim tíma sem ætlaðar tekjur tilheyra til þess tíma
sem endanlegar tekjur varða. Komi í ljós að bætur hafi ver-
ið vangreiddar skal bótaþega greitt það sem upp á vantar.
Hafi tekjutengdar bætur verið ofgreiddar skal um inn-
heimtu fara skv. 50. gr. Tryggingastofnun skal upplýsa um-
sækjanda eða bótaþega um forsendur bótaútreiknings og
gefa honum kost á að koma að athugasemdum.“
Hér er m.ö.o. kveðið á um nýtt fyrirkomulag bóta-
greiðslna sem skipta má í þrennt, þ.e.
1) áætlun um tekjur
2) útreikning og greiðslu bóta í samræmi við tekjuáætlun
3) endurreikning og uppgjör bóta.
Þessum þremur þáttum verða gerð nokkur skil hér á eftir
en megináherslan lögð á fyrsta þáttinn, þ.e. áætlun unt tekj-
ur, þar sem mest reynir á lífeyrisþegana sjálfa hvað þann
þátt varðar, auk þess sem þessi þáttur er mikilvægastur
einmitt um þessar mundir.
Tekjuáætlanir
Eins og fram kemur í framangreindu lagaákvæði er nú gert
ráð fyrir að TR áætli tekjur almanaksársins og að bætur
ársins séu reiknaðar út frá þeirri áætlun. Einnig er gert ráð
fyrir að bótaþega sé gefinn kostur á að koma að athuga-
semdum um forsendur bótaútreiknings.
Þegar þetta er ritað hefur TR sent öllum lífeyrisþegum
tekjuáætlun ásaml bréfi og skýringum. í tekjuáætlun stofn-
unarinnar eru tekjur hvers og eins á árinu 2004 áætlaðar út
frá nýjustu upplýsingum sem stofnunin hefur handbærar,
sem er yfirleitt nýjasta skattframtal og/eða síðasta tekjuyf-
irlýsing. Þar eru tekjur framreiknaðar til ársins 2004 og er
þar miðað við launavísitölu. Það skal tekið fram í þessu
sambandi að gert er ráð fyrir að frítekjumörk verði hækkuð
með reglugerð frá og með 1. janúar 2004. Á eyðublaðinu er
lífeyrisþegum gefinn kostur á að færa inn breytingar ef þeir
telja nauðsynlegt að gera athugasemdir við áætlun stofnun-
arinnar. Þetta getur t.d. komið til vegna orðinna eða fyrir-
hugaðra breytinga á tekjum, vegna breyttrar samsetningar
tekna eða annama atriða sem TR er ekki kunnugt um og er
þar af leiðandi ekki er gert ráð fyrir í tekjuáætlun. Má hér
geta þess að nokkuð nákvæmar skýringar eru á bakhlið
tekjuáætlunarinnar sem ættu að auðvelda fólki útfyllingu
eyðublaðsins. Breytta tekjuáætlun þarf síðan að senda til
TR eigi síðar en 5. desember nk. Það er afar mikilvægt að
hafa í huga að aðeins þarf að fylla út í tekjuáætlunina og
endursenda hana ef breytingar eru gerðar. Ef lífeyrisþegi
telur áætlun TR standast og telur því ekki þörf á að gera at-
hugasemdir við hana, þarf hann ekkert að gera og greiðslur
ársins 2004 verða þá reiknaðar út frá þeim tekjurn sem þar
koma fram.
Það ber að leggja mikla áherslu á að fólk fari vel yfir þá
tekjuáætlun sem TR hefur sent og færi inn nauðsynlegar
breytingar, ef þörf krefur. Áætlun stofnunarinnar byggir í
langflestum tilfellum á á skattframtali 2003, þ.e. tekjum
ársins 2002. Ekki er ólíklegt að í einhverjum tilfellum hafi
orðið breytingar á tekjurn fólks frá þeim tíma eða þær eru
fyrirsjáanlegar. Hér verður sérstaklega að huga vel að fjár-
magnstekjúm en þær sveiflast yfirleitt nokkuð á milli ára.
Sem dæmi má nefna að söluhagnaður sem til kom á árinu
2002 og fram kemur á skattframtali 2003 þarf t.d. alls ekki
að endurtaka sig á árinu 2004 og er þá mikilvægt að geta
þess í tekjuáætlun. Hið sama gildir ef t.d. er von á arð-
greiðslu á árinu 2004 sem ekki átti sér stað á árinu 2002 og
þ.a.l. ekki er gert ráð fyrir í áætlun TR.
Hér á eftir fara nokkur dæmi um hvernig skuli færa inn
breytingar á eyðublaðið sem inniheldur tekjuáætlun TR.
56