Iðnaðarmál - 01.06.1968, Page 14

árafjölda, sem sennilegt er að það
taki, að fjárfestingarupphæðin skili
sér aftur að fullu. E. t. v. líta þeir á
núverandi verðmæti þess framtíðar-
hagnaðar, sem vænzt er.
Bókhaldsmenn deila ákaft um
kosti sérhverrar þessara aðferða, en
raunar eru þetta mismunandi „þver-
skurðarmyndir“ af raunveruleikan-
um. Og það er jafnfávíslegt að deila
um það, hver þeirra hafi mest gildi,
eins og að deila um það, hvort þver-
skurður eða langskurður á hári gefi
betri mynd af því. Þetta er auðvitað
undir tilganginum komið. Aðferðirn-
ar hafa allar „gildi“, og þeirra er
þörf. En hingað til hafa stjórnendur
orðið að gera sig ánægða með eina
þeirra. Það kostaði blátt áfram of
mikla vinnu að hafa þær allar þrjár.
En það gildir ekki lengur. Stjórnend-
ur geta nú beðið um að fá fjárfest-
ingarnar reiknaðar út eftir öllum
þremur aðferðunum og litið síðan á
allar þrjár og gert sér grein fyrir því,
hver þeirra veitir þeim beztan skiln-
ing á ráðagerðinni.
Næsta augljósa skrefið beinist að
„geometri“, þ. e. hinni efnislegu
byggingu. Ef rafreiknirinn er matað-
ur á forskriftum, er ná yfir allt, sem
varðar byggingu þjóðvegar yfir land-
svæði, og einnig látinn hafa forskrift-
ir yfir höfuðeinkenni landsvæðisins,
getur hann með skjótum hætti fund-
ið, hvar vegurinn ætti að liggja,
þannig að allir kostir nýtist sem bezt,
bæði frá landfræðilegu og hagfræði-
legu sjónarmiði. Á sama hátt getur
hann fundið fjölda af efnislegum
ráðstöfunum, einkum þar, sem taka
þarf tillit til mjög margra atriða til
að finna hina einu, beztu lausn. Þá
kemur sér vel hin mikla geta raf-
reiknisins til að vinna með hraði úr
geysilegum fjölda afbrigða. Enn
fremur er hæfni hans til að breyta
teikningum í tölur og tölum í teikn-
ingar afar mikilvæg.
Næsta meiri háttar notkunarsvið
rafreiknisins, nátengt viðskiptum, er
geta hans til að skipa vinnsluathöfn-
um eða verkferli eftir fyrirfram á-
kveðnum skilyrðum — hæfni hans til
að „stjórna“ verkferlinum. Ef t. d.
Ef rafreiknir hefur
fengið forskriftir
um æskilegt magn
vörubirgða og um
þau atriði, sem
ákvarða birgða-
magnið, getur hann
tekið að sér
stjórnina.
rafreiknir hefur fengið forskriftir um
æskilegt magn vörubirgða og um
þau atriði, sem ákvarða birgðamagn-
ið, svo sem sölumagn, afgreiðslu-
magn o. fl., getur hann tekið að sér
stjórnina. Hann getur skýrt frá, hve-
nær endurnýja þarf birgðir ákveð-
innar vörutegundar. Hann getur jafn-
vel prentað út vörupöntunina eða
gefið fyrirskipanir varðandi hinar
eða þessar vörur. Hann getur gefið
fyrirmæli um að safna saman vörum
til afgreiðslu til viðskiptavinar.
Hann getur vissulega — ef óskað er
— sett af stað þann vélbúnað, sem
tekur vörurnar úr hillum eða
geymslustöðum og raðar þeim sam-
an til afgreiðslu samkvæmt pöntun
(ef slík aðferð væri talin borga sig).
Það er þetta, sem fólk á við, þegar
það segir, að rafreiknirinn taki
„verkákvarðanir“. Þetta er þó hið
mesta öfugmæli. Rafreiknirinn tekur
engar ,„ákvarðanir“. Hann fram-
kvæmir skipanir. Aðrir verða fyrst að
taka ákvörðunina, og síðan verður
að gefa honum forskrift um hana.
Það, sem rafreiknirinn getur gert, er
að fylgjast með verkinu og skynja á
augabragði sérhverja breytingu eða
misræmi milli hinnar fyrirhuguðu
og raunverulegu atburðarrásar og
skýra samstundis frá því. Við getum
gengið einu skrefi lengra og gefið
honum fyrirmæli um, hvernig hann
eigi að bregðast við og hver séu hin
réttu viðbrögð við ákveðnum atburð-
um. Rafreiknirinn getur þá fram-
kvæmt þessar skipanir. Hann getur
dregið úr hraða vélar eða hert á
henni. Hann getur skipað loka að
opna eða loka fyrir og breytt þannig
blöndunarhlutföllum. Hann getur
prentað pantanir eða afgreiðsluskip-
anir. Hann getur framkvæmt allar
þær skipanir, sem við getum í hann
látið.
Hann getur ekki tekið starfsá-
kvarðanir, en hann getur framkvæmt
slíka ákvörðun, þegar honum hafa
eitt sinn verið gefin skilmerkileg fyr-
irmæli og upplýsingar um það, í
hverju ákvörðunin sé fólgin.
Rafreiknirinn mun að lokum eiga
vaxandi hlutdeild í úrslitaákvörðun-
um stjórnenda — þ. e. ákvörðunum
um það, hvaða framkvæmdastefnu
skuli taka með tilliti til framtíðarinn-
ar. Þá er ekki lengur um að ræða að
halda verkferlinum við einhver fyrir-
fram ákveðin mörk. Hér erum við að
tala um raunverulega ákvörðun;
hvað við eigum að gera til að breyta
ferlinum. Þarna getur rafreiknirinn
,„leikið eftir“. Hann getur í skyndi
komizt að því, hvað myndi gerast, ef
ákveðin atriði væru framkvæmd við
ákveðnar forsendur um framvindu
mála. Hann getur ekki ákveðið, hvaða
atriði það ættu að vera, sem fram-
kvæma skyldi, og hann getur ekki á-
kveðið forsendurnar. Hvort tveggja
þarf að gefa honum forskrift um. En
hann getur skýrt stjórnendum frá
höfuðstaðreyndum, t. d. að fram-
leiðsla nýrrar vörutegundar á þessu
eða hinu verði og með þessum eða
hinum kostnaði væri því aðeins rétt-
lætanleg, ef hægt væri að gera ráð
fyrir einhverju ákveðnu sölumagni.
Rafreiknirinn getur sagt stjórnend-
um, að ný framleiðsluvara á ákveðnu
verði og með ákveðinni sölu megi
ekki kosta meira í framleiðslu en á-
kveðna upphæð, ef hún eigi að reyn-
ast hagkvæm. Hann getur sagt þeim,
hvaða markaði þeir verði að reikna
með fyrir nýja vöru, ef hún eigi að
skila hagnaði o. s. frv. Hann getur
sagt fyrirtæki, á hvaða forsendum
stjórnendur þess hafa byggt, af ráðn-
um hug eða ósjálfrátt, þegar þeir
hafa tekið einhverja ákveðna ákvörð-
un. Ef fyrirtæki byggir t. d. nýja
verksmiðju með ákveðinni afkasta-
96
IÐNAÐARMÁL