Frjáls verslun - 01.02.2008, Síða 17
F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 8 17
Í Stokkhólmi hélt börsinn sjó; bréfin féllu ekki meira þrátt fyrir
stöðugan óróa og brælu.
Í Ósló hefur verið ólgusjór og sveiflur óvenjumiklar í sex vikur. En
samt – eftir 4. viku í janúar hafa verðbréf ekki lækkað í verði.
Í Helsinki hafa fjármálmenn líkað sloppið með skrekkinn þrátt
fyrir óvissu.
Nú þegar komið er út í miðjan mars sex vikum eftir fallið mikla
21. janúar er vístalan í kauphöllum frænda okkar enn á sama stað.
Reykjavík tekur aðra stefnu
Á Íslandi var þróunin fram til 4. viku í janúar áþekk því sem var
meðal frænda okkar. En það rofaði ekki til í Reykjavík þegar kom
út í febrúar. Bréfin heldu áfram að falla. Og falla enn. Það er
verulegur munur á viðskiptunum í Reykjavík og í öðrum norrænum
höfuðborgum.
Og þetta ræðst af því að kauphöllin í Reykjavík er fjármálakauphöll
– fjármálafyrirtæki og félög í einu þeirra gnæfa yfir önnur fyrirtæki.
Framleiðslufyrirtæki eru að mestu horfin af markaði. Fyrir aldamótin
var Reykjavík fiskibörs. Það er löngu liðin tíð.
Raunar er mestur munur á samsetningu hlutabréfanna í Reykjavík
og Ósló. Í Ósló er markaðurinn borinn uppi af tiltölulega fáum en
stórum fyrirtækjum sem annaðhvort byggja á sölu á neysluvarningi á
heimamarkaði eða eru að ráðandi hluta í eigu ríkisins.
Norska ríkið á nóg af peningum og það til frambúðar. Norsk bréf
í fyrirtækjum, þar sem ríkið myndar kjölfestuna, eru álitlegur kostur
fyrir sparendur. Stofnanafjárfestar þykjast til dæmis nokkuð tryggir
með sína peninga í StatoilHydro. Það fyrirtæki getur ekki farið á
hausinn.
Átta af tíu stærstu félögum í Kauphöllinni í Ósló eru ýmist að
meiri hluta til í eigu ríkisins eða ríkið á þar ráðandi hlut. Þetta á
meðal annars við um bankana.
Framleiðslukauphöll
Mörg stærstu félögin í Ósló eru líka tengd hráefnaframleiðslu. Það
er olía, gas, málmar og áburður. Þessi félög gera meira en að halda í
horfinu í Kauphöllinni.
Á hinn bóginn eru nokkur félög í vanda. Timbur og pappír fylgir
ekki sömu þróun og önnur hráefni. Það er offramleiðsla á pappír í
heiminum. Pappírsframleiðendur eins og Norske Skog hafa offjárfest,
eru í vanda og bréfin falla.
Í Ósló varð líka til oftrú á fyrirtæki sem þróa sólarrafhlöður.
Bréfin fóru í hæstu hæðir en hafa síðan fallið mikið og eru nú nær
verðlaus. Þetta var dæmigerð kauphallarbóla sem olli óróa um tíma.
En þessar undantekningar breyta ekki því að bréfin í kauphöllinni
halda almennt verði sínu eftir fallið í haust. Fjármálafyrirtækin eru
líka flest í ríkiseigu ef Stóribrandur er frátalinn. Þar eiga íslensk
fjármálafyrirtæki fimmtungs hlut.
Bréfin í Stórabrandi hafa fallið um 30% á síðustu fjórum
mánuðum. Þetta er talið eiga sér tvær skýringar. Annars vegar voru
í fyrra vangaveltur um að sala á Stórabrandi væri á næsta leiti. Það
hækkaði gengi bréfanna. Svo fór þó að Stórbrandur keypti sænskt
líftryggingafélag. Sænska félagið þótti dýrt og kaupin hafa valdið falli
á bréfunum í Stórabrandi. Þá er spáð í hvað gerist neyðist Exista og
Kaupþing til að selja hlut sinn í félaginu.
Kauphallir
Í Stokkhólmi, Kaupmannahöfn og Helsinki eru félög í kauphöll
fjölbreyttari en í Ósló. Og úrvalið af félögum á markaði í þessum
fjórum kauphöllum er miklu fjölbreyttara en er í Reykjavík. Í
Reykjavík er óvissan fyrst og fremst bundin við lánsfjármarkaði
heimsins. Hvernig gengur að endurfjármagna lán bankanna?
Í hinum norrænu kauphöllunum er óvissan bundin við almenna
þróun í efnahagslífi heimsins. Leiðir almennt minnkandi eftirspurn
til þess að annars gróin framleiðslufyrirtæki komast í vanda? Fárfestar
sýna nú meiri áhuga á hráefnum og dýrum málmum en áður.
Í Noregi er líka farið að bera á kaupum gjaldeyrisspámanna á
norskum krónum. Seðlabankinn norski hefur hækkað vexti til að
hafa hemil á verðbólgu. Hærri vextir laða erlent sparifé til landsins og
það veldur hágengi krónunnar rétt eins og var á Íslandi.
Vandinn kemur að utan
Hágengið og hugsanlega minnkandi eftirspurn í heiminum valda
óvissu í Noregi. Útflutningsgreinarnar líða vegna gengisþróunarinnar
en fjármálafyrirtækin standa betur í Noregi en í nágrannaríkjunum.
Þegar til lengri tíma er litið njóta Norðmenn þess að vera framleiðendur
hrávöru.
Í Danmörku ríkir óvissa um stöðu fjármálafyrirtækja ekki síður
en á Íslandi. Bankar eru bara ekki eins stór hluti af efnahag Dana og
Íslendinga. Og það er óvissa um framleiðslu á neysluvarningi fyrir
markaði í Evrópu og Ameríku. Það veldur framleiðendum bæði stáls
og farsíma í Svíþjóð og Finnlandi áhyggjum.
Sérfræðingar Danske Bank segja í nýrri skýrslu að á næstu
misserum minnki þáttur ríkustu landa heims í heimsviðskiptunum.
Markaðir í Asíu haldi áfram að vaxa og eftirspurn eftir hráefnum frá
Rússlandi, Afríku og SuðurAmeríku haldi áfram að vaxa en þessi
viðskipti fari í æ ríkari mæli fram hjá ríku löndunum.
Þróun efnahagsmála gæti þannig verið ríkustu löndum heims
óhagstæð. Fyrir norrænar frændþjóðir er það framtíðarvandi sem
kemur að utan. Á Íslandi er vandinn heimafenginn og aðkallandi
vegna einhæfs og óstöðugs efnahagslífs.
H l u t a b r é f a m a r k a ð i r
Á Íslandi var þróunin fram til 4. viku í janúar áþekk því sem var meðal frænda okkar.
En það rofaði ekki til í Reykjavík þegar kom út í febrúar. Bréfin héldu áfram að falla.
Það er verulegur munur á viðskiptunum í Reykjavík og í öðrum norrænum höfuðborgum.