Franskir dagar - 01.07.2006, Qupperneq 10

Franskir dagar - Les jours fran^ais
Umsjón: Albert Eiríksson
Myndir: Albert og úr einkasafni
Sigrún á Kolfreyjustað
I Fáskrúðsfiröi hefur Kolfreyjustaður þá ánægjulegu sérstöðu að þar sést sólin allt árið. Jörðin er talin draga nafn af
skessunni Kolffeyju sem víða segir frá í þjóðsögum. Þar hefur verið kirkjustaður frá alda öðli og prestssetur Fáskrúðsfírðinga.
I hinu fræga manntali frá 1703 búa á Kolfreyjustað og sjö hjáleigum 44 manns. Fyrsti prestur sem vitað er með vissu um
hét Klængur, en aðeins hafa setið staðinn rúmlega 20 prestar. Séra Haraldur Jónasson var prestur þar í 44 ár, ifá 1910 þar
til hann lést í desember 1954.
Á vormánuðum heimsótti ég
dóttur hans, Sigrúnu, sem komin er á
níræðisaldur þó ekki sjáist það á henni.
Eg þáði rjómapönnukökur og tertur og
bað Sigrúnu, sem er elst af tíu bömum
seinna hjónabands Haraldar, að segja
mér frá foreldrum sínum og æskuárunum
á Fáskrúðsfirði. „Mamma, Valborg
Fyrsta scnt ég man cftir mér, var þegar cg fór mcð
mömmu og Jónasi á skipi til Noröfjarðar. Þá var
komið viö lijá Ijósmyndara á Eskifirði. Þarna var
ég tveggja og hálfsárs. Ég vildi ekki fyrir nokkurn
mun láta taka afmér mynd nema með Jónasi hálf-
bróður mtnum.
Haraldsdóttir var frá Neskaupstað en
pabbi prestssonur frá Sauðlauksdal viö
Patreksijörð. Föðurafi minn dó þegar
pabbi var 12 ára, þá flutti Rannveig amma
til Reykjavíkur með þrjú börn.”
Fljótlega eftir guðfræöiprófiö gerðist
Haraldur aðstoðarprestur hjá sr. Jónasi
Hallgrímssyni á Kolfreyjustað og
íjórum árum síðar var hann kosinn
prestur. Hann gat valið um nokkra staði
sem aðstoðarprestur en hlunnindin á
Kolfreyjustað munu hafa ráöið úrslitum.
Fyrsta prestverkiö var aö skíra Guð-
björgu Magnúsdóttur í Dölum sem lést fyrr
á þessu ári. Fljótlega eftir að Haraldur kom
austur jarðsetti hann franskan sjómann í
kirkjugarðinum á Kolfreyjustað, þá eða
fljótlega á eftir fékk hann frá Frökk-
um, diykkjarkönnu sem á stendur Minning
frá Fáskrúðsfirði. Könnu þessa gaf Sigrún
til safnsins Fransmenn á Islandi fyrir
nokkrum árum.
Haraldur giftist fósturdóttur sr. Jónasar,
Sigrúnu Jónsdóttur. Hún dó af barnsförum
1919, en þrem árum áöur eignuðust þau
Jónas, þá ólu þau upp Jónu Stefánsdótt-
ur frá Skálavik, eftir að æskuheimili
„Ifermingargjöf gaf Jónas bróðir minn mér reiðhjól.
Hann pantaði það úr Reykjavik og það kom austur
mcð skipi. Ég haföi aldrei Itjólað áður, þaö lœrðist
og margirfengu að prófa hjólið".
hennar var leyst upp þegar faðir hennar
lést. Eftir andlát Sigrúnar kom Rannveig
móðir Haraldar austur til að vera hjá syni
sínum. Nokkru eftir að hún kom þangað
hné hún niður i messu, var borin inn og
dó þar skömmu seinna „En pabbi kláraði
messuna”.
Valborg móðir Sigrúnar var systurdóttir
fyrri konu sr. Haraldar. „Mamma var búin
að ráða sig í vist hjá Sigrúnu frænku
sinni á Kolfreyjustaö, en ætlaði ekki að
fara í vistina eftir andlát hennar. En sem
betur fer fór hún að Kolfreyjustað og
foreldrar mínir giftu sig 17. september
1921 að Stöð í Stöðvarfirði af sr. Guttormi
Vigfússyni”
Haraldur var bæði virtur og dáður af
sóknarbömum sínum og öllum sem hann
þekktu. Hann vann mikið úti við og var
afar verklaginn. Tún á Kolfreyjustað vom
stórþýfð, hann vann og lét vinna mikið að
sléttun, notaði hestaverkfæri til vinnslu
undir þökur. Oftast vom þar tvær til þrjár
vinnukonur og nokkrir vinnumenn. Þá
komu sláttumenn, sem slógu túnin.
Þegar Sigrún ólst upp vom 3-5 kýr á
prestssetrinu og nokkur geldneyti, rúmlega
200 ær sem hafðar vom á tveim stööum;
í Hraunagerði og í Sniðagerði, beint fyrir
ofan bæinn. Ennþá utar á þeim slóðum
sem bragginn stóð seinna var hesthús.
Utan við lækinn við kirkjugarðinn var
hlaða. Onnur hlaða var fyrir ofan húsið en
innangengt var í fjósið úr íbúðarhúsinu.
Gamli bærinn á Kolfreyjustað var
langt og mjótt hús sem stóð rétt fyrir
ofan kirkjugarðinn. Kjallari var undir
íbúðarhúsinu að hluta. Fjölskyldan flutti
úr því húsi um 1940, í nýbyggt hús,
aðeins innar.
Matjurtagarður var fyrir utan kirkju-
garðinn út við lækinn, með rófum, grænkáli
og gulrótum. En þegar kirkjugarðurinn
var stækkaður fór sá matjurtagarður.
Kartöflurnar vom í sér garði út undir Leiti
og spmttu þar vel í sandinum.
Góð lending er í Staðarhöfn, þar var
sjóhús. I nokkur ár hafði þar viðlegu
frá Búðum, Bjöm Jónsson faðir Alla í
Hátúni. Svo kom Aðalsteinn Stefánsson
í Dvergasteini með sína íjölskyldu og
dvaldi þar hvert sumar í nokkur ár. Þau
komu með eina kú og var hún höfð með
okkar kúm í ijósinu. „Við rákum kýmar
aldrei uppí Qall, það var nóg gras út meö
sjónum. Oft voru þær á Leitinu og stund-
um á Hvalnesinu. Það kom fyrir að kým-
ar fæm sjálfar út á Landsenda, rétt fyrir
innan Staðarskriður.
Örlög sjóhússins í Staðarhöfn urðu
þau að haustið 1941 sprakk tundurdufl
við klappimar fyrir framan húsið og það
hmndi og sprengjubrotin fóm langt upp á
tún. Þetta gerðist aðeins viku eftir að Alli
og fjölskylda fóm úr húsinu.
Útvarp kom á Kolfreyjustað 1930 eða
‘31. Það var með fyrstu viðtækjunum
10